Morgunblaðið - 22.11.1991, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1991
33
Frumvarp til barnalaga:
Sameig’inleg’ forsjá
foreldra við skilnað
DÓMSMÁLARÁÐHERRA, Þorsteinn Pálsson, mælti í gær fyrir fyrir
frumvarpi til barnalaga. Meðal nýmæla er að mögulegt verður fyrir
foreldra við skilnað og bjúskaparslit að semja um sameiginlega for-
sjá barna sinna.
Þorsteinn Pálsson dómsmála-
ráðherra gerði í upphafi framsögu-
ræðu grein fyrir að frumvarpið
væri samið af sifjalaganefnd og
hefði það einnig verið sent ýmsum
aðilum til umsagnar. Þorsteinn
sagði frá nýmælum í frumvarpinu.
Ein helsta meginbreyting sem
frumvarpið kveður á um, er að for-
eldrum verður heimiit að semja um
sameiginlega forsjá barna sinna við
skilnað eða slit óvígðrar sambúðar
og á það einnig við um foreldra
óskilgetinna barna sem ekki hafa
verjð í samvistum. Ræðumaður
lagði sérstaka áherslu á að sameig-
inleg forsjá væri samkomulag for-
eldra. Sameiginleg forsjá yrði ein-
ungis heimiluð að ósk beggja for-
eldra. Þorsteinn vísaði einnig til
athugasemda með frumvarpinu þar
sem lagt væri til að við gerð samn-
ings um sameiginlega forsjá væri
foreldrum skylt að taka ákvörðun
um hjá hvoru þeirra barnið skyldi
eiga lögheimili og þar með að jafn-
aði hafa búsetu. Það foreldra sem
barn ætti lögheimili hjá hefði réttar-
stöðu einstæðs foreldris. Foreldrar
gætu síðan samið um skiptingu
greiðslna og tekna sem af þessu
leiddu, s.s. meðlag, mæðra- og feðr-
alaun o.fl.
Önnur meginbreyting felst í
frumvarpinu í flutningi ýmissa mála
sem varða börn og foreldra úr
dómsmálaráðuneytinu til sýslu-
manna, eins og stefnt væri að með
lögum um aðskilnað dómsvalds og
umboðsvalds í héraði. Dómsmála-
ráðherra nefndi í því sambandi
umgengnismál og meðlagsmál
ýmiskonar. Ráðherrann tók þó fram
að frá þeirri meginreglu að úrlausn
ágreiningsmála foreldra færðust til
sýslumanna væri þó eitt frávik; ráð
væri fyrir því gert að forsjármál
færu ekki til sýslumanna heldur
yrði í ríkari mæli en áður beint tii
dómstóla.
Óskilgetið
Dómsmálaráðherra benti einnig
í ræðu sinni á þá breytingu að lagt
væri til að hugtökin skilgetin börn
og óskilgetin yrðu afnumin úr barn-
alögum og kveðið yrði á um réttar-
stöðu barna samfellt og án þessara
grunnhugtaka. Með frumvarpinu
væri einnig lögfest sú regla að barn
sem getið væri við tæknifijóvgun
skuli teljast barn eiginmanns eða
sambúðarmanns móðurinnar.
Ráðherra benti á það nýmæli
frumvarpsins að meðan forsjármál
væru til meðferðar gæti sýslumaður
ákveðið til bráðabirgða skipan um-
gengnisréttar til handa því foreldri
sem barnið byggi ekki hjá. Eins og
í núgildandi lögum er lagt til að
einu þvingunarúrræðin til fram-
kvæmdar umgengnisúrskurði verði
álagning dagsekta, en þau ákvæði
væru nú mun ítarlegri, auk þess
sem upphæð dagsektanna væri
hækkuð og bundin lánskjaravísi-
tölu. (Allt að 5.000 krónum miðað
við þá lánskjaravísutölu sem í gildi
verður 1. júlí 1992, en sama dag
taka margvísleg lög um aðskilnað
dómsvalds og framkvæmdavalds
gildi. Innsk. blm.) í ræðulok lagði
dómsmálaráðherra til að málinu
yrði vísað til allsheijarnefndar og
annarrar umræðu.
Frumvarpið hlaut góðar viðtökur
þingmanna og fögnuðu allir ræðu-
menn því að það væri fram komið.
Anna Ólafsdóttir Björnsson (SK-
Rn) lagði þó áherslu á að þegar
stór skref væru stigin yrði að gæta
allrar varúðar og að hagsmunir
barnsins yrðu alltaf í fyrirrúmi. Það
væru augljósir hagsmunir barnsins
að njóta samvista við báða foreldra
sína en það yrði að ganga tryggi-
lega frá málum svo bamið lenti
ekki í slítandi togstreitu sem gæti
t.a.m. leitt af nýrri fjölskyldustofn-
Flj ótsdalsvirkjun:
1253 milljónir afskrifaðar
Jón Sigurðsson varð að svara
nokkrum „rafmögnuðum” fyrir-
spurnum um orkumál í gær, m.a.
um kostnað vegna Fljótsdals-
virkjunar.
