Morgunblaðið - 02.07.1991, Page 40

AKmy.NBLAiJH) ÞRifijyij^Gjyy; % ,jdM:.íffii
M
Jóhannes Jakobs-
son — Minning
Fæddur 29. ágfúst 1917
Dáinn 24. júní 1991
Það kom mér ekki á óvart þegar
hringt var í mig og mér sagt að
vinur minn Johannes Jakobsson
væri látinn. Jóhannes hafði átt við
vanheilsu að stríða um nokkurt
skeið og lá á sjúkraúsi hér í Reykja-
vík og síðar einnig á ísafirði þar
sem hann lést.
Jóhannes fæddist í Reykjarfirði
í Grunnavíkurhreppi 29. ágúst
1917. Foreldrar hans voru sæmdar-
hjónin Matthildur Benediktsdóttir
og Jakob Kristjánsson er þar
bjuggu.
Við Jóhannes kynntumst haustið
1948, er ég hóf kennslu í handa-
vinnu við Gagnfræðaskólann á
ísafirði, en þar var Jóhannes þá
starfandi handavinnukennari. Mér
var það mikill styrkur að njóta
reynslu og kunnáttu Jóhannesar.
Hann var sannkallaður völundur í
höndunum enda hafði hann lokið
prófi frá Handíðaskóla íslands með
glæsibrag. Jóhannes var rólegur
maður og prúður og átti gott með
að umgangast nemendur sína.
Vorið 1949 hættum við Jóhannes
báðir kennslu. Ég setti þá á stofn
iítið húsgagnaverkstæði á Sólgötu
8 og þar lágu leiðir okkar enn sam-
an því að Jóhannes starfaði hjá mér
á verkstæðinu á veturna. Á sumrin
dvaldi hann hins vegar í Reykjar-
firði ásamt bræðrum sínum við rek-
avinnslu. Síðar lærði Jóhannes
húsasmíði á ísafirði og vann lenþfst-
um við það.
Á næstu árum var Johannes tíður
gestur á heimiii okkar hjóna. Hann
var hafsjór af fróðleik um hina
hörðu lífsbaráttu á Hornströndum.
Jóhannes sagði skemmtilega frá og
hreif okkur með sér inn í veröld,
sem var konu minni, borgarbarninu,
framandi. Frásagnir hans munu
seint líða okkur úr minni.
Það kom oft fram að Jóhannesi
leið hvergi betur en í Reykjarfirði
enda sótti hann þangað á hveiju
sumri. Þar hafði hann reist sér og
sínum sumarbústað. Löngu áður en
byggð lagðist af í Reykjarfirði var
Johannes frumkvöðull að því að
byggja þar sundlaug. Þar var í
mikið ráðist við erfiðar aðstæður,
en Jóhannes fékk fjárstyrk til
verksins fyrir tilstuðlan Vilmundar
Jonssonar, síðar landlæknis. Marg-
ur maðurinn hefur lært að synda í
iauginni og enn í dag er hún sann-
kallaður sælureitur göngumóðum
ferðaiöngum.
Lengi hafði ég ætlað mér að
heimsækja Jóhannes í Reykjaríjörð
en atvikin höguðu því á annan veg.
Sonur minn Björn og fjölskylda
gengu þó í Reykjarfjörð sumarið
1989. Jóhannes tók á móti þeim
eins og gömlum vinum og lét sig
ekki muna um að ganga yfir fjalla-
skarð til að koma á móti ferðalöng-
unum. Þótti þeim hann ótrúlega
léttur í spori. Hinar góðu móttökur
Jóhannesar lýstu honum vel. Hann
var góður vinur vina sinna, hlýlegur
og traustur. Þessi ferð verður syni
mínum og fjölskyldu hans ógleym-
anleg og á Jóhannes þar drjúgan
þátt í.
Jóhannes kvæntist hinni mæt-
ustu konu, Kristjönu Ebeneserdótt-
ur, árið 1954. Kristjana lést 1985
og var það Jóhannesi mikill missir.
Kristjana og Johannes eignuðust
tvíburana Erlu og Þröst, sem bæði
hafa stofnað heimili og eru barna-
börnin orðin 6. Voru barnabörnin
Jóhannesi miklir gleðigjafar. Sam-
staða var ávalit mikil með fjölskyld-
unni. Það sýndi sig best í því hve
börn hans hiúðu vel að honum í
veikindum hans fram á síðasta dag.
