Morgunblaðið - 30.08.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ PÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 1991
MORGUNBLABIÐ FÖSTUÐAGUR- 30i1ÁGÖ8TIÍ8S9M

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 100 kr. eintakið.
Endurnýjun
þjóðarsáttar
T-kjóðarsáttarsamningarnir frá
Mr því í febrúarbytjun 1990
renna út um miðjan september-
mánuð, en samningar opinberra
starfsmanna nú um mánaða-
mótin. Fyrir dyrum er því ný
samningalota og niðurstaðan
mun móta þróun íslenzks efna-
hagslífs næstu misseri.
Aðilar vinnumarkaðarins,
sem stóðu að þjóðarsáttarsamn-
ingunum, geta með stolti litið
yfir farinn veg. Slík hafa um-
skiptin orðið í efnahagslífinu.
Verðbólgan hefur verið á hröðu
undanhaldi og það hefur stór-
lega bætt stöðu atvinnulífsins
og þar með atvinnuöryggið.
Megintilgangi þjóðarsáttar-
samninganna hefur verið náð,
en það var að stöðva kaupmátt-
arhrapið, sem stafaði af óða-
verðbólgunni. Engu skipti
hversu háar launahækkanir var
samið um. Þær brunnu allar upp
á verðbólgubálinu með meiri
hraða en vísitöluhækkanir gátu
bætt þær upp og þannig saxað-
ist á kaupmáttinn.
En þjóðarsáttarsamningarnir
hafa gert gott betur en að
stöðva kaupmáttarhrapið, því
kaupmáttur hefur aukizt um
nær 4% á samningstímanum
samkvæmt útreikningum
Kjararannsóknanefndar. Það er
ekki sízt því að þakka, að laun-
þegar hafa notið bættra við-
skiptakjara þjóðarbúsins og at-
vinnulífinu hefur verið kleift að
standa undir kaupmáttaraukn-
ingunni vegna ört lækkandi
verðbólgu.
Forysta verkalýðshreyfíngar-
innar og vinnuveitenda geta
öðrum fremur þakkað sér þessi
miklu umskipti, þótt árangurinn
hafi að sjálfsögðu verið undir
skilningi og þolinmæði launþega
kominn.
Ýmsar blikur eru á lofti í
efnahagslífi þjóðarinnar nú um
stundir. Þar ber hæst þann
mikla aflasamdrátt, sem ákveð-
inn hefur verið, og kemur til
framkvæmda 1. september með
nýju kvótaári. Aflasamdráttur-
inn mun valda fólki og fyrir-
tækjum í veiðum og vinnslu
miklum búsifjum og raunar
þjóðfélaginu í heild. Útflutn-
ingstekjur munu minnka um 4%
miðað við að heimsmarkaðsverð
á sjávarafurðum haldist áfram
hátt. Þjóðartekjur eru taldar
dragast saman um allt að 2%.
Þetta þýðir, að minna verður til
skiptanna nú í upphafi nýrrar
samningagerðar. Þessu til við-
bótar er enn óljóst hvað verður
um loðnuveiðarnar, svo og
hvernig til tekst með sölu salt-
síldar í haust.
Jákvæða hliðin er sú, að lífs-
skilyrðin í hafínu hafa batnað
stórum og Hafrannsóknastofn-
un hefur lagt til, að ástand fiski-
stofna verði endurmetið eftir
áramótin, m.a. með tilliti til
þorskgöngu frá Grænlandi.
Vonandi verður niðurstaðan, að
unnt verði að rýmka aflaheim-
ildirnar. Þá eru allar horfur á
að endanlegir samningar takist
um byggingu álversins á Keilis-
nesi með tilheyrandi virkjunar-
framkvæmdum á næsta ári.
Bygging álversins verður mikill
búhnykkur og mun virka sem
vítamínsprauta fyrir þjóðarbúið.
Loks er ekki öll nótt úti um,
að skynsamlegir samningar tak-
izt um Evrópskt efnahags-
svæði, en þeir eru taldir verða
mjög til hagsbóta fyrir efna-
hagslífið, ekki sízt fyrir sjávar-
útveg og iðnað.
