Morgunblaðið - 06.11.1991, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. NOVEMBER 1991
t
Gleymum ekki þeim gleymnu
eftir Halldór
Halldórsson
Sennilega eru um 1.400 íslend-
ingar með heilabilun (elliglöp)
meirihluti þeirra með Alzheimers-
sjúkdóm. Tíðni er svipuð og hjá
nágrannaþjóðum okkar og talið
er að ljórði hver Svíi látist af völd-
um Alzheimerssjúkdóms þó að
skráð dánarorsök sé oft lungna-
bólga eða hjartasjúkdómur.
Saga um heilabilun, sem gæti
verið sönn
Anna og Jón nutu lengi ham-
ingju og farsæls fjölskyldulífs.
Anna var myndarleg húsmóðir,
reglusöm og þrifin og tók virkan
þátt í félagslífi, t.d. bæði í kvenfé-
lagi og kirkjukór. Jón var
hæglátur og annaðist
skrifstofustörf af samviskusemi.
Uppkomin börn þeirra, María
orðin kennari og Geir skurð-
læknir, bæði fjölskyldufólk og bú-
sett í nágrenninu.
Þegar Anna var um sjötugt fór
Jón að furða sig á að hún var
ekki lengur eins reglusöm og
áreiðanleg og fyrr. Óhreinar fata-
hrúgur söfnuðust fyrir eða þá hún
gleymdi að strauja og ganga frá
þvotti sem hún hafði þvegið. Hún
gleymdi fundum og söngæfingum,
en líka að standa fyrir heimboðum
fjölskyldna bama þeirra sem hún
hafði lagt svo mikla rækt við áður.
Oreiða varð á heimilishaldinu sem
áður hafði verið í svo föstum
skorðum. Hann var ekki viss um
það hvort hún tók eftir þessu sjálf.
Hún var ekki eins létt í lund sem
fyrr. Líklega var það bara ellin?
Hún virtist þó líkamlega vel á sig
komin, lystug, svaf vel og hafði
ánægju af heimsóknum. Ef hann
minnti hana á það sem hún hafði
gleymt virtist hún móðgast og
setti sig í varnarstöðu. Jón hafði
lag á að láta líf þeirra haldast
með svipuðu sniði og fyrr, fann
það sem hún týndi, þvoði og strauj-
aði eftir að hún var háttuð. Hann
tók við heimilisbókhaldi og inn-
kaupum, þó að hún væri áfram
þátttakandi og annaðist þau störf
sem hún réði við, en smám saman
varð ábyrgð allra heimilisstarfa á
hans herðum. Þau höfðu í langri
sambúð orðið mjög samtaka og
þekktu tilfinningar, hugsanir og
hreyfingar hvors annars. Hann var
svo laginn við að bæta upp glopp-
ur hennar, jafnvel að leggja henni
orð í munn, að aðrir urðu þeirra
lítt varir, jafnvel ekki börn þ.eirra
sem virtust njóta þess að koma í
heimsóknir sem endranær.
Er þetta hafði gengið í 4 ár
varð Jón bráðkvaddur í sjónvarps-
stólnum. Anna skildi ekki hvers
vegna hann svaraði henni ekki.
Kvíðin, reið og ringluð ráfaði hún
út og gat hvorki sagt frá því hvað
var að heima né hvert hún ætl-
aði. Eftir útför Jóns var augljóst
að Anna gat ekki búið ein. María
tók hana á heimili sitt í hinum
enda bæjarins. Anna var mjög
rugluð og snarversnaði við að
flytja í framandi umhverfi. Stund-
um kallaði hún dóttur sína
mömmu. Vissulega gerði María
flest fyrir hana sem móðir gerir
fyrir barn sitt; klæddi og af-
klæddi, þvoði og baðaði, matreiddi
og hvatti hana til að borða og
drekka. Hin mikla breyting var sú
að Jón hafði alltaf verið nálægur
og gat gripið inn í þegar Anna
„Þegar um heilabil-
un/elliglöp er að ræða
eru það fyrst og fremst
sjúklingarnir sjálfir
sem þjást og tapa smám
saman flestum eða öll-
um andlegum og líkam-
legum hæfileikum sem
einkenna mennina. En
þeir sem annast þessa
sjúklinga eiga líka erf-
itt, makar börn, eða
systur ogjafnvel bræð-
ur, stundum vinir, ná-
grannar eða vinnufé-
lagar.”
þurfti hjálp, en María þurfti bæði
að sinna fjölskyldu sinni og starfi.
María og fjölskyida hennar ent-
ust lengur við að annast Önnu
vegna aðstoðar frá öldrunarþjón-
ustunni. Anna var í dagvist meðan
María kenndi og fékk endurteknar
hvíldarinnlagnir á hjúkrunardeild.