Við hjónin kveðjum vin okkar,
Jóhannes, með söknuði og virðingu
og vottum börnum hans, tengda-
börnum, barnabörnum og öðrum
ættingjum samúð okkar. Blessuð
sé minning hans.
Guðmundur L.Þ. Guðmundsson
Að kvöidi Jónsmessudags lést í
fjórðungssjúkrahúsinu á ísafirði
móðurbróðir minn Jóhannes Jakobs-
son, til heimilis á Engjavegi 7 á
ísafirði.
Hann fæddist í Reykjarfirði í
Grunnavíkurhreppi 29. ágúst 1917,
þar ólst hann upp í stórum systkina-
hópi, hjá foreldrum sínum Jakob
Kristjánssyni og Matthildi Bene-
diktsdóttur, sem þar bjuggu. Þó
mátti segja að Jóhannes væri að
meira eða minna leyti alinn upp af
móðurömmu sinni, Ketilríði Jóhann-
esdóttur, fyrrum húsfreyju í Reykj-
arfirði, sem þá var í skjóli dóttur
sinnar og tengdasonar. En Ketilríður
var dóttur sinni mikil stoð við upp-
eldi og umönnun barnahópsins. Jó-
hannes var 3. í röð 14 systkina, en
af þeim komust 13 til fullorðinsára.
Jóhanna og Guðfinnur, sem bæði eru
eldri, lifa nú bróður sinn, og einnig
þau Sigríður, Guðrún, Ragnar,
Magnús, Valgerður og Guðmundur.
Látin eru: Ketilríður, Kjartan, Bene-
dikt, og Hermann auk Jónu Valgerð-
ar sem lést tæplega ársgömul.
Jóhannes var snemma efnilegur
eins og önnur börn þeirra hjóna í
Reykjarfirði. Hann fór því fljótlega
að taka til hendi við búreksturinn
eins og siður var á þeim tíma. Sér-
staklega þótti hann liðtækur smali,
því hann var fjárglöggur mjög og
afburða léttur á fæti. Þeim eiginleik-
um hélt hann raunar til hinstu stund-
ar, því haft var á orði, jafnvel eftir
að hann komst á áttræðisaldur, að
enginn maður hefði við honum á
göngu, þó yngri væri.
Oft var hann sendur til að sækja
ljósmóður eða lækni, þegar þörf var
á, og þótti þá fljótur í förum. Systir
hans, Jóhanna, fæddi sitt fyrsta
barn í Reykjarfirði, þegar hann var
18 ára gamall, og gekk fæðingin
erfiðlega. Þá var hann sendur til
Hesteyrar í Jökulfjörðum að sækja
lækni, þá fór hann frá Reykjarfírði
í Hrafnsfjarðarbotn á helmingi
styttri tíma en eðlilegt mátti teljast.
Jóhannes var við nám í Reykja-
nesskóla við Djúp árin 1935-1937.
Síðan stundaði hann nám við Hand-
íðaskólann í Reykjavík árin 1939-
1941, og lauk þaðan kennaraprófí í
smíðum, með mjög góðum vitnis-
burði. Þá var Lúðvík Guðmundsson
skólastjóri Handíðaskólans og fékk
hann Jóhannes til að smíða kertastj-
aka sem færður var þáverandi ríkis-
stjóra, Sveini Bjömssyni, að gjöf á
nýársdag 1943. Kertastjakinn var
úr smíðajárni og þótti hin mesta list-
amíði. í blaðaviðtali við það tæki-
færi sagði skólastjórinn að Jóhannes
væri besti nemandi sem í skólann
hefði komið, væri bæði hagur á tré
og járn. Hann réðst sem vitavörður
að Hornbjargsvita vorið 1941 og var
þar í eitt ár. Hann kenndi smíðar
vð Gagnfræðaskólann á ísafirði árin
1945-1948. Alltaf var hann þó heima
í Reykjarfirði á sumrin og vann að
búskapnum með foreldrum sínum.
Því hugurinn var heima þó dvalið
væri við önnur störf yfír veturinn.