Alvarlegasti vandinn, sem við
er að glíma í efnahagslífínu,
stafar af stórfelldum og lang-
varandi halla ríkissjóðs með til-
heyrandi skuldasöfnun. Ríkis-
sjóðshallinn er verðbólguhvetj-
andi og gífurleg lánsfjárþörf
hins opinbera heldur uppi vöxt-
um. En nú má loksins greina
ljós í myrkrinu, því ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks virðist full alvara um að
snúa við útþenslu ríkiskerfisins,
draga úr og síðan stöðva halla-
reksturinn. Takizt það munu
vextir fljótlega lækka og verð-
bólguþrýstingurinn minnka.
Undirstöður atvinnulífsins
munu styrkjast, atvinnuöryggið
aukast og þar með vonir um
aukinn kaupmátt launþega.
Forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar og vinnuveit-
enda eru sammála um, að ríkis-
sjóðshallinn sé einn mesti ógn-
valdur stöðugleika í efna-
hagslífínu. Takist ríkisstjórninni
ætlunarverk sitt mun það því
auðvelda gerð nýrrar þjóðar-
sáttar, ef menn halda ró sinni,
því hvers kyns hagsmunahópar
reka upp ramakvein í hvert sinn,
sem minnzt er á niðurskurð
ríkisútgjalda.
Það vekur vonir um endurnýj-
un þjóðarsáttar, að forystumenn
verkalýðs og vinnuveitenda
hafa verið mjög hógværir í
ummælum sínum að undan-
fömu. Það sama verður þó ekki
sagt um forystu BSRB, þótt því
verði ekki trúað að opinberir
starfsmenn hafi áhuga á að
hverfa aftur til fortíðar
víxlhækkana launa og verðlags,
óðaverðbólgunnar.
þó ekki allir. „Ég held að það sé
átak fyrir alla að taka sig upp og
setjast á skólabekk á ný, líka þá
sem eru hér í Reykjavík. Ég held
þó að sumu leyti sé það erfiðara
fyrir þá sem búa utan Reykjavíkur
og þurfa að aka hingað langa leið.
Við hin erum hér og sumar taka
fjölskyldurnar með,“ sagði Hrefna.
Hún sagði að gæði kennslunnar
hefðu komið sér á óvart og hún
væri vel undirbúin.
Hjördís Kristjánsdóttir tók í
sama streng. Hún býr í Keflavík
og ekur á hverjum morgni á milli.
Hún hefur unnið í mörg á dagheim-
ili en hún hefur stundað nám í öld-
ungadeild Fjölbrautaskólans á Suð-
urnesjum undanfarin misseri. „Svo
kom til þetta nám sem ég fann
strax að ég hafði mikinn áhuga á
og ákvað að slá til. Yngsta dóttir
mín, átján ára, er heima en hin eru
farin svo ég hef góðan tíma. Ég
dáist að þeim yngri sem eru með
2-3 börn heima og stunda þetta
nám,“ sagði Hjördís.
Lítill skilningur stjórnvalda
Gyða Jóhannsdóttir lýsti ánægju
sinni yfir því að þessi tilraun væri
farin af stað. „Hins vegar leyni ég
ekki vonbrigðum mínum síðustu
árin vegna lítils skilnings stjórn-
valda á mikilvægi fóstrunáms.
Kröfurnar sem gerðar eru til skól-
ans eru óraunsæjar, okkur er uppá-
lagt að mennta sem flestar fóstrur
en við erum fyrir löngu komin í
húsnæðisvanda. Það eru hér
250-260 nemendur í dagskóla og
framhaldsnámi. Nemendur matast
á göngum og í kennslustofunum,
vinnuaðstaða er fyrir 10-12 á bóka-
safninu, lítið herbergi fyrir félags-
aðstöðu og aðstaða er fyrir 7 kenn-
ara af 20 við skrifborð. Ekkert
afdrep er fýrir aðstoðarskólastjóra,
námsráðgjafa eða umsjónarmenn
framhaldsnáms. Ég held að það
hljóti að byggja við skólann, það
er pláss fyrir viðbyggingu á lóðinni
sem ríkið á. Nemendur hér fá enga
leikfimi sem þeir eiga þó rétt á
samkvæmt reglugerð og við erum
í stökustu vandræðum með kennslu
hreyfiuppeldis barna sem nú er
kennd úti undir beru lofti á skóla-
lóðinni," sagði Gyða.
