Morgunblaðið - 17.08.1991, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1991
13
Tveir fótboltamenn
eftir Sigurjón Olafsson
HAPPAÞRENNA HÁSKÓLANS
eftir Jónas F.
Thorsteinsson
Greinarskrif þessi eru tilkomin
vegna pistils eftir Thor Vilhjálmsson
í Ríkisútvarpinu Rás 2, föstudaginn
19. júlí ’91. Mér barst nýlega í hend-
ur hljóðritun af pistli þessum og tel
ég rétt að birta hér úrdrátt úr hon-
um.
„Allir sem til þekkja hljóta að
dást að hugrekki og vaskleika Birg-
ittu Spur, sem hefur reist eigin-
manni sínum, Sigurjóni Olafssyni
myndhöggvara, glæsilegt safn á
Laugarnesi. Þar sem vinnustofa Sig-
urjóns stóð áður, hefur Birgitta reist
fagra byggingu með sýningarsölum
og annarri andstöðu sem þarf í safn-
rekstri, s.s. veitingastofu hlýlega,
með töfrandi úsýni yfir fjöruna, sjó-
inn, til fjalla, þar má sjá á glöðum
sumardögum, um helgar, segl við
segl þar sem menn beita eftir vindi'
og leika sér um sundin, og þegar
almættið gefur veðrið bjart, blasir
við sjálfur Snæfellsjökull í fágætum
ljóma. Engum hefur tekist að telja
úr Birgittu kjarkinn og henni hefur
lánast að kalla til liðs við sig bjart-
sýnt fólk sem hefur hrifist af eld-
móði hennar."
Þessi hástemmda lýsing á Laug-
arnesinu, Birgittu Spur og safni Sig-
urjóns fær íslending erlendis til að
hugsa með hlýju og söknuði heim
til lands ísa. Seinni hluti þessa pist-
ils er ekki síður athyglisverður, þeg-
ar Thor verður hverft við, er hann
fréttir af óprúttnum bröskurum sem
eru að skjótast inn í samninga Birg-
ittu og tilraunir hennar til að bjarga
forgengilegum myndum Siguijóns
og koma heim í varanlegt efni.
' Vil ég láta í ljós ánægju mína
með það að menn eins og Thor skuli
taka upp hanskann fyrir Birgittu og
reyna að koma í veg fyrir slíkan
ófögnuð.
í fullyrðingum sem fram koma í
pistli Thors er látið að því liggja að
undirritaður, „sem fulltrúi einhverra
á íslandi", hafi á vafasaman hátt
komið inn í samninga Birgittu um
kaup á verkinu Tveir fótboltamenn,
þegar þeir samningar voru á loka-
stigi.
I fyrstu hélt ég að þarna væri
viljandi verið að kveikja villuljós og
gerði mér ýmsar hugmyndir um
hvaða hagsmuni áðurnefndir aðilar
gætu haft af því að eyðileggjá sölu
myndarinnar. En þar sem ég er einn
þeirra, sem dáist að hugrekki og
vaskleika Birgittu Spur og ber mikla
virðingu fyrir því verki er hún hefur
unnið, geng ég út frá því að þessi
ummæli séu tilkomin vegna mis-
skilnings.
Til að leiðrétta misskilning þenn-
an hef ég ákveðið að birta hér at-
burðarás þá er varð til þess að ég
eignaðist verkið „Tveir fótbolta-
menn“.
Þann 13. apríl ’91, hafði samband
við mig maður af nafni Svend Albin-
us, hann kvaðst hafa séð auglýsingu
mína í Berlingske Tiderne, þar sem
ég auglýsti eftir íslenskum listaverk-
um þess má geta að þessa helgi
auglýsti ég fyrir um það bil 100.000
íkr). Albinus kvaðst eiga áðurnefnt
verk og það væri falt. Þar sem það
hendir ekki oft að stórverk sem þetta
reki á mínar fjörur, bað ég hann að
senda mér lýsingu og ljósmyndir svo
ég gæti gengið úr skugga um ágæti
verksins og hvort um frummynd
væri að ræða.
Þann 19. apríl ’91 fékk ég bréf
frá Albinus og þar í ljósmyndir. Ég
kannaðist strax við verkið, enda
hafði ég lesið fögur ‘orð og séð heil-
síðu mynd af verkinu í bókinni ís-
lensk myndlist eftir Björn Th.
Bjömsson.
Ég lýsti strax yfir áhuga á að
kaupa verkið og við mæltum okkur
mót á heimili hans skömmu síðar.
Það kom mér strax á óvart hve stór-
fenglfegt verk þetta er og hve erfitt
mun minna en endanlegt söluverð.
Skömmu síðar fékk Albínus bréf
frá Birgittu og kvað hún safnið mjög
íjárvana um þær mundir og hún
gæti ekki að svo stöddu greitt þess-
ar 40.000 dkr., en kom með móttil-
boð sem hljóðaði upp á u.þ.b. 15.000
í útborgun og afganginn á komandi
haustmánuðum.