Þegar Jóhannes var 12 ára gam-
all voru honum og fleiri unglingum
í Reykjarfirði kennd sundtökin. En
sundlaug var engin til svo ekki gáf-
ust mörg tækifæri til að iðka þessa
nýju íþrótt. En með Jóhannes sem
fyrirliða hlóðu unglingarnir stíflu-
garð fyrir afrennsli volgrar tjarnar,
sem var í Reykjarfirði, og myndaðist
þá allgóð sundlaug. Þarna stunduðu
ungmennin íþrótt sína að sumrinu,
en næsta vor ruddi jökuláin stíflu-
garðinum burt. Þetta endurtók sig
nokkur ár, og alltaf lagfærðu ungl-
ingarnir laugina að nýju.
En nú höfðu hreppsbúar tekið
eftir þessu framtaki ungmennanna
og sr. Jónmundur Halldórsson á Stað
beitti sér fyrir því veturinn 1935 að
fjárveiting fékkst hjá hreppnum til
að byrja sundkennslu í Reykjarfirði
og endurbæta laugina. Var Jóhannes
fenginn til að sjá um hvort tveggja.
Hann varð seinna frumkvöðull að
byggingu þeirrar sundlaugar sem
byggð var í Reykjarfirði 1938, og
endurbyggð 1988. Hann kenndi
sund í Reykjarfírði í 10 ár. Voru
sundnámskeiðin haldin á vorin áður
en heyskapur byijaði.
Sundlaugin í Reykjarfirði hefur
verið óskabarn hans í gegnum árin
og hann hefur gætt hennar eins og
eigin afkvæmis, enda má til sanns
vegar færa að hún sé það. Enginn
einn maður hefur lagt fram jafn
mikla vinnu við viðhald og endur-
bætur sundlaugarinnar eins og
hann, að öðrum ólöstuðum, þó vissu-
lega hafí margir lagt hönd að því
verki.
Jóhannes gekk að eiga Kristjönu
Ebenezerdóttur frá Tungu í Val-
þjófsdal í Önundarfirði 30. október
1954. Þau áttu sitt fyrsta heimili á
Seljalandsvegi 52 ísafírði. En 1959
fluttu þau í húsið á Engjavegi 6, sem
Jóhannes hafði þá byggt, og síðar
að Engjavegi 7, en það hús byggði
hann einnig. Þau eignuðust tvíbur-
ana Erlu og Þröst árið 1955. Eigin-
maður Erlu er Siguijón Davíðsson,
þau búa á Þórshöfn og eiga þijár
dætur. Þröstur býr á Isafirði með
Selmu Guðbjartsdóttur og eiga þau
1 son og 2 dætur. Kristjana lést
árið 1985, eftir erfíða sjúkralegu.
Hún var ein af þessum hljóðlátu
konum, sem sinna sínum störfum
af samviskusemi, og dugnaði. Hún
unni heimili sínu og þangað var
gott að koma. Meðan Jóhannes var
ógiftur tók hann í fóstur Hallvarð
Ólafsson frá Skjaldarbjarnarvík, 3ja
ára gamlan, og var hann hjá foreld-
Þorgerður Jónsdótt-
ir frá Vík — Minning
Þann 22. júní sl. andaðist elsku-
leg vinkona mín og velgjörðarmann-
eskja, Þorgerður Jónsdóttir frá Vík
í Mýrdal, níutíu og fjögurra ára að
aldri.
Við andlátsfregnina setti mig
hljóða. Fram í hugann streymdu
ljúfar myndir liðins tíma. Um ieið
og ég nefni Gerðu, kemur eiginmað-
ur hennar, Einar, einnig í huga
minn. Mér er svo tamt að segja
„Einar og Gerða" frá þeim tíma,
er heimili þeirra, Grund, var mitt
annað heimili í æsku. Einar var þá
bókari hjá Kaupfélagi Skaftfellinga
og Þorgerður húsfreyja á miklu
myndarbúi. Orð þessi eru þannig
skrifuð í minningu sæmdarhjón-
anna beggja.
Einar og Gerða voru fremdarfólk
í öllum skilningi. Opinn hugur
þeirra og víðsýni gerðu það að verk-
um, að til Grundar var margt að
sækja, sem ekki lá við hvers manns
götu. Aldrei hallaði orði í annarra
garð á heknilinu því. Mér er minnis-
stætt, hve vel þau hjón töluðu jafn-
an um hvern mann og leituðu hins
bezta í fari sveitunga sinna. Híbýla-
hættir að Grund voru og til fyrir-
myndar, hvort heldur varðaði húsa-
kynni eða innanstokksmuni. Garð-
rækt var og augnayndi og gleði-
gjafí, sem ekki gleymist.