Sveigjanlegt fóstrunám:
Sækja skóla í 40 vikur af
fjögurra ára fóstrunámi
Frá vinstri: Berit Johnsen, Hjördís Krisljánsdóttir, Gyða Jóhannsdótt-
ir, Hrefna Hjálmarsdóttir, Elsa Sigríður Jónsdóttir og Kristín Hildur
Ólafsdóttir.
dreift á íjögur ár og inntak þess í
alla staði sambærilegt heilsdags
námi. Staðbundið nám fari fram í
húsnæði Fósturskóla Isiands, alls
tíu vikur á ári: Fjórar vikur í ágúst-
september, tvær vikur í janúar-
febrúar og ijórar vikur í maí-júní,
og staðbundið námskeið fámennra
nemendahópa í heimahéraði þeirra
eða í næsta nágrenni, tveir dagar
í senn. Þá er gert ráð fyrir fjarná-
mi með nemendastuðningi.
Gert er ráð fyrir tvenns konar
verklegu námi. Annars vegar að
þeir nemendur sem vinna á dagvist-
arheimili með námi sínu fái að taka
hluta af verknámi á vinnustað und-
ir stjórn fóstru og verknámskennn-
ara. Hluta af verklegu námi þurfa
þeir hins vegar að taka á öðru
dagvistarheimili til þess að öðlast
frekari reynslu. Hins vegar að nem-
endur sem ekki vinna á dagvistar-
heimili með náminu fari í verknám
með svipuðu sniði og er í grunnn-
ámi fóstra í Reykjavík.
Gyða sagði að undirbúningur
kennslunnar hefði tekið langan
tíma og sérstaklega hefðu samn-
ingar við kennara skólans tekið
langan tíma. „Skólinn hefur breyst
úr níu mánaða skóla í ellefu mán-
aða skóla, sem er í raun fyrir utan
alla kjarasamninga, svo það tók
langan tíma að ná samkomulagi
um þetta sem var ekki séð fyrir,“
sagði Gyða. Samningar hefðu náðst
í lok júlí og þá loks hefði verið
hægt að hefja eiginlegan undirbún-
ing fyrir kennsluna. „Mér finnst
alveg stórkostlegur þessi vilji og
áhugi kennara að leggja þetta á
sig, því þó það hafi náðst samkomu-
lag held ég að mér sér óhætt að
segja að það verði enginn ríkur á
þessu,“ sagði Gyða. Enn væri eftir
að ganga betur frá námskrá síðustu
tveggja áranna og því töluverð
vinna enn eftir í útfærslu kennsl-
unnar.
Ekki mikil viðbrigði
Hrefna Hjálmarsdóttir, forstöðu-
maður skóladagheimilisins Brekku-
kots á Akureyri er einn af þijátíu
nemendum í sveigjanlegu fóstrun-
ámi. „Mér finnst ég hafa verið á
skólabekk alla mína ævi, en það
er ekkert langt síðan ég var í hefð-
bundnu námi, ekki nema þrjú ár.
Mér finnst þetta því ekki mikil við-
brigði og að ég sé alltaf að gera
eitthvað sem líkist því að vera í
skóla í mínu starfi,“ sagði Hrefna.
Hún sagði að meirihluti nemenda
hefði starfað á dagheimilum, en
TEKIÐ hefur verið upp sveigjanlegt fóstrunám í Fósturskóla íslands
í samræmi við tillögur starfshóps um skipulag og framkvæmd dreifðr-
ar og sveigjanlegrar fóstrumenntunar sem Svavar Gestsson fyrrver-
andi menntamálaráðherra skipaði í júní 1990. 30 nemendur, á aldrin-
um 20-50 ára, stunda sveigjanlegt fóstrunám í vetur og hófst kennsla
um miðjan ágúst en fastráðnir kennarar skólans annast kennsluna
og undirbúning hennar sem hefur staðið frá því júní á þessu ári.