Hjálmar Jónsson (S-Nv) gerði
fyrirspurn um hversu miklu fé hefði
verið varið til undirbúnings fram-
kvæmda við Fljótsdalsvirkjun?
í svari iðnaðarráðherra kom fram
að vegna hönnunar og undirbúnings
framkvæmda við Fljótsdalsvirkjun,
hefði á árunum 1989-91 verið varið
alls 578 milljónum króna miðað við
verðlag í desember 1990. Vegna
Fljótsdalslínu hinnar fyrri hefði á
sama árabili verið varið 65 milljón-
um króna. Einnig kom fram að
Landsvirkjun hefði afskrifað í
reikningum sínum stofnkostnað
Fljótsdalsvirkjunar við yfirtökuna
frá ríkinu á árinu 1982 og áfallinn
rannsóknarkostnað 1983-89 sam-
tals að fjárhæð 1.253 milljónir
króna. Þessi kostnaður vegna fyrri
hugmynda hefði verið afskrifaður./
un annars foreldrisins. Guðrún
Helgadótt.ir (A-Rv) taldi þetta
frumvarp vera vel unnið en það
þyrfti að huga að ýmsum lagabálk-
um sem tengdust þessu máli og
einnig lögfesta nýja. Nefndi -hún
m.a. ættleiðingarlögin og séretak-
lega benti hún á að setja þyrfti
nánari ákvæði um réttarstöðu
barna vegna tæknifijóvgunar en
það hefði fyrr komið fram að dóms-
málaráðherra væri henni sammála
um nauðsyn þess að setja í lög skýr-
ari ákvæði um það mál sérstaklega.
Guðrún taldi sjálfsagt að heimila
sameiginlega forsjá barna en lagði
áherslu á að barnið yrði að eiga sér
ákveðinn samastað í tilverunni og
fagnaði því að kveðið væri á um
að barnið hefði ákveðið lögheimili.
Ólafur Þ. Þórðarson (F- Vf) fagn-
aði því að hlutur dómsvaldsins í
þessum málum væri aukinn og að
fulltrúar framkvæmdavaldsins
sætu ekki yfir lífí manna með úr-
skurðum sínum í sama mæli og
áður. Hann lagði áherelu á að oft-
ast liði börnum betur við umhyggju
og hjartahlýju gallaðra foreldra
heldur við umhirðu stofnana, þótt
fullkomin væri í efnalegu tilliti.
Þarf að kynna vel
Sólveig Pétursdóttir (S-Rv)
lauk iofsorði á frumvarpið sem
væri afar vel unnið. Hún lýsti ein-
dregnum stuðningi við að að for-
eldrar hefðu kost á því að semja
um sameiginlega forsjá. Hún lagði
ríka áherslu á mikilvægi þess að
kynná þetta úrræði fyrir almenn-
ingi, þær breytingar sem í þessu
fælust og einnig að 33. grein frum-
varpsins gerir m.a. ráð fyrir að:
„Foreldrar, sem ekki fara sameigin-
lega með forsjá barns síns, geta
samið um að forsjáin verði sameig-
inleg.”
Sólveig fagnaði þeim anda frum-
varpsins að hagsmunir barnsins og
trúnaður við það væru í fyrirrúmi,
t.d. í 61 gr. sem kvæði á um að
þegar leitað væri eftir viðhorfum
barnsins væri dómara heimilt að
ákveða að öðrum eða báðum máls-
aðilum væri óheimilt að vera við-
staddir. Kynna ætti málsaðilum af-
stöðu barnsins, „nema slíkt þætti
varhugavert vegna hagsmuna
barnsins”. Það væri mikilvægt að
virða hagsmuni þess í hvívetna og
sína því trúnað.
Umræðu um frumvarpið lauk en
atkvæðagreiðslu var frestað.
Skipasmiðjur vilja aukakvóta fyrir skip smíðuð á íslandi
og stöðvun lána til nýsmíða erlendis:
Afturhaldssj ónar-
mið af verstu tegund
- segir hagfræðingur LÍÚ
FÉLAG dráttarbrauta og skipasmiðja krefst þess í ályktun, sem
samþykkt var á aðalfundi félagsins um síðustu helgi, að stjórnvöld
grípi til aðgerða til að styðja íslenzkan skipasmíðaiðnað, meðal ann-
ars að fiskiskip smíðuð á Islandi fái aukakvóta. Félagið gagnrýnir
stefnu stjórnvalda í málum skipasmíða og telur að í þessum efnum
komist ekki önnur sjónarmið að en „þrengstu hagsmunir útgerðar-
manna.” Sveinn Hjörtur Hjartarsson, hagfræðingur Landssambands
útgerðarmanna, kallar þetta ósanngjarnan sleggjudóm og segir
kreppu rikjandi í skipasmíðaiðnaði alls staðar í heiminum vegna
samdráttar fiskveiðiflota.
„Staða íslenzks skipasmíðaiðnað-
ar hefur aldrei verið verri en nú.
