Morgunblaðið - 15.12.1991, Blaðsíða 24

24 C
MORGUNBLAÐIÐ MENNINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 1991
„Það vantar fleiri bækur um myndlist á söluborðin í jólavertíð-
inni.”
My ndlis t / Hvt er útgáfan ekki
meirif
Bækur um myndlist
NÚ STENDUR jólabókaflóðið sem hæst, og auglýsingar um hundr-
uð titla hafa flætt yfir landsmenn undanfarnar vikur; í kjölfarið
hafa fylgt kynningar, umsagnir, áritanir höfunda, upplestrar og
aðrar uppákomur. Allt er þetta til þess gert að réttu bækurnar rati
í jólapakkana, og þessir síðustu dagar fyrir jól munu skera úr um
hvernig bókaútgáfan í landinu hefur staðið sig á þessu ári. Sé hins
vegar litið yfir þær bækur sem koma út fyrir þessi jól, kemur í ljós
að hlutur bóka um myndlist er þar agnarsmár, og hljóta að vakna
spurningar um hvers vegna svo sé.
Aþessu hausti hafa komið út t.d. ljósmyndabækur um ísland?
tvær stórar og merkar bæk- Eru þær enn of dýrar í fram-
ur um myndlistarmenn, þá Sigurð leiðslu, þrátt fyrir stöðuga þróun
Guðmundsson og Erró. Þessar í prenttækni og prentmyndagerð?
bækur hafa vakið talsverða at- Eða er áhugi þeirra sem ráða út-
hygli, enda gáfumálum á bókum um myndlist
merkileg fram- einfaldlega ekki fyrir hendi? -
lög til myndlist- Spurningum af þessu tagi er sjálf-
arþekkingar hér sagt að velta upp, og full þörf á
á landi, hvor með að þær hljóti verðuga umræðu
sínu sniði. Bókin meðal bókaútgefenda, þó síðar
um Sigurð fjallar verði (t.d. að lokinni „vertíð”).
á fjölbreyttan Þörfin fyrir bækur um myndlist
hátt um þá list- er vissulega mikil hér á landi,
hugsun, sem einkum bóka sem höfða bæði til
kemur fram í verkum listamanns- einstaklinga og sem einnig má
ins, og dregur saman í einn stað nota til uppfræðslu í menntakerf-
mikla fræðimennsku á því sviði, inu. Það hefur verið nefnt áður,
án þess að verða þurr og leiðinleg að mikill og tilfinnanlegur skortur
upptalning. Slíkt ætti að veita er á bókum á íslensku um íslenska
öllum lesendum gott tækifæri til myndlistasögu sem og um alþjóð-
að kynnast því, sem liggur að lega listasögu. Þessi skortur
baki þeirri myndlist sem hefur stendur allri myndlistarfræðslu í
verið svo ríkur þáttur í myndlist- landinu fyrir þrifum, því erlendar
arlífínu hér sem annars staðar bækur, sem hafa hingað til upp-
síðustu tvo áratugi. Saga Erró fyllt þessa þörf að vissu leyti,
gefur lesendum hins vegar tæki- duga ekki öllum, t.d. ekki yngri
færi til að kynnast betur lífsferli nemendum eða eldra fólki, sem
listamannsins sjálfs á mótunar- ekki les erlend tungmál. Það ætti
skeiði hans, og þar sem hann er að vera metnaður útgefenda að
ekki einn til frásagnar, fæst nokk- hafa á boðstólum góðar bækur á
uð fjölbreytt mynd af þeirri tilveru íslensku í þessum efnisflokki, ekki
sem hann hefur lifað og hrærst síður en t.d. varðandi nudd, sálna-
í, sem vissulega hefur einnig haft reik og matreiðslu. Markaðurinn
mikið að segja um á hvern hátt ætti því að vera fyrir hendi, og
myndlist hans hefur þróast. það er erfitt að sjá hvers vegna
Utan þessara merkisrita er að- svo fáir útgefendur leitast við að
eins hægt að tala um eina útgáfu sinna honum að þessu sinni.