Námið, sem er að öllu leyti sambærilegt dagskólanámi í Fósturskólan-
um, tekur fjögur ár.
Formaður starfshópsins er Gyða
Jóhannsdóttir, skólastjóri Fóstur-
skólans, en umsjónarmenn námsins
eru Elsa Sigríður Jónsdóttir kenn-
ari og námsráðgjafi við skólann,
Elín Jóna Þórsdóttir kennari og
Berit Johnsen cand. polit.
Starfshópurinn hefur skilað sinni
skýrslu og drögum að námsvísi og
námið hófst í byijun ágúst. Gyða
Jóhannsdóttir skólastjóri sagði að
kennarar skólans hefðu verið mjög
virkir við undirbúning námsins og
lagt nótt við dag svo það gæti
hafist á tilskildum tíma. „Þetta er
allt annað fyrirkomulag. Nemendur
koma hingað inn í skólann tíu vik-
ur á ári í hefðbundna kennslu og
það um það bil helmingur bóklega
námsins sem fer fram í skólanum
auk stuttra námskeiða í heima-
byggðum. Síðan er fjarnám um
helmingur alls bóklegs náms, og
er mikils um vert að þar takist vel
til því þar er nemandinn einn með
sínum námsbókum. Við munum
nota mikið síma, póstfax og
kennslubréf og kannski tölvur i
framtíðinni. Það skiptir líka miklu
máli að nemendur taki sig saman
og myndi hópa til þess að styðja
hvern annan. Þannig hljóðuðu okk-
ar tillögur og við vonumst til þess
að svona verði þetta,“ sagði Gyða.
Ekkert afsláttarnám
Berit Johnsen sagði að slíkt nám
hefði tíðkast um nokkurra ára
skeið, bæði á Norðurlöndum og í
Bandaríkjunum og hefði það að
vissu leyti verið til grundvallar
skipulagningu námsins hér á landi.
Elsa Sigríður Jónsdóttir, einn
þriggja umsjónarmanna námsins,
sagði að hér væri ekki um neitt
afsláttarnám að ræða, sveigjanlegt
fóstrunám væri sambærilegt öðru
fóstrunámi og inntökuskilyrði þau
sömu og í dagskólanum og nægði
í því efni að vísa til námskrár.
Gyða sagði að Fóstrufélagið hefði
eindregið stutt það að þetta nám
hæfist og var aðdragandi þessa
náms meðal annars sá að Fóstrufé-
30 konur stunda sveigjanlegt fóstrunám við Fósturskóla íslands.
lagið stóð fyrir umfangsmikilli und-
irskriftasöfnun þar sem bæði fóstr-
ur og starfsfólk á dagheimilinum
hvöttu til þessa náms, enda væri
fóstruskortur gífurlegur á öllu
landinu.