Ég tel það lán mitt að hafa feng-
ið að njóta elsku þessara hjóna og
fjölskyldu þeirra. Þau löðuðu fram
hið bezta í öllum, sem þau umgeng-
ust. Mannbætandi voru áhrifín, sem
þau höfðu á umhverfi sitt.
Einari og Gerðu varð þriggja
barna auðið. Elztur er Erlendur,
fyrrverandi forstjóri Sambands ís-
lenskra Samvinnufélaga. Kona
hans er Margrét Helgadóttir frá
Seglbúðum. Steinunn, hjúkrunar-
fræðingur er næst í röðinni, eða
Nenna, eins og hún er alltaf kölluð.
Eiginmaður hennar er Albert Fink,
læknir, og búa þau í Bandaríkjun-
um. Yngst er Erla, íþróttakennari,
gift Gísla Felixsyni rekstrarstjóra
hjá Vegagerð ríkisins. Einnig ólu
þau Einar og Gerða upp Björn Berg-
stein Björnsson, bróðurson Einars.
Björn lézt í bílslysi árið 1986. Kona
hans var Olöf Helgadóttir frá Segl-
búðum, en hún andaðist 1990.
Það var gæfa mín, að við Erla
Einarsdóttir urðum æskuvinkonur.
Faðir hennar var einstakur á heim-
ili; vel gefinn og yfirvegaður heið-
ursmaður, prúðmenni í fasi, vand-
aður og reglusamur í öllum störfum
sínum; góðmenni, sem alltaf átti
hlýjan lófa, er ha-gt var að læða í
lítilli hönd á erfíðum stundum.
Eftir lát föður míns, sem fórst í
sjóróðri, þegar ég var 11 ára gömul
var ekkert það til, sem þau hjón
eigi vildu fyrir móður mína og okk-
ur systkinin gera. Um samskipti
okkar Gerðu mætti viðhafa orð
skáldsins: „Manstu, manstu orð og
atvik, öðrum hulin, týnd og
gleymd." Mér er hún sem önnur
móðir, hlýjan og ástúðin innileg,
hugulsemin svo margháttuð, að til
einskis verður jafnað.
Fyrir mig persónulega eru minn-
ingarnar um ævintýraferðirnar að
Seglbúðum, þar sem gist var í sum-
arbústað fjölskyldunnar, farið í
veiði og berjamó, ógleymanlegar
og verður ekki með orðum lýst.
Gerða var vel lesin, víðsýn og
réttsýn í öllum sínum gjörðum og
málflutningi, sönn kona og góður
vinur vina sinna allra.
Árið 1975, eftir að heilsu þeirra
hjóna fór að hraka, fiuttu þau til
Reykjavíkur. Nutu þau þá í enn rík-
ari mæli ástfólginna barna sinna,
tengdabarna og barnabarna. Og svo
að orð þeirra sjálfra séu notuð var
ekki til elskulegri tengdadóttir en
Margrét kona Erlendar, sem alla
tíð var þeim einstaklega umhyggju-
söm.
Sfðustu æviárin dvöldust Einar
og Gerða á Hrafnistu og nutu þar
góðrar umönnunar. Einar lézt árið
1987.
Að leiðarlokum flyt ég innilegt
þakklæti og kveðju frá aldraðri
móður minni, systkinum og fjöl-
skyldum þeirra. Sjálf kveð ég í
dýpstu þökk og votta öllum að-
standendum Þorgerðar Jónsdóttur
og Einars Erlendssonar hugheila
samúð mína.
Mér er kunnugt, að Gerða kveið
ekki vistaskiptunum, sem biðu
hennar. Nú er hún horfin af þessum
heimi. Jesús sagði: „Ég lifi, og þér
munuð lifa.“ Það er dýrlegur boð-
skapur. Við hittumst fyrir hinum
megin. í Guðs friði.
Hrefna Sveinsdóttir
Hún var löngum kennd við húsið
Grund í Vík í Mýrdai. Þorgerður
andaðist í Reykjavík hinn 22. júní,
en útför hennar verður gerð frá
Víkurkirkju laugardaginn 29. júní.
