Morgunblaðið - 17.08.1991, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1991
11
Kevin Kelly: Endurskapað landslag no. 4.
Endursköpun heimsins
Landslag og meira
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Umhverfi mannsiris hefur
löngum verið listamönnum mikil-
vægt hugðarefni, þó formerkin
hafí auðvitað verið mismunandi
í gegnum tíðina. Á þessum ára-
tug hefur smám saman verið að
vakna vitundin um það gífurlega
tjón, sem maðurinn hefur unnið
á náttúrunni, og listamenn hafa
tekið þessi málefni upp á sína
arma, bæði sem baráttumál og
sem almenn viðfangsefni í
listinni.
Víða um lönd hafa listamenn
fjallað um þær breytingar, sem
maðurinn hefur gert á náttúr-
unni, og hvernig þær hafa án
nokkurs vafa skilað okkur lakari
heimi en fyrr. Land hefur verið
brotið til ræktunar, jafnað og
sléttað, vegir lagðir, skógar
ruddir, ár og lækir stíflaðir,
borgir og bæir hafa risið á kostn-
að umhverfisins, og svo mætti
lengi telja. Um langan aldur
hefur staðið yfir endursköpun
heimsins, og aldrei hefur hraðinn
í þeirri þróun verið meiri en nú
um stundir.
Umfjöllun um samspil manns
og náttúru hefur enn sem komið
er ekki verið áberandi þáttur í
myndlist hér á landi, hvað sem
síðar kann að verða. Því vekur
það áhuga, þegar hingað berst
þó ekki nema örlítið brot af þeim
vangaveltum, sem ganga meðal
erlendra listamanna um þessi
efni.
í neðri sölum Nýlistasafnsins
hefur verið sett uppp innsetning
eftir kanadíska listamanninn
Kevin Kelly, svo og nokkrar
teikningar frá hans hendi. Af
þeim gögnum sem liggja frammi
á sýningunni að dæma hefur
Kelly um nokkurt árabil fjallað
um náttúruna í list sinni út frá
því sjónarhorni, að henni hafí
allri verið umbreytt; maðurinn
hafi aðlagað hana eigin vilja og
þörfum. Listamaðurinn bendir
réttilega á, að á meginlandi Evr-
ópu sé tæpast að fínna nokkra
„villta náttúru; maðurinn hefur
breytt öllu með eigin þarfir í
huga.
Innsetningin í neðri salnum
er þannig allt að því átakanlegt
dæmi um þá endursköpun, sem
maðurinn hefur staðið fyrir. Ein
aumkvunarverð tófa stendur fýr-
ir framan ljósmyndir af hinni
þrælskipulögðu náttúru nútím-
ans; sléttir akrar umkringja lít-
inn blett af nákvæmlega horn-
réttu ijóðri, þar sem trén standa
með jöfnu millibili í beinum röð-
um. Þetta er hin endurskapaða
náttúra reglustikunnar, þar sem
dýr merkurinnar eiga sér ekki
mikla lífsvon.
Kevin Kelly stundaði sitt list-
nám bæði í Kanada og í Holl-
andi, og hefur sýnt bæði austan
hafs og vestan. Á öðrum sýning-
um sínum hefur hann í nokkrum
tilvikum sett upp stærri ímyndir
þess endurskapaða landslags,
sem hann fjallar um, t.d. með
því að hafa stórt landslagsmál-
verk (tíu metra langt) í hálfboga
um sýningarsvæðið, sem síðan
hefur að geyma landspildu, sem
er sundurgrafin eða á annan
hátt umbreytt til að þjóna þörfum
mannsins. — Teikningarnar í
Nýlistasafninu sýna skurði, vegi
og akra — sem allt eru breyting-
ar sem maðurinn hefur gert á
náttúrunni vegna eigin þarfa.
Þessi litla sýning lætur ekki
mikið yfir sér, en getur vissulega
vakið fólk til umhugsunar á tím-
um raflínu-deilna innanlands.
Framsetning hennar er hins veg-
ar ekki nógu markviss, og sár-
lega vantar stutta íslenska kynn-
ingu á listamanninum og list-
hugsun hans; slíkt telst sjálfsögð
kurteisi í garð sýningargesta.