Megintillögur starfshópsins voru
á þá leið að markmið sveigjanlegs
fóstrunáms væru þau sömu og í
núverandi fóstrunámi. Núverandi
fóstrunám er þriggja ára nám, tveir
þriðju hlutar bóklegt og einn þriðji
hluti verklegt. Starfshópurinn lagði
til að sveigjanlega náminu yrði
Morgunblaðið/Sverrir
Sálmar áleiðarenda
Evrópsk skáldsaga eftir norskan höfund
eftir Lars Roar
Langslet
Norskar bókmenntir hafa ekki
lifað neitt gullaldarskeið á undan-
förnum áratugum, varla að talandi
sé um silfuröld. Frá Knut Hamsun
(d. 1952) og Sigrid Undset (d. 1949)
hefur enginn norskur rithöfundur
náð að skapa sér sjálfsagðan sess
í heimsbókmenntunum. Fremstu
höfundar Noregs eftir seinna stríð
(einsog Johan Falkberget, Sigurd
Hoel, Teijei Vesaas, Johan Borgen)
nutu aldrei alþjóðlegrar athygli á
borð við þau Hamsun og Undset;
viðurkenndra samtímahöfunda okk-
ar, allt frá hefðbundnum „átthaga-
skáldum" til höfunda tilraunaprósa
að alþjóðlegri fyrirmynd, mun —
þrátt fyrir að þeirra á meðal séu
margir athyglisverðir höfundar —
vart verða annars staðar getið en
í neðanmálsgreinum við evrópska
bókmenntasögu. Helsta vígi
norskra samtímabókmennta er að
líkindum að finna í ljóðagerð, með
höfunda einsog Rolf Jacobsen, Am-
old Eidslott, Halldis Moren Vesaas,
Gunnvor Hofmo og Stein Mehren í
broddi fylkingar — en ljóðskáld,
einkum frá litlum málsamfélögum,
gjalda þess að litbrigði og hljómfall
ljóðmálsins er oft ómögulegt að
vekja til lífs í umhverfi annarrar
tungu.
Þegar þetta er haft í huga er
auðvelt að skilja að gagnrýnendur
verði gripnir ringulgleði þegar 25
ára norskur rithöfundur sendir frá
sér skáldsögu sem virðist hafa alla
burði til að ná alþjóðaathygli og
gnæfir hátt yfír stærstan hluta
seinnitíma skáldskapar í Noregi. „í
samanburði við slíkt gnægtarhorn
verða margar af okkar þröngu,
staðbundnu norsku skáldsögum
næstum einsog skólaritgerðir,"
skrifar Janneken 0verrland í norska
Dagblaðið.
Bókin heitir Sálmur í ferðarlok
(Salme ved reisens slutt, Cappelen
1990) og höfundurinn er Erik Fos-
nes Hansen.
Nítján ára gamall skrifaði hann
sína fyrstu skáldsögu, Fálkaturn-
inn, furðu þroskaða og velbyggða
frásögn frá Suður-Þýskalandi á
hámiðöldum, spunnin utan um höf-
uðviðfangsefni kveðskaparins — ást
og dauða, og skrifuð í viðeigandi
hástemmdum anda kringum evr-
ópska riddararómantík. Bókin vakti
mikla athygli og var þýdd á allmörg
tungumál — sjaldgæfur heiður fyrir
norskan byijandahöfund. Seinna
vann hann uppúr sögunni óperu-
texta sem tekinn var til flutnings
af hópi ungra hljóðfæraleikara og
söngvara.
Síðan liðu fímm ár þar til næsta
og öllu viðameiri saga kom út.
Marga tók að renna grun í hið al-
kunna: þegar byijandi hlýtur mikla
athygli og lof reynist honum oft
næstum ógerlegt að setja saman
bók nr. 2 svo vel sé. En Fosnes
Hansen gaf slíkum vangaveltum
langt nef og árangurinn sýnir að
honum hefur orðið vel úr verki þessi
fimm ár.
Erik Fosnes Hansen er óvenju-
legur höfundur. Þrátt fyrir ungan
aldur hefur hann góða þekkingu á
evrópskri menningarhefð, enda lagt
mikið kapp á að kynna sér hana
bæði með lestri og dvöl til lengri
tíma á Ítalíu og í Þýskalandi. Hann
er andlega sinnaður og beitir tungu-
málinu á blæbrigðaríkan og næman
hátt sem ber með sér ljóðræna
andagift. Ef einhveijum dytti í hug
að hengja á hann þann gamalkunna
merkimiða „uppreisnarmaður" hlyti
sá hinn sami að eiga við uppreisn
í öllu dýpri skilningi en hafður er
um venjulega reglubijóta í hópi
róttækra rithöfunda sem ef til vill
eru svo allir steyptir í sama mót.
Hann hverfur aftur að upptökunum,
til klassískra gilda og andlegra
verðmæta og virðist með öllu óháð-
ur þeirri pólitísku og bókmennta-
legu forgangsröð sem rótgrónir
höfundar miða starf sitt við. Hann
er sögumaður af „gamla skól-
anum“, ótruflaður af kvikulli til-
raunastarfsemi nýju skólanna.