Ég var rétt nýkominn til Akur-
eyrar í mitt sumarleyfi er ég frétti
lát Þorgerðar. Hún var sóknarbarn
mitt á mínum fyrstu prestskapar-
árum í Vík. Bæði vegna þess og
hinnar traustu og góðu vináttu er
hún sýndi mér koma nú upp í hug-
ann fagrar og góðar minningar sem
eru bæði blessaðar og þakkaðar.
Hér verður hvorki rakinn ferill
Þorgerðar né ætt eða uppruni. Hins
vegar vil ég nefna það, er hugurinn
staðnæmdist við, þegar andláts-
fregn hennar barst mér.
Man ég dagana góðu er ég var
að hefja minn prestferil í Vík. Gott
var þá að koma á heimili Þorgerðar
Jónsdóttur og Einars Erlendssonar
manns hennar að Grund í Vík í
Mýrdal. Fyrir nýjan og óreyndan
prest var ómetanlegt að geta komið
á þeirra friðsama og fagi'a heimili.
Þar voru málin rædd yfir kvöldkaff-
inu og þar var svo sannarlega gott
að koma og orna sér með þeim
heiðurshjónum við gamlar, sameig-
inlegar og hlýjar minningar. Þá kom
það líka vel í ijós, að Þorgerður var
víðlesin og fróðleiksfús og 'þess
vegna var hún víða það vel heima,
að ánægjulegt var við hana að
ræða. Og hin fína og háttvísa gam-
ansemi hennar hitti alltaf beint í
mark.
Þorgerði var einkar lagið að setja
fram skarpar athugasemdir um
menn og málefni, þar sem sann-
girni hennar og réttsýni bentu allt-
af á hið jákvæða og markverða í
fari manna. Orðin hennar Þorgerðar
mótuðust ekki af dómhörku, heldur
djúpum skilningi og samúð með
öllu lífí. Hún gerði sér allt af far
um að sjá björtu hliðarnar hjá hveij-
um og einum og í því birtist ein-
mitt hennar fagra lífstrú.
Þessi góða og göfuga kona átti
þann andlega fjársjóð, sem aldrei
brást, en auðgaði ogprýddi líf henn-
ar eins og gestir hennar fundu svo
vel og fengu ríkulega að njóta.
Þannig halda líka þeir á málum, sem
þekkja þjónustuna við sannleikann,
kunna að meta hana og iðka hana
sjálfír. Líf og starf Þorgerðar var
helgað þeirri kyrrlátu þjónustu og
mótaðist greinlega af vitneskjunni
um grundvöll lífssannindanna
mestu og bestu, sem Heilög Ritning
lýsir svo: „En þennan fjársjóð höf-
um vér í leirkerum til þess að ofur-
magn kraftsins sé Guðs, en ekki frá
oss.“
Samkvæmt þessu lifa þeir, sem
vita að bókstafurinn deyðir, en and-
inn lífgar. Trú Þorgerðar á hið já-
kvæða, fagra og góða var heil og
staðföst. Og allt mótaðist þetta af
þeim biblíulega sannleika, að svo
sem við sáum munum við og upp-
skera.
Þorgerður Jónsdóttir hafði
ákveðnar skoðanir og þá kannski
ekki síst á lífinu eftir jarðlífið. Það
er því gott til þess að hugsa, að
mannkostir hennar muni nú koma
henni til góða. Málið er nefnilega
þetta að á eilífðarlendunum reisir
sjálfur byggingameistarinn hveij-
um og einum þá byggingu sem við-
komandi hefur til unnið. Trú og
breytni hvers einstaklings senda
Guði mest allt byggingarefnið. Þar
getur hann vissulega haft úr ýmsu
að velja, en þungavigtin er að sjálf-
sögðu innleggið hans sjálfs til hvers
og eins og þess vegna er nú það,
að hjálpræðið í Kristi gildir strax
hér á jörð og svo síðar.
Ég kveð svo Þorgerði með þakk-
látri virðingu fyrir trygglyndi henn-
ar og órofa vináttu, sem og það
hversu dæmalaust vel hún skildi
mig og starf mitt.
Vandamönnum hennar votta ég
dýpstu samúð. Og síðan þykja mér
eiga vel við orðin góðu í Jóhannes-
arguðspjalli: „Sannleikurinn mun
gjöra yður fijálsa."
Sr. Páll Pálsson