Einnig lét hún í ljós áhuga á að
fá styttuna lánapa til að gera ef
henni afsteypu. í þetta bréf hefur
Birgitta einnig vitnað í kvöldfréttum
ríkisútvarpsins.
Þann 14. júní ’91 ákvað Albínus
að selja mér styttuna. Ég tel að
ástæðan fyrir ákvörðun þessari hafi
verið að ég hafði lagt bæði tíma og
peninga í viðskipti þessi, en þó aðal-
lega að það var ég sem hafði uppá
styttunni og bauð bæði staðgreiðslu
og að sjá um flutning og tryggingar.
Á þjóðhátíðardegi íslendinga
hafði ég samband við aðstandendur
safns Sigurjóns og tjáði þeim að ég
hefði fest kaup á styttunni.
Ég fór ekki nákvæmlega út í for-
sögu kaupanna, enda fékk Birgitta
bæði nafn mitt og símanúmer og
gat því hæglega komið á framfæri
þeim spumingum er hún kynni af
hafa.
Það var fyrst í þessu símtali að
mér varð ljóst hver litlu munaði að
ég hefði misst verkið út úr höndun-
um og að safninu hafði verið boðið
verkið.
Þar sem safnið á ekki neinar góð-
ar Ijósmyndir af verkinu, bauð ég
Birgittu að láta Ijósmynda styttuna
á minn kostnað sem ég og gerði og
greiddi fyrir ca. 20.000 íkr. Ég hef
ekki afhent safninu ljósmyndir þess-
ar, þar sem ég á fljótlega leið til
íslands og get afhent ljósmyndirnar
sjálfur.
Þann 27. júní ’91 fékk ég bréf frá
Birgittu Spur og voru þar í ýmsar
athugasemdir. Ég vil leyfa mér að
birta eina málsgrein úr bréfí þessu
hér.
„Með vísun í það sem á undan
er gengið vil ég ítreka ósk mína um
að forkaupsréttur safsins að verkum
Sigurjóns sé virtur"
Einnig sendir hún samantekt
Knúts Bruun hrl. um myndlistarrétt.
Ekki veit ég hvort það er í þess-
ari samantekt Knúts Bruun sem
Birgitta fær þá hugmynd að safnið
eigi forkaupsrétt á öllum verkum
Siguijóns. Ég tel að þessi fullyrðing
eins og svo margar í máli þessu, sé
tilkomin vegna misskilnings, því
ekki þarf lagafróðari mann en mig
til að vita að þetta stenst ekki, enda
væri slíkur forkaupsréttur engum til
góðs og sennilega einsdæmi.
Thor hefur það eftir Birgittu og
það hefur líka komið annarsstaðar
fram að Birgittu sé það mikið kapps-
mál að verkið komist í varanlegra
efni. Það eru miklar gleðifréttir fyr-
ir mig því ekki má með neinu móti
gera afsteypu af verkinu nema með
samþykki Birgittu en ég tek þessar
yfirlýsingar þannig að það verði
ekki var.damál að fá samþykki henn-
ar til að steypa verkið í varanlegt
efni (brons).
I lok umrædds pistils varpaði
Úr bæklingi v/sýningar Sigurjóns í Kaupmannahöfn 13. apríl til 9.
júní 1991.
„Verði styttan seld,
hvort heldur í Kaup-
mannahöfn eða á ís-
landi, verður hún að
sjálfsögðu seld hæst-
bjóðanda eins og flest-
öll önnur listaverk sem
ganga kaupum og söl-
um.“
var að dæma um gæði þess eftir ljós-
mynd.
Albinus hafði ákveðna verðhug-
mynd, sem mér fannst mjög há.
Okkur bar það mikið í milli að ég
bauðst til að kalla til þriðja mann á
minn kostnað, til að skcra úr um
raunvirði styttunnar. Ég fekk skrif-
legt verðmat hjá tveim af stærstu
uppboðshúsum Kaupmannahafnar,
Bruun Rasmussen og Kunsthallen.
Fyrir þetta greiddi ég u.þ.b. 10.000
íkr.
Síðan gerði ég tilboð í verkið, en
endanlegt kaupverð var u.þ.b. tífalt
áðurnefnt verðmat.
Svend Albínus er arkitekt og list-
unnandi mikill, hann á margt góðra
verka m.a. stórskemmtilegt verk
eftir samtímamann Sigurjóns, Asger
Jörn. Albinus er mikill íslandsvinur
pg hefur komið nokkrum sinnum til
íslands. Við ræddum saman um
kynni hans af Siguijóni frá þeim
tíma er Siguijón lærði við Kunstaka-
demiet í Kaupmannahöfn, og er
hann vann með Professor Utzon
Frank, einnig hvernig það bar til að
hann keypti styttuna á sínum tíma.
Hann sagðist hafa misst sjónar á
Siguijóni er hann fluttist til íslands
1945.
Siðan sagði ég honum m.a. frá
sýningu er stæði yfir þessa dagana
i Kastrup Gárd Samlingen á verkum
Svavars Guðnasonar og Siguijóns
Ólafssonar.