Hingað til hefur hann valið sér efni
úr fortíðinni, sveipað angurblæju
sem fjarlægðin leggur til — og
maður spyr sig: Hvernig myndi
hann setja saman skáldsögu úr
nútímanum? Beiskjublandnari og
háðskari, lausa við samúðina sem
einkennir hinar sögurnar tvær?
Sálmur í ferðarlok er saga sjö
hljóðfæraleikara (allir tilbúnar per-
sónur) í skipshljómsveit Titanic sem
fórust ásamt 1495 öðrum farþegum
og áhöfn þegar þetta „ósökkvandi"
risaskip sökk 15. apríl 1912 eftir
árekstur við borgarísjaka. í hröðum
upphafskafla sögunnar hittast þeir
fímm dögum fyrir brottför skipsins
á Waterloo-brautarstöðinni í Lund-
únum, sjö flóttanmenn hver úr
sínum heimi þeirrar Evrópu sem
var, og er fylgt eftir inn í smáheim
gervimennskunnar um borð í þessu
risavaxna lystiskipi. Síðan kemur
að aðalhluta bókarinnar: Lífssaga
þeirra er afhjúpuð, hver um sig
sjálfstæð saga í sögunni — Eng-
lendingurinn Jason Coward ætlaði
að verða læknir einsog faðirinn,
hvattur áfram af eldlegum áhuga
hans á nútímavísindum og störfum
í þágu mannkyns en endaði sem
misheppnaður hljóðfæraleikari;
Þjóðveijinn Spot Hauptmann, fyrr-
um undrabarn í músík en kiknaði
undan væntingum og metnaði sem
aðrir höfðu fyrir hans hönÖ og var
síðan ófær um að haga lífí sínu
einsog hans helst vildi sjálfur; Aust-
urríkismaðurinn 18 ára, David Blei-
ernstern, sem flúði sorgleg endalok
ástarsambands í Vín; Italinn Vitel-
lotesta, skoplegasta persóna sög-
unnar, íburðarmikil óperettufígúra
— og síðan saga hinna þriggja sem
dregin er grófari dráttum: Rússinn
Alexander Beznikov, írinn James
Reel og Frakkinn Georges Donner.
Og á síðustu tuttugu blaðsíðunum
tvinnast örlagaþræðir þeirra saman
Erik Fosnes Hansen
í kafla sem er meistarastykki í
hnitmiðaðri frásögn: skipið rekst á
ísjakann og sekkur meðan örvænt-
ingin grípur um sig og síðustu
gjálífísgretturnar deyja á andlitun-
um í næturmyrkrinu — og skips-
hljómsveitin leikur sinn „sálm í
ferðarlok".
Aðferð höfundarins er einföld en
ákaflega áhrifarík: I gerviveröld
lystiskipsins þar sem gleðin er fölsk
og stéttamunurinn fáránlegur,
mætist þetta gjörólíka fólk og er
einsog mósaíkmynd af gömlu Evr-
ópu, mannlegur smáheimur á leið
til glötunar. Lesandinn veit frá upp-
hafi það sem persónurnar hafa ekki
hugboð um: að það líður að „ferðar-
lokum“, að það stefnir í hörmungar
sem með engu móti verða umflún-
ar. Þetta gefur örlögum persónanna
vídd sem minnir á grísku harmleik-
ina, fátt sagt berum orðum en sífellt
spunninn myrkur vefur sem bindur
saman og bregður kaldhæðnislegu
leiftri á allt sem gerist um borð.
Ef til vill er þetta kauðaleg tákn-
mynd, í það minnsta mikið notuð —
en einsog Stanislavskíj sagði: Það
sem máli skiptir í lífinu er bæði
kauðalegt og grátklökkt. Kald-
hæðnin á ekki hvað síst við um
þetta: Titanic-slysið gefur mynd af
algildum örlögum mannanna — við
erum nefnilega öll á leið í dauðann
og flest okkar nálgast „ferðarlokin“
jafn grunlaus og hljóðfæraleikar-
arnir sjö.
