Morgunblaðið - 10.09.1991, Síða 28

ieei íjgpftófjvigf-.
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. SEPTÉMBER 1991
Sveitarstjórnakosning-ar í Noregi:
Talið að andstæðingar EB
muni sækja í sig veðrið
Ósló. Frá Jan Guilnar Furuly, fréttaritara Morgunblaösins.
FYRSTIJ tölur og síðustu skoðanakannanir fyrir norsku sveitar-
stjórnarkosningarnar, sem fóru fram í gær, bentu til þess að and-
stæðingar aðildar landsins að Evrópubandalaginu (EB) og Evr-
ópska efnahagssvæðinu (EES) ynnu verulega á. Hér er um að
ræða Sósíalíska vinstriflokkinn (SV) og Miðflokkinn. Þótt Norð-
menn hafi verið að kjósa fulltrúa í sveitarstjórnir og á fylkisþing
eru það landsmálin sem hafa verið efst á baugi að þessu sinni.
Mestu skiptir að spurningin um
aðiid að EB er í fyrsta skipti í tvo
áratugi orðin mesta deiluefnið í
norskum stjórnmálum, stjórnmál-
askýrendur nefna kosningamar
jafnvel „EB-kosningamar“.
Ágreiningurinn um EB og EES
hefur greinilega komið hreyfingu
á kjósendur og mun fleiri en venju-
lega virðast hafa ákveðið að svíkja
sinn gamla flokk.
SV, sem reynt hefur mjög að
höfða til tilfinninga almennings,
og Miðflokkurinn sem einkum nýt-
ur stuðnings bænda og fólks á
afskekktum stöðum, hafa stórauk-
ið fylgi sitt með því að taka harða
afstöðu gegn EB-aðild. Allt benti
til þess í gær að flokkamir fengju
meira fylgi en nokkra sinni fyrr.
Framfaraflokkurinn, sem er lengst
til hægri í litrófinu, hefur átt erf-
itt uppdráttar en hann fékk sitt
mesta fylgi frá upphafi í stórþings-
kosningunum 1989. Verkamanna-
flokkur Gro Harlem Brandtland
forsætisráðherra og Hægriflokíc-
urinn, tveir stærstu flokkar lands-
ins, virtust ætla að tapa nokkru
fyigi-
Mörgum fannst kosningabarátt-
an heldur dauflega en undir lokin
féll þó minniháttar sprengja.
Brundtland sýndi blaðamönnum
bréf frá leiðtoga hægrimanna í
borgarstjórn Óslóar, Michael
Tetzchner. Þar var lýst yfir vilja
bréfritara til að sjá til þess að
andstaðan við stefnu minnihluta-
stjómar Brandtland í EES-málun-
um yrði rekin á málefnalegri
grundvelli ef forysta hægrimanna
vifdi þá yfirleitt hlusta á ráð sín.
Sjálfur segist Tetzchner aðeins
hafa viljað sýna forsætisráðherr-
anum vinarbragð á erfiðum tímum
og hefur hann harmað að hún
skyldi misnota bréfið með þessum
hætti. „Þetta segir meira um for-
sætisráðherrann en Tetzchner,“
sagði Kaci Kullmann Five, leiðtogi
Hægriflokksins. Forsætisráðherr-
ann taldi að bréfið væri nafnlaust,
sagðist ekki hafa tekið eftir því
að Tetzchner hafði undirritað bréf-
ið. Hún sagðist aðeins hafa ætlað
sér að sýna að stefna hennar nyti
víða stuðnings og nú væri hún
„örvingluð“ yfir mistökum sínum.
Ýmsir stjómmálaskýrendur
hafa túlkað gerðir Brandtland sem
rýtingsstungu í bak Kullmann
Five. Hún hefur lent í hörðum
orðasennum við Brundtland. í
kosningabaráttunni og til skelfing-
ar fyrir marga hafa þær stundum
endað deilur sínar með persónuleg-
um fúkyrðum.
Þúsundir manna mættu á samkomu Jafnaðarmannaflokksins á laug-
ardag. Fremstan í flokki má sjá Ingvar Carlsson forsætisráðherra.
Líkurnar aukast á borgara-
legri ríkissljórn í Svíþjóð
Stokkhólmi. Frá Steingrími Sigurgeirssyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
VIKU áður en Svíar ganga að kjörborðinu komu fulltrúar þeirra
fylkinga sem takast á í kosningunum fram á kappræðufundi
í sænska ríkissjónvarpinu. Annars vegar jafnaðarmennirnir Ingvar
Carlsson forsætisráðherra og Allan Larsson fjármálaráðherra og
hins vegar Carl Bildt, formaður Hægriflokksins, og Bengt Wester-
berg, formaður frjálslynda Þjóðarflokksins. Fyrirfram hafði því
verið spáð að sjónvarpsumræðurnar kynnu að hafa úrslitaáhrif á
kosningarnar og fylgdist mjög stór hluti kjósenda, alls um 3,6 millj-
ónir, með þeim. Ovíst er hversu afgerandi þessar umræður eiga
eftir að verða á úrslit kosninganna en eftir stendur að þær voru
eitt síðasta tækifæri manna til að hafa áhrif á gang mála.
