Morgunblaðið - 24.09.1991, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER 1991
Minning:
Ragnheiður Eiríks-
dóttirfrá Sólbakka
Fædd 22. maí 1891
Dáin 13. september 1991
Fáum öðlast að hljóta aldarsýn.
Hundrað ára lífsferill er óvanaleg-
ur, en þeir sem öðlast hann nú
hafa lifað meiri breytingar en áður
hefur þekkst. Tengdamóðir mín, sú
mæta og merka kona, fæddist á
Hrauni á Ingjaldssandi 1891 oglifði
því aldamótin þar.
Á þessum tíma þurftu bændur
að búa vel að sínu og Ragnheiður
kynntist því hvernig koma mætti
mjólk í mat og ull í fat. Hún fermd-
ist á Ingjaldssandi í íslenskum
heimaunnum búningi að undan-
skildu efni í svuntu, sem keypt var
að. Hún minntist þess hve svörtu
skinnskórnir með hvítu bryddingun-
um voru fallegir, sokkarnir prjónað-
ir úr bandi en fínust af öllu hefði
þó verið-prjónaða skotthúfan henn-
ar.
Foreldrar hennar voru merkis-
hónin Sigríður Jónsdóttir og Eiríkur
Sigmundsson. Eiríkur var kominn
af hinum þekkta Mála-Snæbirni,
sem var einn hinna allra kynsæl-
ustu íslendinga. Sigríður var sonar-
dóttir séra Eiríks Vigfússonar á
Stað í Súgandafirði, þess mikla
ættföður á Vestfjörðum, en þar
mætast okkar ættir.
Ragnheiður hafði unun af að lýsa
störfunum í Hrauni, jafnt baðstofu-
lífinu þar og útigegningum. Önnur
undirstaða heimilisins var sjósókn,
að hætti Vestfirðinga. Alllangt var
að vísu til strandar frá Hrauni en
stutt var að róa ti! fískjar á árabát-
um frá Sandsfjöru. Eljusemi og
verklagni voru aðalsmerki búshátta
í Hrauni og stórfjölskylda margra
skyldmenna þar var afar samhent.
Systinin í Hrauni voru þrjú. Elst
var Jensína sem giftist Ásgeiri
Guðnasyni útgerðarmanni og kaup-
manni á Flateyri og komu þau upp
8 börnum. Þá Halldór forstjóri í
Reykjavík, giftur Elly Schepler, og
eru þeirra börn þijú. En yngst var
Ragnheiður, tengdamóðir mín, sem
hér er kvödd. Auk barna sinna ólu
þau Hraunshjón upp Þuríði Guð-
jónsdóttur, bróðurdóttur Eiríks, og
fleiri skyldmenni voru á vegum
þeirra.
Hraunshjónin fluttu inn á Flat-
eyri með börn sín vorið 1905. Atvik-
in höguðu því svo að Ásgeir Torfa-
son aðstoðaði þau við flutningana
á vélbát sínum, en þá voru vélbátar
nýlunda.
Viðbrigðin voru mikil að flytja
úr sveitinni á Ingjaldsandi í rúm-
lega. 200 manna byggðarkjarna,
sem myndaður var á Flateyri. Þar
höfðu verið miklar framkvæmdir.
Torfí Halldórsson var þar með
skútuútgerð, skóia og aðra starf-
rækslu, en af þeim umsvifum var
hann nefndur faðir Flateyrar. Hval-
veiðistöðin var að vísu brunnin, en
frá þessum tíma minntist Ragnheið-
ur stóra fallega hússins upp á Sól-
bakka, sem síðar varð ráðherrabú-
staðurinn í Reykjavík. Þar glóði í
anddyrinu á mislitt gler í sólskininu
og heillaði ungan áhorfanda. Rúm-
um 70 árum síðar bauðst Ragn-
heiði tækifærið til að ganga um
sali þessa húss og rifja upp minn-
ingarnar um það.
En það var líka, fleira sem heill-
aði ungu stúlkuna. Ragnheiður trú-
lofaðist tveimur árum síðar Ás-
geiri, syni Maríu Össurardóttur og
Torfa Halldórssonar. Ásgeir hafði
þá verið stýrimaður á skipi frá hval-
veiðistöðinni og á norskum milli-
landaskipum en gerðist um þetta
leyti skipstjóri á einum af fyrstu
togurum iandsins, Frey, sem gerður
var út frá Flateyri. Sólbakki átti
líka eftir að verða henni kærastur
allra staða, því þar eignaðist hún
hús sitt og heimili.