Þeim er öllum sameiginlegt að
hafa þegar beðið algjört skipbrot í
lífínu. Draumarnir sem þeir áttu sér
og metnaðurinn sem þeim var bund-
inn, ærður upp af væntingum um-
hverfísins, hvorttveggja er nú hrun-
ið til grunna. Baráttuþrekið hefur
vikið fyrir uppgjöf sem birtist í
ýmsum myndum — allt frá nöpru
háði til sárrar hryggðar.
Höfundur leyfir frásögninni að
njóta sín og reynir ekki að skreyta
hana með heimspekilegum vanga-
veltum. En hugrenningar tveggja
af hljóðfæraleikurunum gefa hug-
mynd um andstæðurnar í því lífi
sem þeir eru þátttakendur í. Þannig
skynjar Spot Hauptmann þetta líf:
„... tilfínningin um að innst inni
væru allir hlutir öðruvísi en þeir
litu út fyrir að vera, að þeir væru
aðeins hjúpur utan um illt myrkur
— þessi tilfinning yfirgaf hann
ekki.“ Og þannig sér David kveðju-
stundina með Sonju ástkonu sinni:
„Hann leit á hana. Hann sá hana
sitja á tijástúf í Vínarskógi með
teikniblokk í kjöltunni, drættirnir
voru óþreyjufullir, skýrir, hendurn-
ar hraðar. Hann sá hana sofa. Hann
sá hana standa hér í myrkrinu.
Ekkert sem er til mun að eilífu glat-
ast.“
Margir gagnrýnendur hafa kall-
að söguna „evrópska skáldsögu“.
Það er á margan hátt viðeigandi.
Gegnum lífssögur hljóðfæraleikar-
anna sjö kynnist lesandinn svo að
segja allri gömlu Evrópu — sem
birtist honum í blæbrigðaríkum
umhverfislýsingum þar sem stað-
hættir eru málaðir í skýrum og
sannfærandi litum. Það sem „vant-
ar“ er — svo sérkennilega sem það
hljómar — skandinavíska umhverfið
sem höfundurinn sjálfur er sprott-
inn úr. Sagan dregur upp mynd af
þeirri Evrópu sem var, með alla
sína, vísindatrú og framfarabjart-
sýni, stéttaskiptingu og fáguðu
formlegheit, á leið til þeirra hörm-
unga sem dundu yfír 1914 og Tit-
anic-slysið er tákn um.
Um þennan unga höfund er auk-
inheldur hægt að segja að hann sé
(í furðu miklum mæli af Norðmanni
að vera) Evrópumaður í huga og
hjarta - að því er virðist jafn vel
heima í öllum kimum evrópska
menningarheimsins og verulega
umhugað um örlög hans. I Noregi
hefur tæplega verið skrifuð skáld-
saga sem eitthvað kveður að þar
sem þjóðareinkennin hafa verið svo
fjarri en meginlandsvitundin þess í
stað svo sjálfsagður brunnur að
sækja í. Það má heyra enduróm
skálda einsog Céline (Voyage au
bout de la nuit) eða Kundera í okk-
ar eigin samtíma. En umfram allt
er það hljómfallið í kontrapunkt-
ískri framvindu sögunnar og ljóð-
ræn málbeiting, ásamt hljómlist-
inni, örlagavafdi í lífi persónanna,
sem gefa samevrópskri menningu
hljómbotn í þessari sögu. Víst er
það tilviljun sem leiðir persónurnar
saman í „ferðarlok" en þó í æðri
tilgangi en til að deila sameiginleg-
um örlögum: þannig varð það að
vera.