ERLENT
Filippseyjar:
Fella samning
um flotastöð
á Subicflóa
Washington, Manilla. Reuter.
GEORGE Bush Bandaríkjaforseti
útilokaði í gær frekari tilslakanir
af hálfu Bandaríkjamanna til þess
að ná samningum um áframhald-
andi starfsemi bandarísku flota-
stöðvarinnar við Subicflóa á
Filippseyjum.
Utanríkisnefnd Filippseyjaþings
hafnaði samningi um áframhaldandi
starfsemi Subicflóa-stöðvarinnar í
gær með 12 atkvæðum gegn 11.
Rene Saguisag, öldungadeildar-
maður og fyrrum blaðafulltrúi Aqu-
ino sagði að tilboð Bandaríkjamanna
um 203 milljóna dollara greiðslu á
ári fyrir afnot af stöðinni væri móðg-
un. Upphæðin væri smánarleg. Bush
sagði eftir samþykkt þingsins að
ekki yrði betur boðið.
Fréttaskýrendur era flestir þeirr-
ar skoðunar að fulltrúar borgara-
legu flokkanna hafi komið töluvert
betur út úr umræðunum en jafnað-
armenn og að líkurnar hafi því enn
aukist á því að eftir kosningarnar
á sunnudag taki borgaraleg ríkis-
stjóm við völdum í Svíþjóð.
Ef marka má skoðanakönnun
sem SIFO-stofnunin gerði fyrir
dagblaðið Expressen eftir umræð-
urnar er það líka niðurstaða hins
almenna sjónvarpsáhorfanda. 36%
aðspurðra töldu að borgaraleg
stjóm væri æskilegasti kosturinn
fyrir Svíþjóð en 32% nefndu jafnað-
armenn. Varðandi frammistöðu ein-
stakra þátttakenda í umræðunum
sögðust 69% telja að Westerberg
hefði staðið sig'mjög vel eða frekar
vel, 67% töldu að sú einkunn ætti
við þá*Bildt og Carlsson en einung-
is 55% töldu að fjármálaráðherrann
Larsson hefði staðið sig mjög vel
eða frekar vel. Aftur á móti sögðu
35% að hann hefði staðið sig mjög
illa eða frekar illa. Niðurstöður svip-
aðrar könnunar sem IMUS-stofn-
unin gerði fyrir Aftonbladet eru
nánast samhljóða.
Borgaralegu flokkarair auka
fylgi sitt
Á sunnudag birti svo Svenska
Dagbladet niðurstöður SIFO-könn-
unar á fylgi flokkanna sem gerð
hafði verið fyrir sjónvarpsumræð-
urnar. Samkvæmt henni auka borg-
aralegu flokkarnir fylgi sitt á kostn-
að Jafnaðarmannaflokksins. Jafn-
aðarmenn fá 35,9% fylgi í könnun-
inni en voru með 37% í könnun sem
gerð var viku áður. Hægriflokkur-
inn eykur fylgi sitt um 1,4% og fá
21,9%, Þjóðarflokkurinn fær 10,7%
og Kristilegir demókratar (KDS)
8,1% og Miðflokkurinn 8,7%.
Ef marka má umræðumar í sjón-
varpinu á lokasprettur kosninga-
baráttunnar eftir að einkennast af
hefðbundnu karpi. Stórmál á borð
við aðildarumsókn Svia að Evrópu-
bandalaginu og hvaða afleiðingar
hún kemur til með að hafa fyrir
Svíþjóð bar ekki mikið á góma.
Menn sökuðu hins vegar hver
annan um ósannindi eða að vera
illa upp aldir þegar þeir gripu hver
fram í fyrir öðrum. Bildt og Wester-
berg gengu mjög hart á þá Carls-
son og Larsson um hvort það kæmi
ekki til greina af hálfu krata að
lækka skatta til að bæta frammi-
stöðu efnahagslífsins. Eftir að
spurningin hafði verið endurtekin
sex sinnum svaraði. Larsson því til
að ávallt myndu jafnaðarmenn
„standa vörð um velferðina“. Jafn-
aðarmennirnir neituðu því að nokk-
uð væri bogið við stjórnarstefnu
sína og sögðu kosningastefnu borg-
aralegu flokkanna sem ber heitið
„Ný byijun fyrir Svíþjóð" eiga eftir
að leiða til pólitískra og félagslegra
deilna í þjóðfélaginu.
Erfitt hjá jafnaðarmönnum
Jafnaðarmenn eiga greinilega
mjög undir högg að sækja í kosn-
ingabaráttunni og gera sér fyllilega
reyndist hlynntur sjálfstæði
Makedoníu í þjóðaratkvæða-
gi-eiðslu sem fór fram í lýðveld-
inu á sunnudag. Mikil fagnaðar-
læti brutust þar út í fyrrinótt
vegna atkvæðagreiðslunnar en
talið er að hún flýti fyrir því að
Júgóslavía liðist í sundur.