Til menntunar í heimilishaldi og
hannyrðum fór hún sumarið 1907
til árs dvalar hjá væntanlegri mág-
konu sinni, prófastfrúnni á Hólum
í Reyðarfirði, Guðrúnu Torfadóttur,
sem hafði numið handavinnu-
kennslu o.fl. í Noregi. Haustið 1908
lá leið Ragnheiðar suður. Þar stund-
aði hún nám við Hússtjórnarskóla
Reykjavíkur. Forstöðukona skólans
var Hómfríður Gísladóttir. Skólinn
var til húsa í Iðnaðarmannahúsinu
við Vonarstræti, sem nú nefnist
Iðnó.
Hún naut þess tíma í höfuðborg-
inni og þar léku um hana straumar
menningar og fegurðar, sem stóðu
henni ætíð svo nærri. Það var
skemmtilegt og fróðlegt að hlýða á
hana riíja upp minningar um þenn-
an tíma.
Ragnheiður giftist 17. júlí 1909
Ásgeiri Torfasyni, fæddur 13. des-
ember, dáinn 1. maí 1955. Heimili
þeirra stóð alla tíð á Sólbakka og
var jafnan mjög fjölmennt. Börnin
urðu 8.
Elstur er Torfi, fæddur 10. ágúst
1910, bankastarfsmaður, kvæntur
Valgerði Guðrúnu Vilmundardóttur
og eiga þau 4 börn, þá Ragnar,
læknir, fæddur 14. desember 1911,
dáinn 16. maí 1985, kvæntur Lauf-
eyju Maríasdóttur, börn þeirra 4;
Eiríkur, fæddur 19. janúar 1913,
dáinn 18. júní 1921; María, fædd
30. janúar 1916, hjúkrunarfræðing-
ur, maki Gunnar Böðvarsson, full-
trúi, fæddur 2. mars 1914, dáinn
6. júlí 1966, og eiga þau tvær dæt-
ur; Haraldur, verkfræðingur, fædd-
ur 4. maí 1918, kvæntur Halldóru
Einarsdóttur, þau eiga fjögur börn;
Önundur Ásgeirsson, lögfræðingur,
viðskiptafræðingur, kvæntur Evu
Ragnarsdóttur, þau eiga fjögur
börn; Sigríður Hanna, bankastarfs-
maður, fædd 13. október 1923,
maki Magnús Konráðsson, rafvirki,
fæddur 23. október 1921, dáinn 18.
maí 1983, þeirra börn eru fimm;
og Ásgeir fæddur 17. mars, dáinn
29. mars 1973, lyfjafræðingur,
maki Guðrún Fanney Magnúsdóttir,
en þejrra börn eru tvö. Auk eigin
barna fóstruðu þau Sólbakkahjón
þijá frændur sína um nokkurn tíma.
Þeir voru Kristján Kr. Torfason,
bankafulltrúi, bróðursonur Ásgeirs,
Carl Jóhann Eiríksson, verkfræð-
ingur, bróðursonur Ragnheiðar, og
Ragnar Sigurðsson, sjómaður,
frændi og fóstursonur foreldra
hennar.
Um Sólbakkaheimilið mætti
margt skrifa. Þar var ávallt afar
fjölmennt og gestkvæmt var þar,
einkum í tengslum við verksmiðj-
una, þar sem Ásgeir réð ríkjum.
Sjálfsagt þótti að ýmsir fagmenn á
vegum verksmiðjunnar væru þar í
heimili. Slíkt var aðeins talið eðli-
legt og hin auknu heimilisstörf voru
oft leyst án þess að eftir væri tek-
ið. Heimilisháttum réð húsmóðirin.
Allt sem laut að heimilismenningu
átti hug hennar allan og störfin,
léku henni í hendi.
Heimilið studdist jafnan við smá-
vægilegan búrekstur og garðrækt
var í hávegum höfð. Ekki voru bara
ræktaðar nytjaplöntur heldureinnig
Blómostofii
Friöfinns
Suöurlandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opift öllkvöld
til kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við öll tiiefni.
Gjafavörur.
ræktun fyrir augað og ilminn, tijá-
plöntur og blóm. í garðinum á Sól-
bakka standa nú há og fögur tré
sem vitna um ræktunaráhuga
Ragnheiðar.
Við tengdabörnin öl! og börnin
okkar flest áttum þess kost að
dvelja um lengri eða skemmri tíma
á Sólbakka. Þar var oft glatt á hjalla
við leik og störf. Heimili, hús og
garður voru okkur unaðsreitir.
Ragnhyiður flutti nokkrum árum
eftir lát Ásgeirs til Reykjavíkur inn
á heimili Mgnúsar og Hönnu dóttur
sinnar. Þar undi hún sér hið besta
og tók þátt í störfum heimilisfólks-
ins, gleði þess og sorgum og naut
umhyggju þar og nærgætni.