Þetta gekk í rúmt ár en Önnu
hrakaði hratt, varð erfiðari í um-
gengni vegna ráps og árekstra,
er hún tók hluti og færði úr stað.
María varð úrvinda enda nægði
sólarhringurinn tæpast til að sinna
kennslu og heimilisstörfum auk
þess að annast fyrirhafnarsaman
sjúkling. Þetta varð mikið álag
fyrir alla íjolskylduna.
Þegar Anna hætti að hafa stjórn
á þvaglátum og hægðum var ekki
um aðra lausn að ræða en að vista
hana varanlega á hjúkrunardeild
og enn liðu 10 ár áður en hún
„fékk lausnina”.
En hvemig stóð sonurinn sig,
skurðlæknirinn? Geir gat ekki
sætt sig við þá breytingu sem
varð á móður hans. Hann heim-
sótti hana sjaldan, en studdi fjöl-
skyldu systur sinnar með ráðum
og dáð og varð góður vinur mágs
síns.
María heimsótti móður sína
nærri daglega og um leið flesta
aðra á deildinni, spjallaði við ætt-
ingja sem voru líka í heimsókn og
einnig við starfsfólkið. Hjálpsemi
hennar og jákvætt hugarfar var
smitandi og stuðlaði að betra
„andrúmslofti”. A 9. ári Önnu á
hjúkrunardeild urðu heimsóknir
Maríu stijálli vegna alvarlegra
veikinda hennar. Þó að hún yrði
rúmföst á sjúkahúsi hafði hún
samband við hjúkrunardeildina
með sendibréfum og eins heim-
sótti starfsfólk deildarinnar hana
í banalegu hennar. Dauðinn virtist
aldrei ætla að miskunna sig yfir
Önnu sem var löngu orðin rúm-
liggjandi. Nokkrum vikum eftir
að María kom í síðustu heimsókn-
ina var komið að Önnu látinni í
rúminu. María gat nú hætt að
hafa áhyggjur af móður sinni og
beið dauða síns með æðruleysi.
Raunveruleikinn
Þegar um heilabilun/elliglöp er
að ræða eru það fyrst og fremst
sjúklingarnir sjálfir sem þjást og
tapa smám saman flestum eða
öllum andlegum og líkamlegum
hæfileikum sem einkenna mann-
inn.
En þeir sem annast þessa sjúkl-
inga eiga líka erfítt, makar, börn
Halldór Halldórsson
og eða systur og jafnvel bræður,
stundum vinir, nágrannar eða
vinnufélagar.
í langvarandi sjúkdómsstríði,
stundum í 10-15 ár eða lengur,
mæðir mjög á heilbrigðisstéttum,
starfsfólki heimaþjónustu og dag-
vista en síðar starfsfólki dvalar-
heimila/sambýla og loks starfs-
fólki hjúkrunardeilda. Mikilvægt
er fyrir alla þessa aðila að sam-
vinna, skilningur og samhjálp sé
góð.
Víða um heim fara fram rann-
sóknir á eðli og orsökum sjúkdóma
sem valda heilabilun/elliglöpum.
Þegar svör hafa fundist við gátum
sem glímt er við eru miklar líkur
til að læknandi meðferð finnist.
Léieg þjónusta
Hér á landi er þjónusta við sjúkl-
inga með heilabilun og aðstand-
endur þeirra í mörgu ábótavant,
Kalsíumglúkónat
tuggutöflur 100 stk.
(BEGSÖF3
/Eskilegur dagskammtur:
5-6 perlur
RUUgSMi dagskornmlur «1 A-vllomlnl «f
1000 mQ og ul D-vltonrlnl 10 „q.
«{xjirum og kOldum alaO I lokuOum umbutun
0 ABCDin
Vnr, 19 98 51
Hvor InWol IrKlehoWor:
A-vilomln 6,000 I.E.
Oj-vítnmrn 600 IE.
HímlnnltrW (Ot-vilnmln) 3 mg
RHxrtlnvln (Bj-vtlnmln) 3 mg
Htkolinnmltl » mg
fýridoxlrtklörkl > mg
pantotonsyro (som Ca-aait) 6
AskorWnayro 76 mg
fEBROSAN Kohonhovn
Formula
iot
H1ÍTSÍ jf
s" a
IW3B
ttWi}
III wi

0 CAPSULES
Druesukker
5'O'WíW*
•í'WWIit.
Cj -
tabletter
100 STK.
GI’R HURTIG
ENERGI
IU-w
Súrmjólkin er ein kalkríkasta fæða sem við neytum að jafnaði. Hún er einnig auðug af próteini, fosfóri, ýmsum B-vítamínum