Sýningu Kevins Kelly í Ný-
listasafninu við Vatnsstíg lýkur
sunnudaginn 18. ágúst.
Það væri þægileg einföldun að
segja að málverk af þekktum
stöðum á landinu væru ekkert
annað en málaðar ljósmyndir af
þeim, og þannig staðfræðilegar
lýsingar fyrir ferðamenn eða þá
sem tengjast þessum stöðum sér-
stökum tilfinningaböndum.
Þægileg einföldun stenst hins
vegar sjaldan nánari athugun og
fellur um sjálfa sig þegar persón-
uleg vinnubrögð listamanna eru
tekin með í reikninginn.
Um þessar mundir er að ljúka í
efri sölum Nýlistasafnsins sýn-
ingu á verkum ungs listmálara,
Aðalsteins Svans Sigfússonar.
Aðalsteinn stundaði sitt listnám
fyrst við Myndlistaskólann á
Ákureyri og síðan við Myndlista-
og handíðaskóla íslands
1982-86. Hann hefuur tekið þátt
í nokkrum sýningum á höfuð-
borgarsvæðinu, en síðan haldið
einkasýningar á Akureyri árlega
frá 1985.
Þau fimmtán málverk sem
Aðalsteinn sýnir í Nýlistasafninu
hafa til að bera tvo meginþætti.
Fyrst eru það hinir þekktu stað-
ir, sem flestar myndirnar draga
nöfn sín af; Drangey, Herðu-
breið, Þingvellir, Hekla, Horn-
bjarg og allir fossarnir. Sem
landslagsmyndir eru ímyndimar
tærar, málaðar með eilítið grófri
áferð í björtum sumar- og haust-
litum, þar sem birtan er jöfn og
skær; hið algilda póstkort, ef svo
má segja.
En síðan koma verurnar eða
búkarnir, sem svífa yfír flestum
af þessum þekktu ferðamanna-
slóðum, og ijúfa þessa ímynd.
Fyrstu viðbrögð við þeim eru að
minnast fordæmis í verkum
Helga Þorgils Friðjónssonar, en
slíkur samanburður yrði Aðal-
steini ekki hagstæður. Við nán-
ari athugun kemur þó í ljós að
listamaðurinn er á nokkuð ann-
arri leið í sínum myndum. Þannig
myndast straumar í kringum ver-
ur Aðalsteins í fletinum, sem ná
niður til náttúrunnar, og mynda
tengsl innan hverrar myndar fyr-
ir sig, andstætt þeirri einangrun,
sem er aðaleinkennið í verkum
Helga Þorgils.
Þessi tengsl innan myndanna
eru misjafnlega skýr. Fjalla-
drottningunum Heklu (nr. 7) og
Herðubreið (nr. 2) fylgja pör, sem
kunna að vísa til sérstöðu fjall-
anna sem fulltrúa fyrir hina tví-
hliða náttúru landsins, ís og elda.
Gyðja friðar og visku fylgir Þing-
völlum (nr. 5), en styrkur jötuns-
ins svífur yfir Goðafossi (nr. 10).
— En þó að hugmyndaleg tengsl
kunni að fínnast í nokkrum tilvik-
um, eru þau þyngri í vöfum í
öðrum, og öllu óvissari.
Myndin „Syndafallið" (nr. 6)
er eitt stærsta verkið á sýning-
unni, en feliur ekki beint að öðru
myndefni sem þar getur að líta.
Hins vegar er athyglisvert hvaða
augnablik listamaðurinn velur;
það er búið að bíta af eplinu, og
hin syndsamlega vitund er að
þyrma yfir — áður en refsingin
kemur til sögunnar. Þetta magn-
aða andartak kemst ágætlega til
skila hjá Aðalsteini.
Listamaðurinn er í verkum sín-
um greinilega að reyna að tengja
saman tvo heima. Það hefði verið
vel þegið að gestir hefðu fengið
í sýningarskrá örlítið innlit í þá
listhugsun sem ræður viðfangs-
efnum hans; slíkt er ætíð vel til
þess fallið að gera fólki betur
kleift að nálgast það sem fyrir
augu ber.
Sýningu Aðalsteins Svans
Sigfússonar í Nýlistasafninu lýk-
ur sunnudaginn 18. ágúst.