Nú var hún líka í nánd við svo
marga niðja sína, sem hún gat
heimsótt, öllum til ánægju. Hún var
snillingur í allri handavinnu. Hún
pijónaði á börnin og barnabörnin,
bæði í vél og í höndum, fallegar
flíkur. Öll börnin hennar og reyndar
miklu fleiri eiga eftir hana listunna
dúka og fágæt sjöl.
Vorið 1973 eftir lát yngsta sonar
hennar, Ásgeirs, gafst Haraldi þess
kostur að koma með móður sína til
Kaupmannahafnar, þar sem við
höfðum þá vetursetu. Þetta var eina
utanlandsferðin hennar, en þá var
hún 82 ára. Hún hafði þó átt tvær
daskar mágkonur og þekkti vel
deili á landi og þjóð. Það var ævin-
týri fyrir hana að koma ti! Kaup-
mannahafnar, enda gat hún bæði
skilið og talað málið. Hún naut sér-
staklega fegurðar vorkomunnar þar
og þess að ferðast með okkur um
Danmörku.
Ragnheiður var alltaf stolt og
prýði fjölskyldunnar, ættmóðirin
sem aldrei brást. Hún var fíngerð
og falleg kona og sérstaklega var
hún hárprúð. Hún naút til hins síð-
asta samvista við sína nánustu, bar
umhyggju fyrir hinum stóra hópi
afkomenda og spurði frétta af hög-
um þeirra. Hún hafði gott minni
og gestir hennar fóru ævinlega rík-
ari af fundi hennar, því hún miðl-
aði bæði fróðleik og hlýju. Hjúk-
runarfólki og öðru starfsfólki í
Skjóli eru þökkuð einstök alúð og
umhyggja, sem þau veittu tengda-
móður minni dag hvern.
Það var mikil gæfa fyrir okkur,
tengdabörnin hennar Ragnheiðar,
að tengjast SólbakkafjölskyldunnL
Löngum lífsferli er nú lokið. Á
niðjatali Ragnheiðar standa nú 95
nöfn. Börnin hennar 8, barnabörn
26, langömmubörn 59 og í 4. ættl-
ið eru nú þegar tveir.
Að leiðarlokum þökkum við alla
ástúðina og kærleikann, sem hún
umvafði okkur. Það stafar miklum
ljóma af minningunum um Ragn-
heiði Eiríksdóttur.
Sumir kveðja og síðan ekki
söpna meir
aðrir með söng
sem aldrei deyr. (Þ.V.)
Halldóra Einarsdóttir
Að kveðja er alltaf sárt, jafnvel
þó sá sem kvaddur er hafí lifað
heila öld og skilað dijúgu dags-
verki. Leiðin hennar ömmu úr torf-
bænum á Ingjaldssandi til Sólbakka
á Flateyri, þar sem hún bjó öll sín
hjúskaparár, og til Reykjavíkur þar
Legsteinar
Framleiðum allar
stærðir og gerðir
af legsteinum.
Veitum fuslega
upplýsingar og
ráðgjöf um gerð
og val legsteina.
9
t
Ástkær móðir mín,
JÓNÍNA Þ. BJÖRNSDÓTTIR,
Blöndubyggð 2,
Blönduósi,
lést í Landspítalanum þann 20. september sl.
Jarðarförin auglýst sfðar.
Fyrir hönd aðstandenda,
Birna Ragnarsdóttir.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og
útför móður minnar, tengdamóður, ömmu og systur,
ELÍNBORGAR GUÐJÓNSDÓTTUR.
Helga Wium,
Kristján Hafliðason,
Elinborg Kristjánsdóttir
og systkini hinnar látnu.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og
útför elsku sonar okkar og stjúpsonar, barnabarns og bróður,
JÓHANNESAR HJALTASONAR.
Sérstakar þakkir til Félags íslenskra hljómlistarmanna og Keith
Reed, söngkennara.
Sólveig Jóhannesdóttir, Gunnar Árnason,
Hjalti Þórisson, Guðrún Tómasdóttir,
Árni Kristinn, Hörður, Margrét, Teitur, Guðný,
Áróra Helgadóttir, Jóhannes Árnason,
Björg Hermannsdóttir.
S.HELGASONHF
STEINSMIDJA
SKEMMUVEGI48. SIMI76677
sem hún bjó í ellinni hjá Hönnu
dóttur sinni er löng og viðburðarík.
Hún aðlagaði sig að öllum þeim
þjóðfélagsbreytingum sem á þess-
um tíma urðu með sömu reisn og
elskuleika sem stýrði öllu hennar
lífi. Minningarnar sem streyma í
hugann eru allar um hina kærleiks-
ríku umhyggju hennar sem umvafði
okkur öll sem fengu að njóta sam-
vista við hana.