í viðbót, sem snertir myndlist, en Það er ef til vill besti vitnisburð-
það eru öskjur með myndum Jóns urinn um hversu illa íslenskir út-
Helgasonar biskups af Reykjavík, gefendur hafa staðið sig undanf-
þegar hún er að breytast úr þorpi arið í þessum málum, að flest rit
í bæ á áratugunum í kringum síð- um myndlist sem hafa komið út
ustu aldamót. Jón Helgason er síðustu ár hafa komið út á vegum
einnig hluti af Iistasögu íslend- safnanna, og ber þar einkum að
inga, sem ekki hefur áður fengið nefna Listasafn íslands og Lista-
þá umfjöllun sem honum ber. En safn Reykjavíkur, en þau hafa
þar með er útgáfa listaverkabóka bæði fylgt mörgum sýninga sínum
á bókavertíð fyrir jólin 1991 einn- úr hlaði með myndarlegum
ig upptalin. sýningarskrám, sem standa fylli-
Aðeins þijár bækur innan um lega undir nafni sem bækur um
þau hundruð sem nú streyma í myndlist. En söfnin hafa skiljan-
bókabúðirnar. Langt innan við lega takmarkað bolmagn og
eitt prósent af bókaflóðinu. Engar starfslið til að standa í útgáfu-
bækur um erlenda myndlistar- starfsemi, og því geta þau ein
menn. Engar bækur um ákveðna ekki bætt úr þeirri þörf, sem fyr-
þætti myndlistarsögunnar, hvorki ir hendi er á þessu sviði.
nútíð né fortíð, hér á landi né Nú er vonandi að útgefendur
erlendis. Engar bækur sem þáttur séu með eitthvað í deiglunni á
í alþjóðlegum bókaflokkum. Eng- þessu sviði, sem síðan mun líta
ar myndlistarbækur sem eru ætl- dagsins ljós fyrir næstu jói. En
aðar bömum eða unglingum. miðað við þetta ár - þijár bækur
Engar bækur sem nota mætti til - er þróunin of hæg. Það er því
kennslu myndlistarsögu. einlæg jóla- og áramótaósk til ís-
Það hefur aldrei verið skýrt á lenskra bókaútgefenda, að í fram-
skilmerkilegan hátt hvers vegna tíðinni líti þeir í auknum mæli til
útgáfa bóka um myndlist er svo útgáfu bóka um myndlist, þannig
lítil hér á landi sem raun ber vitni. að hinn fjölmenni hópur íslenskra
Útgefendur hafa lítið rætt málið. listunnenda eigi fyrir hver jól fleiri
Seljast slíkar bækur illa? Verr en kosta völ en reyndin er áþessu ári.
eftir Eirík
Þorlóksson
DJASS/Hvab hefbigerst hefbi Miles lifab lengurf
Miles blæs hefðbund-
inn djass að nýju
ÞÓ MILES Davis sé horfinn af þessari mannlífsst jörnu lifir tón-
list hans í hjörtum þeirra er djassinn skynja — og fleiri þó. Miles
hljóðritaði margt um ævina sem ekki hefur verið gefið út og ef
að líkum lætur mun Sony Music, sem keypti CBS-útgáfuna, gefa
sitthvað út á næstunni.
Miles var lengst af ferils síns á
samningi hjá CBS, en undir
lokin hljóðritaði hann fyrir Warner
bræður. Þeir hafa nú gefíð út disk-
inn DINBO, en það er tónlist úr
samnefndri kvik-
mynd, sem Miles
Davis og Micel
Legrand sömdu.
Legrand hefur
samið tónlist fyrir
ógrynni kvik-
mynda og mun
Stúlkan með
regnhlífina vera
þeirra frægust. Miles er heldur
ekki ókunnugur kvikmyndatónlist.
Hann spann tónlist við mynd Louis
Malle: Ascenseur pour l’échafaud,
sem nú má fá í heild sinni á diski,
og hann blés í tónlist bassaleikar-
ans Marcus Millers í kvikmyndinni
Siesta. Það er undurfögur tónlist,
dálítið í ætt við Gil Evans á stund-
um, og fæst á diski frá Wamer
bræðrum.
Margir djassgeggjarar hafa
saknað gamla Miles eftir að hann
hvarf á vit rafmagns- og rokkmett-
aðs fönkrýþma og vilja fá hann til
að blása eins og í gamla daga.
Miles sagði alltaf að liðið væri liðið
og hann hefði engan áhuga á gær-
deginum. Því undruðust margir er
Quincy Jones tókst að fá hann til
að blása með stórsveit í útsetning-
um Gil Evans á Montreux djasshá-
tíðinni í Sviss í sumar. Vonandi
verður það gefið út, en þangað til
geta djassgeggjarar glatt sig við
tónlistina úr Dingo. Þar má heyra
Miles blása eins og á Kind of blue
dögunum.
Kvikmyndin Dingo er áströlsk
og leikstýrir Rolf De Heer henni.
Er hún væntanleg í Háskólabíó
eftir áramót. Þar segir frá drengn-
um John „Dingo” Anderson sem
tólf ára gamall hrífst af trompet-
leikaranum Bill Cross, sem heim-
sækir Ástralíu. Hann dreymir að
komast til Parísar og blása í tromp-
et með Bill. Fullorðinn maður held-
ur hann til Parísar að láta draum-
inn rætast — þeir blása saman í
næturklúbbi og Dingo lifir ekki
sælli stund.