Þegar langflest atkvæðanna
höfðu verið talin höfðu 74% þeirra,
sem voru á kjörskrá, greitt atkvæði
með sjálfstæði. Kjörsóknin var rúm-
lega 75% og embættismenn sögðu
að þetta þýddi að því sem næst
allir, sem greiddu atkvæði, væru
hlynntir sjálfstæði Makedoníu. Alb-
anskir íbúar lýðveldisins sniðgengu
atkvæðagreiðsluna þar sem þeir
telja að stjómvöld í lýðveldinu ætli
ekki að veita þeim sömu réttindi
og öðram þjóðarbrotum.
Stjórnvöld í lýðveldinu sögðu að
þau myndu ekki ijúfa tengslin við
Júgóslavíu fyrr en útséð væri um
að landið yrði gert að laustengdu
ríkjasambandi fullvalda lýðvelda.
Makedoníumenn hyggjast taka við
stjórn eigin mála en vera áfram í
júgóslavneska myntkerfinu, að
minnsta kosti fyrst um sinn. Þeir
ætla ekki að segja sig úr júgóslav-
neska sambandsríkinu nema Slóv-
grein fyrir því. Hafa þeir fengið
franska auglýsingastofu til að skip-
uleggja kosningabaráttu sína en
þessi sama stofnun hefur m.a. skip-
ulagt mjög vel heppnaða kosninga-
baráttu fyrir Francois Mitterrand
Frakklandsforseta og Franz Vran-
itzky kanslara Austurríkis. Ljóst er
að kosningabarátta jafnaðarmanna
er óhemju dýr og halda samtök
sænskra atvinnurekenda því fram
að hún muni kosta meira en kosn-
ingabarátta George Bush Banda-
ríkjaforseta fyrir þremur árum.
enía og Króatía öðlist algjört sjálf-
stæði frá Júgóslavíu. Þeir segjast
ekki geta verið í ríki þar sem Serb-
ar hafi bæði tögl og hagldir.
Þúsundir manna fögnuðu sigri á
götum Skopje, höfuðborgar Make-
doníu, í fyrrinótt þótt niðurstaða
atkvæðagreiðslunnar lægi þá ekki
enn fyrir. „íbúar Makedoníu sýndu
að þeir vilja sjálfstætt og fullvalda
ríki,“ sagði Nikola Kljusev, forsæt-
isráðherra lýðveldisins. „Við ætlum
að reyna að opna landamæri Make-
doníu, afnema vegabréfsáritanir,
gera lýðveldið að hlutlausu og her-
lausu ríki og fríverslunarsvæði,“
sagði hann.
Lýðveldið var hluti af fornu ríki,
Makedoníu, sem náði yfir svæði er
tilheyrir nú Búlgaríu og Grikk-
landi, auk Júgóslavíu, eftir land-
vinninga Alexanders mikla fyrir
rúmlega 2.000 árum. Lýðveldið er
fátækt og íbúar þess eru rúmlega
tvær milljónir. Ijórðungur vinnu-
aflsins er án atvinnu, gjaldþrot blas-
ir við mörgum fyrirtækjum og lýð-
veldið er umkringt óvinveittum ná-
grönnum. Ennfremur kunna að
koma upp vandamál vegna hinna
ýmsu minnihlutahópa í lýðveldinu,
svo sem Albana, múslima, Tyrkja
og Serba.
Sovétríkin:
Ellefta lýðveldið
lýsir yfir sjálfstæði
Moskvu. Reuter.
Mið-Asíulýðveldið Tadzhi-
kistan lýsti yfir sjálfstæði í gær
og er ellefta Sovétlýðveldið sem
það hefur gert. Eitt til viðbótar
hefur lýst yfir vilja til að segja
skilið við Sovétríkin.
Níu lýðveldi hafa lýst yfir sjálf-
stæði frá misheppnuðu valdaráni
sovéskra harðlínukommúnista,
sem hófst 19. ágúst. Eftirfarandi
listi er yfír lýðveldin ellefu og
ennfremur kemur fram hvenær
þau lýstu yfir sjálfstæði:
• Tadzhikistan - 9. september.
• Úzbekistan - 31. ágúst.
• Kírgístan - 31. ágúst.
• Azerbajdzhan - 30. ágúst.
• Moldova - 27. ágúst.
• Hvíta-Rússland - 25. ágúst.
• Úkraína - 24. ágúst, með fyr-
irvara um þjóðaratkvæðagreiðslu
1. desember.
• Lettland - 21. ágúst.
• Eistland - 20. ágúst.
• Georgía - 9. aprfl, stefnir þó
að sjálfstæði í áföngum.
• Litháen - 11. mars 1990.
Auk þess hafa stjórnvöld í Arm-
eníu lýst yfir vilja til að segja
skilið við Sovétríkin.
Lýðveldin þijú, sem stefna ekki
að aðskilnaði, eru Rússland, Kaz-
akhstan og Turkmenistan.
Makedonía:
Mikill meirihluti
hlynntur sjálfstæði
Skopje. Reuter.
YFIRGNÆFANDI meirihluti