Morgunblaðið - 15.12.1991, Blaðsíða 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 1991
Ávail t
viðbiíin
æskunni. „Pabbi gerði þetta bara til
þess að við gætum haft nóg af mjólk,
kjöti og þess háttar. Pabbi var eng-
inn bóndi í eðli sínu en mamma
kunni búskapnum ágætlega. Hins
vegar var hún alltaf ófrísk á þessum
tíma, eignaðist 7 börn á 9 árum.
Ég var elst og þurfti því mikið að
passa yngri systkini mín. Þótt við
hefðum það ekki verra en aðrir var
lífsbaráttan erfíð á þessum árum.
Það kom sér vel að mamma kunni
margt fyrir sér. Þá var ekki alltaf
hægt að fara í búðirnar til að kaupa.
Ég man þó eftir að pabbi fór út á
ísafjörð og keypti danska skó á okk-
ur öll áður en tekin var af fjölskyld-
unni mynd. Áður hafði mamma
fengið konu í lið með sér og saumað
á okkur mjög fín föt. Svo leigði pabbi
skemmtiferðabát af manni á ísafirði
til að koma okkur á áfangastað í
myndatökuna.
Ég var forvitið barn og hlustaði
með galopnum eyrum á það sem
fólkið talaði í kringum mig.
Grammófónninn yfirgekk skilning
minn. Kaupamaður sem pabbi fékk
eitt árið kom með grammófóninn og
spilaði á hann. Fyrsta platan sem
ég heyrði var með Pétri Jónssyni
þar sem hann söng Um undrageim.
Á eftir var ég steini lostin því ég
sá engan mann syngja. Fyrst gáði
ég niður í trektina, þar var enginn,
ég leitaði alls staðar, meira að segja
undir rúminu, eins og venja okkar
krakkanna var, en þar var heldur
engan mann að sjá. Ég skildi ekki
hvernig þetta gat verið, en vandist
þessu og lærði lögin. Ég hef alltaf
verið fljót að læra lög, þau syngja
tví-og þríraddað inni í höfðinu á mér.
Þegar ég var átta ára var ég send
inn að Uppsölum til Rögnvaldar afa
Hrefna Tynes
fyrrum skáta-
höfðingi og for-
maður Kvenfé-
lags Nessóknar
segir frá
míns til þess að læra að lesa. Ég
fékk að fylgjast þar með kennslu
barna á öllum aldri og lærði auk
lestursins að skrifa og reikna. Einn-
ig lærði ég náttúrufræði og kristni-
fræði og fékk að fara í skólann níu
ára gömul, einum vetri fyrr en venja
var. Ég var svo lítil að ég varð að
sitja á töskunni minni.
Nokkru eftir að við fluttum úr
sveitinni hélt einn frændi minn, Ari
Bogason, konsert. Hann hafði fal-
lega rödd og fékk undirleikara,
meira þurfti ekki í þá daga til að
halda konsert. Svo var ball á eftir
þar sem pabbi spilaði á harmonikku.
Mamma kunni hins vegar að spila á
orgel. Ég man hvað ég var montin
að Ari frændi minn skyldi dansa við
mig á ballinu, því ég var ekki nema
níu ára. Þegar ég var tíu ára fluttum
við til Súgandafjarðar. Þegar ég kom
þangað fór ég undir eins út með
alla systkinahrúguna, við vorum allt-
af vön að leiðast og náðum þá yfir
alla götuna. Þá kom til mín stúlka
sem reyndist vera dóttir skólastjór-
ans og sagði: „Viltu vera með mér,“
ég sagði já og við Sigríður Hjartar
urðum vinkonur meðan hún lifði. Á
Suðureyri hófst félagsmálastarf mitt
Ljjósm: Morgunblaðið/Þorkell
með því að ég gekk í barnastúku
og varð fljótlega einn af embættis-
mönnunum.
Þegar ég var ellefu ára fór
mamma að vetrarlagi til ísafjarðar
til að heimsækja pabba sem var þar
á bát. Hún ætlaði að koma fljótt
aftur en þá kom svo vont veður að
hún varð að vera heila viku á ísafirði.
Gömul frænka okkar svaf hjá okkur
en ég þurfti hugsa um börnin og
elda matinn. Ég man að ég rogaðist
með stóran þungan járnpott niður í
hjall til að sækja saltkjöt, í stað
þess að fara með vaskafat. Ég þorði
ekki að hleypa krökkunum út neitt
að ráði því fjaran var stutt frá enda
var óveður mest alla vikuna. Ég lét
þau fara inn í stórt, tómt herbergi
til þess að ólmast. Það verður að
lofa börnum að fá útrás, það vissi
ég þó ung væri. Ég komst ekki í
skólann þessa viku en vinkonur mína
komu við hjá mér til þess að segja
mér hvað ég ætti að lesa.
Skömmu seinna fluttum við út á
ísafjörð. Mér þótti ekki leiðinlegt að
flytja, mér þótti það spennandi. Þá
kynntist ég nýjum krökkum. Ég
hélt áfram í stúkustarfinu og gekk
að auki í ungmennafélagið á staðn-
um. Ég lauk barnaskólanámi á
Isafirði og tveimur vetrum í fram-
haldsskóla. Þar lærði ég svolítið í
tungumálum, dönsku og ensku. Mér
gekk líka vel í íslensku og stærð-
fræði, í henni fékk ég átta, sem var
hæsta einkunn þá. Ég hefði gjarnan
viljað halda áfram námi en þess var
ekki kostur. Það var enginn sem
bauðst til að kosta stelpu til náms,
en margir sem buðust til að kosta
stráka. Það var líka stórt í okkur,
við hefðum ekki þegið af öðrum,
annað hvort var að eiga fyrir hlutn-
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
GÓÐUR skáti er ávallt við-
búinn og gerir góðverk á
hverjum degi. Hrefna Ty-
nes fyrrum skátahöfðingi
sameinaði þetta tvennt þeg-
ar hún leyfði mér umyrða-
laust að eiga við sig viðtal.