Ragnheiður amma mín fékk í
vöggugjöf alla þá kosti sem góða
konu mega prýða. Hún hlaut fegurð
og glæsileika, góða greind og.góða
heilsu og í uppeldinu naut hún svo
mikils kærleika að hún gat gefið
öllum sem samferða henni urðu á
lífsleiðinni úr gnægtabrunni sínum.
Við sem vorum svo lánsöm að
fá að vera samvistum við ömmu öll
okkar uppvaxtarár erum þakklát
fyrir allt sem hún kenndi okkur.
Hún amma kunni nefnilega listina
að lifa. Hún kunni að njóta hvers
dags, vera þó að undirbúa morgun-
daginn, og sýta ekki það sem liðið
var því yrði ekki breytt. Hún kunni
að þúa til veislu úr hversdagsleg-
ustu viðburðum. Hver man ekki
eftir heyskapnum á Sólbakka þegar
amma birtist með nestiskörfuna úti
á túni, breiddi dúk á grasið og bjó
til veislu úr kaffitímanum. Eða þeg-
ar haustaði og hún sendi okkur upp
í teiga með beijaföturnar og beið
fagnandi heima með sykur og ijóma
og auðvitað var efnt til veislu þegar
við komum heim.
A Sólbakka var í senn ævintýra-
heimur og paradís og vinnuskóli.
Strax og við gátum vorum við látin
hjálpa til, en við vorum látin finna
til stolts yfír vinnunni, stolts yfir
því að gera gagn. Þó gleymdist aldr-
ei að börn eru börn og alltaf átti
amma eitthvað handa okkur í búið
fyrir ofan hjall, þar sem bakaðar
voru hveitikökur og kryddaðar með
súrblöðkum og graslauk. Hver man
ekki ferðirnar í verksmiðjuna, leit-
ina að hauslausa draugnum, vagn-
ana í mjölskemmunni, bátsferðirnar
út á fjörð. Auðvitað var ömmu ekk-
eit um þessi uppátæki gefið, þau
buðu öll hættunni heim, ekki síst
bátsferðirnar og þar sem hún hafði
misst 8 ára son í sjóinn vandaði
hún um við okkur og kenndi okkur
að fara varlega. En hver sem uppá-
tækin voru biðu okkar alltaf kræs-
ingar þegar heim var komið.
Amma var mikill fagurkeri. Fyrir
þann eiginleika fékk hún útrás í
garðyrkjunni og hannyrðunum. Á
Sólbakka bjó hún til undurfallegan
garð, sem var einstakur á Flateyri
og þó víðar væri leitað. í þeim efn-
um var hún langt á undan sinni
samtíð. Hún var einnig ákaflega
flínk hannyrðakona og bjó til undur-
fallega dúka með harðangursbród-
eríi og hvítsaum. Hún lærði hann-
yrðirnar þann eina vetur sem hún
gekk í Hússtjórnarskóla Reykjavík-
ur. Oft hef ég undrast hvernig hún
fór að því að koma öllu í verk með
sínu stóra og gestkvæma heimili.
En eftir að hún fluttist til Reykja-
víkur nauð hún þess að hafa tíma
fyrir listsköpunina, því dúkarnir
hennar voru hennar listaverk, hún
teiknaði munstrin sjálf. Þessir hlut-
ir prýða nú öll heimili i fjölskyld-
unni, því allir fengu að njóta þeirra.
Amma var einnig snillingur í
mannrækt. Um það eru börnin
hennar góður vitnisburður. Henni
tókst að lokka fram hið góða í öllum
sem í nálægð hennar voru. Aldrei
heyrðist hún hallmæla nokkrum
manni, gat alltaf séð eitthvað gott
í fari hvers og eins. Aldrei var ann-
ríkið svo mikið að ekki væri tími
til að sinna kalli barns. Alltaf var
nægur tími til að sinna gestum.
Hún vissi sjálf að henni var gjarn-
ara að sjá döpru hliðarnar á tilver-
unni en þær glaðværu og naut þess
vegna að umgangast glaðvært fólk.
Hún sagði mér oft frá því hver
sárt hún saknaði Jensínu systur
sinnar eftir að hún var dáin, en þær
voru ákaflega samrýndar, og Jens-
ína var sú sem sá spaugilegu hlið-
arnar á tilverunni.
Amma varð Ijörgömul kona. Hún
sá samferðamennina hverfa einn
af öðrum. Hún missti manninn sinn,
þijá syni og tvo tengdasyni. Ragn-
ar, sonur hennar, var jarðaður á
90 ára afmælisdegi hennar. En hún
virtist styrkjast við hveija raun.