Samt sem áður er þessi saga
enginn hrunadans eða bölsýnis-
ræða. Það er t.d. sláandi hve efn-
isrík hún er enda hefur höfundur
L-■ a
Landssamtök
sauðfjárbænda:
Slátrun nái
framvegis
yfir 5 mán-
aða tímabil
Á AÐALFUNDI Landssamtaka
sauðfjárbænda, sem lauk á Hall-
ormsstað á þriðjudaginn, var
samþykkt tillaga um að fela
stjórn samtakanna að vinna að
því að sauðfjárslátrun á næsta ^
ári standi frá 15. júlí til 20. des-
ember, í þeim tilgangi að auka
framboð á fersku lambakjöti og
veita bændum aukið svigrúm til
að mæta óskum markaðarins um
lægra fituhlutfall. Þá var sam-
þykkt að koma á fót starfshópi
undir forystu sauðfjárbænda,
sem beiti sér fyrir söluhvetjandi
aðgerðum í heildarsölu kinda-
kjöts þegar nýr búvörusamning-
ur tekur gildi.
Meðal tillagna sem samþykktar
voru á aðalfundi LS var tillaga um
að beina þeim tilmælum til Stéttar-
sambands bænda að kannaðir verði
möguleikar á því að taka kjöt af
fullorðnu fé út úr greiðslumarki..t
Allar beinar greiðslur til bænda
kæmu þá á dilkakjöt eingöngu, og
samkomulag yrði gert um verðlagn-
ingu á kjöti af fullorðnu fé, en þetta
ætti að auðvelda bændum að laga
bústofn sinn að því greiðslumarki
sem þeir hafa og tryggja að nóg
yrði af heppilegu kjöti til vinnslu.
Staða ullariðnaðarins var rædd á
aðalfundi LS, og lýsti fundurinn
miklum áhyggjum vegna núverandi
ástands við sölu og vinnslu ullar. I
samþykkt fundarins segir að ljóst
sé að skjótra aðgerða sé þörf í þessú*'
-efni, og mæli fundurinn eindregið
með því að stofnað verði hlutafélag
sem annist mat, þvott og band-
vinnslu úr ull. Mikilsvert sé að
bændur verði meðal stofnenda
þessa fyrirtækis, og vel komi til
greina að þeir leggi hluta ullarverðs
fram sem hlutafé.
leitað fanga í ólíkustu greinum eins-
og stjörnufræði, læknisfræði, skipa-
verkfræði, listasögu og — þó það
nú væri — tónlist. Fosnes Hansen
hefur unnið mikla forvinnu áður en
hann hófst handa við skriftirnar en
sú vinna hefur þó hvergi lagt meira*' v
á textann en nauðsyn er frásagnar-
innar vegna. Einnig er athyglisvert
hve sálfræðilega skarpskyggn höf-
undurinn er og vel að sér í andleg-
um efnum. Það sem hér og hvar
virðist benda til reynsluleysis er þó
hverfandi fátt samanborið við það
sem vænta mætti af ungum höf-
undi við upphaf ferils síns. Það
sætir reyndar undrun hve mikil fyll-
ing og dýpt er í lífssýn sögunnar.
Hún hleypur yfír víðan tónskala,
allt frá skopstælingunni yfír í hæg-
láta ljóðrænu en nær ef til vill há-
tindi í nokkrum hrífandi lýsingum
á ást og sorgum ungra elskenda.
Það krefst dirfsku að opna svo
víða útsýn og leiða frásögnina aÚ
slíkum aga — án þess að höfundur-
inn fái krampa í fingurna. Fosnes
Hansen er djarfur höfundur og
fínnst með öllu sjálfsagt að setja
markið hátt. Stökkið frá Fálkaturn-
inum að Sálmi í ferðarlok sýnir
glöggt hvaða burði hann hefur til
að ná ennþá lengra á komandi
árum.
Það er ómaksins vert að leggja
nafnið Erik Fosnes Hansen á
minnið, ekki síst fyrir þá sem horfa
til Evrópu. Það er einmitt þar sem
hann hefur sótt um bókmenntaleg-
an ríkisborgararétt. Loksins hefur
komið fram í Noregi ungur höfund-
ur sem einnig mun láta að sér kveða
á hinum stríða alþjóðlega vett-
vangi.
Þýð.: KjÁrn
Höfundur er fyrrverandi
menntamálíirádherra Noregs.