Albinus hafði ekki áður heyrt um
sýningu þessa og kvaðst hafa áhuga
á að sjá hana. Þegar ég bauðst til
að taka þau hjón með á sýninguna
var það ekki mögulegt vegna las-
leika konu hans, en þau hjón eru
um nírætt.
Albinus spurði hvetju það sætti
að þessi sýning á verkum Siguijóns
stæði yfir. Sagði ég honum þá frá
Birgittu Spur og safni Siguijóns.
Hann hafði aldrei heyrt Birgittu
getið, enda var Siguijón nýlega gift-
ur Tove Ólafson á þeim tíma er Alb-
inus keypti styttuna. Síðan ræddum
við um heima og geima og ég sat
með þeim heila kvöldstund í góðu
yflrlæti, skoðaði listaverk og hlýddi
á athyglisverða frásögn Albinusar á
ýmsum verkum sem liggja eftir
hann. En Albinus starfaði m.a. sem
arkitekt fyrir dönsku ríkisstjórnina
við hönnun sendiráða víða um heim
og bjó lengi í Frakklandi.
Ég virðist hafa hróspð Birgittu
og safni Siguijóns af mikið því í
byijun júní mánaðar skrifaði Albinus
Birgittu bréf og bauð safninu stytt-
una til kaups á 40.000 Dkr. sem er
Thor fram þeirri spurningu hvort
ekki væri mannsbragur á því að
Gallerí Borg gæfí safni Siguijóns
styttuna. Við þessi áskorun hef ég
það eitt að athuga að „ég á stytt-
una“.
Strax við kaup styttunar gerði ég
mér grein fyrir því hver stórfenglegt
listaverk þetta væri og ákvað að
kaupa verkið privat, en ekki fyrir
fyrirtæki mitt Galleri Reykjavík.
Eftir að hafa haft verkið í stof-
unni hjá mér í u.þ.b. einn mánuð
komst ég að þeirri niðurstöðu að
styttan ætti betra skilið, þar sem
mjög fáir íslendingar hafa styttuna
augum litið, sé hún því sennilega
best komin á íslandi.
Ég ákvað áð athuga með sölu-
möguleika og hugsanlegt verðmæti
styttunar á Islandi.
Þar sem, eins og áður hefur kom-
ið fram, ég bý í Kaupmannahöfn og
treysti mér ekki til að sjá um sölu
verksins héðan.
Fékk ég því til liðs við mig þá
menn er ég tel hve færasta um slíkt
á fróni, Gallerí Borg. Þeir lögðu fram
ýmsar tillögur og hugmyndir og er
málið nú í biðstöðu þar sem ég hef
ekk ákveðið hvort styttan verði boð-
in föl. Verði styttan seld, hvort held-
ur í Kaupmannahöfn eða á íslandi,
verður hún að sjálfsögðu seld hæst-
bjóðanda eins og flestöll önnur lista-
verk sem ganga kaupum og sölum.
Thor setur fram þá staðhæfíngu
að fyrirtæki mitt, Gallerí Reykjavík,
sé í raun dulnefni. Þessi fullyrðing
er eins og að halda því fram að
Thor Vilhjálmsson sé dulnefni fyrir
Birgittu Spur. Ég tel fullyrðingu
þessa segja meira um skáldið Thor
Vilhjálmsson en um undirritaðan.
í lok greinar þessarar vil ég varpa
þeirri spurningu til Birgittu Spur og
Thors Vilhjálmssonar hvort ekki
væri mannsbragur á að biðjast opin-
berlega afsökunar á þeim ásökunum
er þau hafa látið falla í minn garð.
En skyldu þau efast um að ofan-
greind grein sé rétt þá vill þannig
til að stærsti hluti viðskipta þessara
hafa farið fram skriflega og flest
þau bréf sem nefnd eru á ég. Þið
hafið símanúmar og heimilisfang
mitt og ég er tilbúinn að sýna ykkur
bréf þessi, megi það verða til að
sannfæra ykkur um heiðarleika við-
skipta þessara.
A 18. öld var maður hér í höfn
er Árni Magnússon hét. Ekki vil ég
á neinn hátt líkja mér við stórrhenni
þetta, en Árni þessi eltist eins og
„grár köttur“ (svo ég noti orðalagið
Thors) við íslenskar bækur og bók-
menntir.
Vil ég því enda grein þessa á orð-
um hans.
„Svo gengur það til í heiminum,
að sumir hjálpa erroribus (þ.e. vill-
um) á gang, og aðrir leitast síðan
við að útryðja aftur þeim sömu err-
oribus. Hafa svo hvorirtveggju nokk-
uð að iðja.“
Kveðja góð frá Kaupmannahöfn.
Höfundur er málarameistari
°g eigandi Gallerí Reykjavík í
Kaupmannahöfn.
innréttingar
Dugguvogi 23, sími 35609
Myndsendir 679909
Eldhúsinnréttingar,
fataskápar og
baðinnréttingar.
Sérsmíðað ogstaðl-
að. Leitið tilboða.
Innanhússarkitekt
til aðstoðar.
Opið frá kl. 9-18,
laugardaga kl. 10-15.