Morgunblaðið - 30.08.1991, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C/D
195. tbl. 79. árg.
FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Ofriðurinn í Króatíu:
Síðasta tækifærið
að renna úr greipum
- segir forseti Júgóslavíu
Búdapest, París, Róm. Reuter.
STIPE MESIC, forseti Júgóslavíu, sagði í gær að júgóslavneski herinn
léti ekki lengur að stjóm og Júgóslavar fengju aðeins eitt tækifæri
til viðbótar til að binda enda á stríðið í Króatíu. Bandaríkjastjórn
hvatti til þess í gær að strax yrði komið á vopnahléi í Júgóslavíu og
sagði stjórnvöid Serba helsta þránd í götu sætta milli þjóðabrotanna,
þau stæðu fyrir beitingu vopnavalds.
viðræðum leiðtoga Júgóslavíu og
sagði Mesic að enginn vilji hefði
‘verið til þess að leysa málefni Kró-
atíu og Slóveníu.
Utanríkisráðherrar Evrópubanda-
lagsins hafa gefið Króötum og Serb-
um frest fram á sunnudag til þess
að koma á vopnahléi, leyfa eftirlits-
mönnum EB að fylgjast með vopna-
hléinu og samþykkja að taka þátt í
friðarráðstefnu.
Zvonimir Separovic, utanríkisráð-
herra Króatíu, kvaðst í gær telja að
tíu ríki myndu á næstu dögum viður-
kenna sjálfstæði Króatíu og Sló-
veníu, sem hvor tveggja vilja ganga
úr lögum við Júgóslavíu. Separovic,
sem kom til Búdapest á miðvikudag
til að falast eftir viðurkenningu
Ungveija á sjálfstæði Króatíu, sagði
á blaðamannafundi að Austurríkis-
menn myndu ríða á vaðið og Sviss-
lendingar fylgja á eftir.
ítalar óttast að flóttamenn frá
Króatíu taki nú að streyma til Ítalíu.
í gær ítrekuðu ítalar að þeir myndu
senda alla ólöglega innflytjendur
aftur til síns heima. í gær kom far-
þegaskip með 200 Júgóslava um
borð til Ancona. Flestir farþeganna
voru Króatar. A miðvikudag komu
rúmlega 400 Króatar til Pescara,
sem er suður af Ancona, í fetju frá
króatísku borginni Split.
----------------
Litháen:
Frakkar .
skila gnlli
Vilnius. Reuter.
FRANSKI utanríkisráðherrann,
Roland Dumas, sagði í gær að
Frakkar myndu skila Litháum
gulli því í eigu Litháa sem þeir
hafa haft í sinni vörslu í 50 ár.
Hann sagði einnig að Frakkar
myndu styðja umsókn Litháens
um fulla aðild að Sameinuðu þjóð-
unum.
Dumas lét þessi orð falla í heim-
sókn sinni til Eystrasaltsríkjanna,
en hann og sænskur starfsbróðir
hans, Sten Andersson, eru fyrstu
vestrænu utanríkisráðherrarnir sem
heimsækja ríkin síðan valdaránið í
Sovétríkjunum fór út um þúfur í síð-
ustu viku. Andersson opnaði form-
lega sænskt sendiráð í Tallinn, höf-
uðborg Eistlands, í gær og ávarpaði
eistneska þingið. Um 30 vestræn
ríki hafa viðurkennt sjálfstæði
Eystrasaltsríkjanna þriggja til
þessa, en þau voru innlimuð í Sovét-
ríkin árið 1940.
Dumas ræddi við Vytautas Lands-
bergis, forseta Litháens í þinghúsi
landsins, sem enn er víggirt, og þar
sagði hann m.a. að hann væri stolt-
ur af því að vera staddur á lithá-
ískri jörð. „Þetta er stórkostleg stund
fyrir Litháen og Frakkland."
Æðsta ráðið samþykkir bann við starfsemi kommúnistaflokksins:
Reuter
Júgóslavneskir hermenn fylgjast með er skæruliðar Króata og Serba skiptast á föngum í grennd við
borgina Petreinja í gær. Króati (í hvítri skyrtu) yfirgefur hermannabragga en Serbi (á miðri mynd)
kemur inn. Yfir 300 manns hafa fallið í átökum þjóðanna tveggja síðustu tvo mánuði og mun fleiri særst,
þ. á m. óbreyttir borgarar. Austurríkismenn eru sagðir komnir á fremsta hlunn með að viðurkenna
sjálfstæði Slóveníu og Króatíu.
„Með því að beita þessum aðferð-
um munu leiðtogar Serba aðeins
verða að horfa upp á að þeir sjálfir
og þjóð þeirra verða dæmd í útlegð
frá hinni nýju Evrópu,“ sagði Ric-
hard Boucher, talsmaður Banda-
ríkjastjórnar.
Mesic, sem er Króati, sagði á
blaðamannafundi í gær að leiðtogar
Júgóslavíu myndu koma saman á
.þriðjudag til að ræða beiðni Evrópu-
bandal^gsins (EB) um að haldin
verði friðarráðstefna. Lýðveldi Júgó-
slavíu eiga öll aðild að forsetaemb-
ættinu og skiptast átta menn frá sex
lýðveldum á að gegna embætti for-
seta. Á miðvikudag slitnaði upp úr
Tilskipanavald embættís
Sovétforseta fellt úr gildi
Nýr yfirmaður KGB vill brjóta fyrra skipulag stofnunariimar niður
Moskvu, London. Reuter, Daily Telegráph.