Nýsmíðar innanlands hafa stöðvazt
og stærri verkefni við meiriháttar
breytingar skipa eru í algjöru lág-
marki. Stöðvarnar hafa reynt að
léita sér verkefna á öðrum sviðum,
t.d. við almen'nar frámkværndir og
smíði fiskvinnslubúnaðar,” segir í
ályktun Félags dráttarbrauta og
skipasmiðja. Þar segir jafnframt að
störfum í greininni hafi fækkað úr
800 á miðju ári 1988 í 650 nú. Á
sama tíma hafi enn á ný verið haf-
in skipasmíði fyrir íslendinga í stór-
um stíl erlendis og nú séu skip í
smíðum fyrir a.m.k. fimm milljarða
króna í útlöndum.
„Stjórnvöld hafa horft aðgerða-
laus á þessa þróun og ekkert að-
hafzt til þess að stuðla að því, að
þessi skipasmíði gæti farið fram
innanlands,” segja forsvarsmenn
skipasmiðjanna. „Þá hafa innlendir
fjármögnunaraðilar ekki einu sinni
gert þá sjálfsögðu kröfu, að íslenzk-
um skipasmíðastöðvum gæfíst kost-
ur á að bjóða í þessi miklu verk-
efni. Það er óskiljanlegt og ólíðandi
að íslenzk stjórnvöld láti það við-
gangast, að milljarðaverkefni séu
flutt úr landi, án þess að látið sé
reyna á getu íslenzkra skipasmíða-
stöðva til að annast þau. Það getur
ekki talizt eðlilegt, að í þessum efn-
um virðast engin önnur sjónarmið
komast að en þrengstu hagsmunir
útgerðarmanna.”
Félag dráttarbrauta og skipa-
smiðja gagnrýnir mikla ríkisstyrki
til skipasmíðastöðva í nágranna-
löndunum og segir að þeim þurfí
að mæta með úrbótum á almennum
starfsskilyrðum íslenzks skipa-
smíðaiðnaðar. Félagið segir að von-
ir, um að þessir ríkisstyrkir legðust
af með samningi um evrópskt efna-
hagssvæði, hafi brostið.
Fulltrúar á aðalfundi skipasmiðj-
anna telja að þær efnahagsaðgerð-
ir, sem nefndar hafi verið, virðist
eingöngu sniðnar að þörfum sjávar-
útvegsins og muni skekkja enn
frekar starfsskilyrði atvinnugrein-
anna. Þeir krefjast þess að íslenzk-
um skipasmíðastöðvum verði ávallt
gefinn kostur á að bjóða í nýsmíði
og meiriháttar viðgerðir á skipum
fyrir íslenzka aðila, þegar opinberar
lánastofnanir veita lán slíkra verka.
Meðal krafna skipasmiðjanna er
að Fiskveiðasjóður Islands dragi úr
lánum til nýsmíða og breytingar-
verkefna erlendis eða felli þau nið-
ur. Þá fái skip, smíðuð á íslandi,
aukakvóta úr hagræðingarsjóði.
Reglum um úreldingu eldri skiþa
vegna smíði á nýjum verði breytt,
þannig að þær verði hagstæðar inn-
lendri skipasmíði. Skipasmiðjurnar
vilja jafnframt að erlendum skipum
yerði leyft að landa hér afla, að
ísleuzkur iðnaður Cái fulltrúa i
stjórn Fiskveiðasjóðs og aðild að
nefnd ríkisstjórnarinnar um sjávar-
útvegsstefnu.
„Þetta eru miðaldasjónarmið af
verstu tegund,” sagði Sveinn Hjört-
ur Hjartareson, hagfræðingur
Landssambands íslenzkra útvegs-
manna, þegar hann var spurður
álits á kröfum skipasmiðjanna um
að draga úr lánum til nýsmíða er-
lendis og láta skip smíðuð innan-
lands hafa aukakvóta. „Þetta er
þvert á alla umræðu. Menn eru að
reyna að auka frelsi í viðskiptum,
eins og EES-samningurinn sýnir til
dæmis. Áherzlan er á aukinn mark-
aðsbúskap. Ef á að koma í veg fyr-
ir að Fisífveiðasjóður láni í nýsmíð-
ar, verða menn bara að leita eitt-
hvert annað.”
Sveinn Hjörtur sagði að það
væri í samræmi við markmið físk-
veiðistjórnunar að minnka fiskiskip-
astólinn, og þess vegna hlyti verk-
efnum skipasmiðja óhjákvæmilega
að fækka. „Þetta er vandinn víðast
hvar. Það hefur verið kreppa í skip-
asmíðaiðnaði um öll lönd í langan
tíma,” sagði hann. „Við búum í
landi, þar sem menn vilja búa við
markaðsbúskap og útvegsfyrirtæki
verða að ráðast í nýfjárfestingar
með sem minnstum tilkostnaði. Ef
það er niðurstaðan, verður að ráð-
ast hvort skipin eru smíðuð hér eða
. Qflonóig ” I