Aðalsteinn Svanur Sigfússon: Dyrhólaey.
Brahms-tónleikar
í Listasafni Sigurjóns
Tónlist
Ragn’ar Björnsson
Ekki er heiglum hent að skila
„Vier ernste Gesánge" svo að
listræn uppljómun sitji eftir hjá
áheyrandanum. í þessari, einni
síðustu tónsköpun Brahms, er
texti og tónlist svo magnþrungin
að tæplega er ætlandi öðrum en
margreyndum ogþroskuðum list-
amönnum að skila svo að eftir-
minnilegt verði. Nauðsynlegt er
þó fyrir alla að spreyta sig á
þessum óvenju krefjandi verkefn-
um, því af glímunni við þau
þroskast listamaðurinn. Ljóða-
flokkurinn Vier ernste Gesange
er skrifaður fyrir bassa og
kennski fær hann þannig fluttur
sitt rétta innihald og þunga. Jó-
hanna V. Þórhallsdóttir hefur
söngrödd sem ekki er öllum gef-
in, mikla og hljómfallega dýpt,
„dramatísk“ og auk þess gædd
ágætum tónlistargáfum, en rödd-
in er eigi að síður hennar vanda-
mál. Að brúa bilið milli dýptar-
innar og hæðarinnar er þessari
raddgerð alltaf höfuðverkur og
þarna brestur tæknin hjá Jó-
hönnu. Henni tekst ekki að jafna
þetta bil ennþá og röddin verður
á flakki, sérstaklega þegar kem-
ur í hæðina, stuðningurinn verður
óöruggur og fyrir bregður jafnvel
óhreinum tónum. Þetta er vanda-
mál Jóhönnu, vandamál sem hún
verður að takast á við af mikilli
hörku, því auðvelt verður það
ekki. En takist að vinna á þessum
tæknivandamálum þá gæti orðið
gaman að upplifa með henni
„Vier emste Gesánge“ því eins
og fyrr segir, hún hefur óvenju-
lega rödd og listræna hæfíleika
hefur hún til þess að geta talað
tungu skáldins. En fullkomin
tækni er það sem fyrst verður
að heimta, fyrr er ekki hægt að
tala um list.
í tveim lögum „Gestillte
Sensucht“ og „Geistliches Wieg-
enlied", þar bætir Brahms inn
sjálfstæðri sellórödd sem Biyndís
skilaði fallega. Tónleikunum lauk
með „Átta sígaunalögum
op,103“, þar gerði Jóhanna
margt fallega, en sömu tækni-
vandamálin komu í veg fyrir að
maður slappaði fyllilega af.
Dagný Björgvinsdóttir lék á
píanóið af ágætu öryggi en hefði
mátt gefa meira, bæði í fyrsta
verkefninu og ekki síður í Sí-
gaunaljóðunum. Textaþýðingar í
efnisskrá voru eftir Reyni Axels-
son, en tónleikarnir voru í minn-
ingu Margrétar Björgólfsdóttur
söngkonu, sem lést mjög um ald-
ur fram.
Hafnarborg:
Bandarísk og
íslensk list
TVÆR sýningar standa nú yfir
í Hafnarborg í Hafnarfirði.
Bandariska listakonan Joan
Backes sýnir málverk í sýningar-
sölum hússins og Jón Þór Gísla-
son í kaffistofunni.
Joan Backes stundaði listnám í
Illinois. Árið 1989 fékk hún styrk
frá Fullbrigþt-stofnuninni til þess
að starfa á íslandi og nýlega hlaut
hún styrk úr sjóði The American-
Scandinavian Foundation til að
vinna að list sinni í vinnustofu Ed-
vards Munch í Noregi. Joan hefur
haldið einkasýningar í heimalandi
sínu og víðar og tekið þátt í fjölda
samsýninga.
Jón Þór Gíslason lauk námi úr
málaradeild Myndlista- og handíða-
skóla íslands árið 1981. Hann hefur
haldið nokkrar einkasýningar hér-
lendis og tekið þátt í samsýningum
hér og í Þyskalandi, þar sem hann
hefur stundað framhaldsnám frá
árinu 1989.
Sýningar þeirra Joan og Jóns
Þórs standa tii 25. ágúst.