SOVESKA Æðsta ráðið samþykkti í gær með naumum meirihluta til-
lögu um að starfsemi kommúnistaflokksins yrði bönnuð um óákveðinn
tíma. Einnig var samþykkt í gærkvöldi eftir mikið þóf að afnema til-
skipanavöld Míkhaíls S. Gorbatsjovs forseta af ótta við að nýir vaída-
ránsmenn gætu beitt þeim fyrir sig. Þingið frestaði að staðfesta sumar
tilnefningar forsetans á róttækum umbótasinnum í hið valdamikla ör-
yggisráð ríkisins sem áður var að mestu skipað harðlínumönnum. Verð-
ur málið útkljáð í dag. Edúard Shevardnadze, fyrrverandi utanríkisráð-
herra, hafnaði boði Gorbatsjovs um tilnefningu í ráðið. Æðsta ráðið
samþykkti að sjálfstæðiskröfur Eystrasaltsríkjanna yrðu á dagskrá
fulltrúaþings landsins er kemur saman á mánudag en það hefur æðsta
vald í löggjafarmálum. Nýr yfirmaður öryggislögreglunnar, KGB, seg-
ist vilja brjóta niður allt fyrra skipulag þar á bæ.
„Ég er að bijóta gegn gildandi
lögum því að ég hyggst kynna for-
setanum tillögur um að eyðileggja
starfsemi þessarar stofnunar," sagði
Vadím Bakatín, yfirmaður KGB,
áður en Æðsta ráðið greiddi at-
kvæði um ráðningu hans. Atkvæði
féllu 366 gegn níu, Bakatín í vil.
Hann sagðist myndu binda enda á
afskipti KGB af fjölmiðlum og listum
og bætti við, greinilega mörgum við-
stöddum til léttis, að honum væri
ekki kunnugt um neina starfsmenn
lögreglunnar í röðum þingmanna.
Nýi yfirmaðurinn sagðist hafa gefið
skipun um að öll skjalasöfn stofnun-
arinnar skyldu innsigluð svo að
harðlínumenn gætu ekki fjarlægt
skjöl er sönnuðu þátt þeirra í ýmsum
óþokkabrögðum og baráttu gegn
andófsmönnum síðustu áratugi.
Hins vegar yrði ekki leyfður aðgang-
ur að gögnum um njósnara og flugu-
menn KGB, þau yrðu sennilega eyði-
lögð. Ekki væri stefnt að neinum
nomaveiðum sem gætu sundrað öllu
þjóðfélaginu. Nýr utanríkisráðherra
Sovétríkjanna, Borís Pankín, vill
leggja KGB niður, stofnunin sé
„skrímsli". Hann segir í grein í
Svenska dagbladet að hættan á
gær samkomulagi
Bakátín “m efhahags- og
hernaðarsamvinnu
og var því lýst yfir að lýðveldin gerðu
ekki gagnkvæmar landakröfur. Bor-
ís Jeltsín Rússlandsforseti hefur
horfið frá hugmyndum um að Rúss-
land taki yfir tvo helstu banka Sovét-
ríkjanna.
George Bush Bandaríkjaforseti og
John Major, forsætisráðherra Bret-
lands, ræddust við í Bandaríkjunum
í gær og hétu framlögum til að
sporna við hungursneyð í Sovétríkj-
unum í vetur. Þeir lögðu áherslu á
að Sovétmenn yrðu að koma á raun-
hæfum og markvissum umbótum í
markaðsátt áður en hægt yrði að
ræða umfangsmikla fjárhagsaðstoð
auk þess sem þeir yrðu að skera
niður framlög til hermála.
Sjá ennfremur fréttir á bls.
20-23.
Bandaríkin:
Líffræðileg skýring fundin
á samkynhneigð karlmanna?
Washington.. Reuter.
NIÐURSTÖÐUR nýrrar rannsóknar sem gerð var í Bandaríkjunum
sýna að sá hluti mannsheilans sem stjórnar kynhvöt er miklum
niun minni í samkynhneigðum karlmönnum en í gagnkynhneigðum.
„Ég held ekki að þetta svari Rannsóknin var gerð við Salk-
spurningunni um hvort menn séu líffræðistofnunina í San Diego-
fæddir samkynhneigðir," sagði
taugafræðingurinn Simon LeVay,
sem stóð að rannsókninni, við
Reufers-fréttastofuna í gær. „En
niðurstöðurnar segja okkur að
hægt er að kanna kynhvöt manna
á líffræðilegan hátt. Hingað til
hefur sálarfræðin verið látin um
það að mestu leyti.“
borg í Kaliforníu. Hún mun verða
birt í tímaritinu Science í dag.
Rannsóknin leiddi í ljós að undir-
stúkan - sem er sá hluti heilans
er stjórnar kynhvötinni - í sam-
kynhneigðum karlmönnum væri
að öllu jöfnu líkari undirstúku
kvenna en gagnkynhneigðra karl-
manna.
Baráttumenn fyrir réttindum
samkynhneigðra tóku niður-
stöðunum af varkárni, en sögðu
þær athyglisverðar. „Sagan hefur
sýnt okkur að samfélagið getur
hent á lofti niðurstöður slíkra
kannana og notað þær í pólitískum
tilgangi," sagði Robert Bray frá
samtökum homma og lesbía.
„Sumir myndu jafnvel leiða rök
að því að hægt sé að „lækna“ sam-
kynhneigð ef snúið er upp á tiltek-
inn litning eða skipt er um ákveðna
frumu.“