„Eg hef bara ekki frá neinu
að segja,“ segir hún hæ-
versklega þeger ég kem
heim til hennar. Eg skelli í
góm, „Það er víst ekki“,
segi ég hneyksluð. „Ef þú
hefur ekki frá neinu að
segja, hvað þá með alla
hina.“ Þetta segi ég af því
mér er kunnugt um að
Hrefna Tynes hefur verið
ötul félagsmálamanneskja
bæði hér á íslandi og í
Noregi. Hún hefur í skáta-
starfinu og sem æskulýðs-
fulltrúi átt þátt í uppeldi
ótölulegs fjölda ungmenna,
þar ofan í kaupið verið for-
maður Kvenfélags Nes-
sóknar og fleiri félaga,
sungið í kórum og er þá
hreint ekki allt talið sem
hún hefur lagt gjörva hönd
á um dagana.
Eg er nú mest að
hugsa um að
koma kvenfélag-
inu mínu að,“ seg-
ir Hrefna meðan
ég fer úr kápunni.
„Kvenfélag Nes-
sóknar varð
nefnilega nýlega
fímmtugt, það eru mikil tímamót. í
tuttugu ár hef ég verið formaður
þess félags, ég tók við af frú Ingi-
björgu Thorarensen." Meðan Hrefna
talar tínir hún silkislæður af stólbök-
um áður en hún býður mér sæti. „Ég
var að búa til jólagjafir fyrir börn
og bamaböm," segir hún og brýtur
slæðumar snyrtilega saman. „Sjáðu
þessa, er hún ekki falleg,“ með stolti
réttir hún að mér slæðu í bláum lita-
tónum. Ég get ekki annað en verið
henni hjartanlega sammála. Víst er
slæðan falleg — en svipur Hrefnu
er ekki síðri, sköpunargleðin lýsir
úr hverjum drætti. Það tekur ekki
langan tíma að fínna að Hrefna
Tynes er kona athafna og andlegs
þreks. Komin undir áttrætt er hún
enn svo hugmikil, en þó svo blátt
áfram í dugnaði sínum, að ég get
ekki að mér gert að hugsa: „Hvem-
ig skyldi hún þá hafa verið þegar
hún var ung og hvaðan skyldi henni
koma þessi kraftur sem streymir út
frá henni.“
Hún sest í ruggustól á móti mér
og hefur við orð að hún hafí hér
aðeins hið allra nauðsynlegasta. Ég
lít í kringum mig og sé handmálaðan
kistil og kommóðu, borð, stóla og
rúm og ótölulegan fjöldi mynda af
skyldmennum, bömum og barna-
bömum. „Ég er nýflutt, æ mér þyk-
ir svo gott að hafa hjá mér nógu
mikið af myndum af fólkinu mínu,“
Hrefna Tynes
segir hún og lætur hlýlegt augnaráð
reika frá einni mynd til annarrar.
„Þarna er hún tengdamóðir mín,
blessuð," segir hún og nikkar í átt
að sporöskjulagaðri, gamaldags
mynd af fallegri konu. „Hún var
norsk, ég kynntist henni þegar ég
fór út með manninum mínum. Hann
hitti ég reyndar á Siglufirði. Hann
var skáti eins og ég. Hann fékk að
fara með okkur skátastelpunum í
ferðalag. Við urðum svo samferða
gegnum lífíð.“
Ég spyr hvað hún hafi verið að
gera á Siglufirði. „Varstu kannski í
síldarvinnu," segi ég dálítið kankvís.
Síldarárin á Siglufirði hafa yfír sér
blæ æsandi ævintýra, en lífsævintýri
Hrefnu Tynes em af öðrum toga
spunnin. Hún vann aldrei í síld og
lífsþorsti hennar beindist ekki að
dansi, dufli og drykkju, sem gjarnan
er fylgifískur vertíðarlífsins, hann
beindist að djarflegu ungmenna-
starfí þar sem hún gegndi frá upp-
hafí forystuhlutverki. „Barnastarfíð
var mér köllun. Og einhvern veginn
var ég alltaf orðin formaður í öllum
félögum sem ég kom nálægt áður
en við var litið. Núna er ég loksins
orðin óbreyttur félagsmaður í St.
Georgsdeildinni innan skátahreyf-
ingarinnar og fmnst það dýrðlegt,"
segir Hrefna og hlær.“
Uppruni og æskuár
Hrefna Tynes fæddist í Súðavík
árið 1912, dóttir hjónanna Amalíu
Rögnvaldsdóttur og Samúels Jón
Samúelssonar. Samúel var sjómaður
og var ýmist vélstjóri eða skipstjóri.
Þegar Hrefna var fjögurra ára tóku
foreldrar hennar jörðina Meiri-Hatt-
ardal í Álftafirði á leigu og þaðan á
hún sínar helstu minningar úr barn-