Morgunblaðið - 15.12.1991, Blaðsíða 12

12 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 1991
Vélskipið „Liemba” á leið
frá höfninni í Kigoma
með stefnu á Zambíu.
Eftir langt líf þarf að
hressa upp á þetta ryðg-
aða stálskip.
Skipið sem
neitar að deyja
Balc við óhrjálegan slcipsskrokkinn felst ein af lcynlegri sögum siglinganna
eftir Henrik Stanek og Bernhard Trier
DAGLEGA gegnir vélskipið „Liemba” lífsnauðsynlegu samgöngu-
hlutverki fyrir íbúana við strendur Tanganyika-vatnsins í Afríku.
Bak við óhrjálegf útiit skipsins felst ein af kynlegri sögum sigling-
anna. Saga sem gaf bandaríska leikstjóranum John Huston hug-
myndina að lokaþætti sígildrar myndar hans, „Afríkudrottningin”.
Frammistaða „Liemba” í fyrri heimsstyrjöldinni gaf John Huston hugmyndina að endinum á kvikmynd-
inni „Afríkudrottningin” þar sem hann lét gefa Humphrey Bogart og Katherine Hepburn saman á dekki
þýzks fallbyssubáts nokkrum sekúndum áður en hann sökk.
/
En við hefjum sög-
una árið 1911 þeg-
ar þetta 750 tonna
skip var smíðað hjá
Meyers-skipasmíð-
astöðinni í Þýzkalandi til siglinga
á Tanganyika-vatni. Þjóðveijar
vildu fá öruggt samgöngutæki til
að ná sem mestu út úr keisara-
legri nýlendu sinni, Þýzku Austur-
Afríku.
Skipið hlaut nafnið „Graf von
Götzen”, og eftir vel heppnaða
reynslusiglingu á Eystrasalti var
skipið sagað niður í smáhluta og
flutt sjóleiðis til fyrrum þrælasölu-
hafnarinnar Dar es Salaam við
Indlandshaf.
Þaðan voru skipshlutarnir send-
ir áfram með járnbrautarlest til
þorpsins Tabora inni í miðju landi.
Lengra lá járnbrautin ekki, svo
það sem eftir var leiðarinnar þurfti
að notast við mannaflið. Fleiri
þúsundir innfæddra voru fengnar
til að bera skipið. Undir stífri
þýzkri stjórn mjakaðist þessi langa
fylking hægt og hægt yfir skógi
vaxið fjalllendi, gegnum rakan og
næstum ófæran frumskóginn, og
meðfram illfærum fenjum þar sem
krökkt var að skordýrum. Þessi
þrælslega og erfiða leið til hafnar-
bæjarins Kigoma á strönd Tang-
anyika-vatnsins er í það minnsta
1.000 kílómetra löng og liggur um
eitt illfærasta landsvæði sem Afr-
íka hefur upp á að bjóða.
I Kigoma var „Graf von Götzen”
hnoðað saman við frumstæð skil-
yrði í leðjunni á ströndinni, og hóf
síðan siglingar sem farþega- og
flutningaskip á nærri 700 kíló-
metra löngu vatninu.
I þýzkri herþjónustu
I tæpt ár var „Graf von Götzen”
notað sem friðsamlegt flutninga-
tæki á Tanganyika-vatni áður en
áhrifaríkir atburðir í Evrópu spilltu
friðsælu hlutverki þess.
Fyrri heimsstyijöidin hófst, og
stuttu síðar tókst Bretum að laska
þýzka beitiskipið „ Von Königsberg”
sunnan við Dar es Salaam. Þjóðveij-
um tókst að bjarga einni af stórum
fallbyssum beitiskipsins og flytja
hana til Kigoma.
Þar var henni komið fyrir um
borð í „Graf von Götzen”, og var
flutningaskipið þar með komið í
þýzka flotann.
Þessi nærri 72 metra langi keis-
aralegi fallbyssubátur varð stærsta,
hraðskreiðasta og bezt vopnaða
skipið á vatninu.
Það varð allsráðandi á siglinga-
leiðunum milli ensku nýlendnanna
Norður-Rhódesiu (Zambíu) og
Brezku Austur-Afríku (Kenýa og
Uganda).
Skelfirinn mikli
„Graf von Götzen” fór með sigur
af hólmi í mörgum átökum á vatn-
inu, og heijaði sem skelfirinn mikli
á Tanganyika-vatni. Þessi afrek
gáfu John Huston hugmyndina að
lokum myndarinnar „Afríkudrottn-
ingin”, sem var með Humphrey
Bogart og Katherine Hepburn í
aðalhlutverkum.
í myndinni rekast þau Bogart
og Hepbum, í hlutverkum drykk-
fellda skipstjórans á „Afríkudrottn-
ingunni”, Charlie Allnut, og enska
trúboðans Rose Sayer, á ógn-
þrungna þýzka fallbyssubátinn „Lo-
uisa”. í skjóli nætur reyna þau að
granda ofureflinu með tundurskeyt-
um frá hrörlegri tréskútu Allnuts,
en skútunni hvolfír. Morguninn eft-
ir standa þau tvö á dekki þýzka
fallbyssubátsins með snörurnar um
hálsana.
Áður en dauðadómnum er full-
nægt fellst skipherrann á að gefa
þessa lánlausu bandamenn saman
í hjónaband. Meðan athöfnin fer
fram siglir „Louise” á flak „drottn-
ingarinnar” og sprengir heimasmíð-
uð lundurskeyti Allnuts. „Louisa”
sekkur, en hamingjusöm og nýgift
ösla Bogart og Ilepburn í land.
Til hvíldar á hafsbotni
Ilollywood-sögu Hustons ber
ekki alveg saman við staðreyndirn-
ar, því Þjóðveijar sökktu sjálfir fall-
byssubáti sínum.
Þegar ljóst var orðið árið 1916
hvert stefndi í stríðsrekstrinum
sigldu þeir „Graf von Götzen” suður
með austurströnd Tanganyika-
vatns, smurðu vélarhluta rækilega
með feiti, og opnuðu botnventlana.
Fallbyssubáturinn lagðist til
hvíldar í vatninu, því Þjóðveijar
vonuðu að þeim gæfist síðar tæki-
færi til að ná skipinu upp. Enn
gripu heimsviðburðirnir inn í sögu