Miles Davis leikur Bill Cross og
blæs í trompetinn með dempara.
Tónninn er töfrandi samur sem
fyrr. Dingo er blásinn af Chuck
Findley. Trompetleikur hans er
ekki af Davisættinni. Breiður tónn-
inn með rennandi og varaurri
minnir mest á Henry Red Allen,
ein vametnasta trompetsnilling
djassögunnar. Allen stóð í skugga
Louis Armstrongs allt sitt líf, en
undir lokin skrifaði trompetleikar-
inn Don Ellis um hann í down
beat og sagði m.a. að hann væri
„framsæknasti trompetleikari
djassins um þessar mundir”. Það
var á þeim árum er fijálsdjassinn
var að ryðja sér til rúms.
En þegar Miles hverfur aftur í
tímann sækir saxafónleikarinn
Andy Sheppard á fönkslóðir. Allt
frá því fyrsta Antilles skífan hans
kom út hefur þessi ungi breski
saxafónleikari heillað djassunnend-
ur. Hann lærði galdurinn af því að
blása með sér reyndari mönnum —
einn fárra sem farið hefur þá leið
nú á tímum djassskólanna.
Á nýja disknum hans, In Co-
motion, eru átta verk og ber hið
fyrsta af: A.S.A.P. heitir það og
er rýþminn karíbskur og heitur.
Flest hinna verkanna eru bræð-
Miles Davis — „Einn fram-
sæknasti trompetleikari djassins”.
ingsættar og minnir skífan í ýmsu
á bræðingsskífu altóistans Arthurs
Blythe, sem var furðulegt hliðar-
spor þess mæta framsóknarmanns.
Blástur Sheppards er af Coltrane-
ættinni og jaðrar á stundum við
stælingu, þó kvartett hans sé á
öðrum nótum en coltrönskum.
Ágætur gestur hefur verið að
leika hér um helgina. Básúnuleik-
arinn Frank Lacy, sem blés á nýj-
asta diski Tómasar R. Einarssonar:
íslandsför. Sá diskur fékk góða
dóma hjá hörðustu djassgagnrýn-
endum Dana, Boris Rabinowitch í
Politiken og Jörgen Sigumfield í
Berlingi. Frank blæs í kvöld með
hljómsveit Tómasar á Selfossi og
syngur örugglega blúsinn að
vanda. Það er langt síðan erlendur
djassleikari hefur heimsótt Selfoss,
en þar blésu John Tichai og Andras
Hagberg forðum með hljómsveit
Kristians Blak, Yggdrasil. Frank
heldur lokatónleika sína á Púlsinum
á þriðjudagskvöld og verða þar
m.a. leiknar stórsveitaútsetningar
hans,— spennandi kvöld það.
eftir Vernharð
Linnet
KLASSÍSKAR PLÖTURÆV
Töfraflautan leibinlegf
Beechamog
besta upptakan
MIKIÐ hefur borið á Töfraflautu Mozarts síðustu vikur, enda sett
upp í íslensku óperunni við góða aðsókn um þessar mundir. Það
ræður einnig sínu að Mozarts er minnst í tilefni 200. ártíðar hans
á þessu ári. Fyrir stuttu kom út á disk fyrsta upptakan af Töfra-
flautunni í heild, frá árinu 1937, sem margir óperufræðingar telja
bestu upptökuna af óperunni sem gerð hafi verið.
Þegar leið á seinni hluta nítjándu
aldar dvínuðu vinsældir
Töfraflautunnar og í upphafi þeirr-
ar tuttugustu höfðu fáir áhuga á
að setja Töfraflautuna upp í heild,
tmmmmmmmmm enda þótti óperan
leiðinleg. 1914
ákvað sá merki
breski stjórnandi
Thomas Beecham
að setja óperuna
upp, en varð að
fjármagna upp-
setninguna sjálf-
ur, því enginn
vildi hætta fé sínu í óperu sem
hafði þá ekki verið sett upp í Lund-
únum í aldarfjórðung. Beecham
hélt þó sínu striki og lét útsetja
allt tal fyrir söng, enda var mat
hans að óvinsældir óperunnar stöf-
uðu af því að fólk ætti erfitt með
að sitja undir löngum ræðum á
þýsku. Nokkrir urðu til að gagn-
eftir Árna
Matthíosson
rýna þessa ráðstöfun, en þorri
g-agnrýnenda og áheyrendur nán-
ast allir hrifust af þessari lausn.
Kemur þá til sögunnar Walter
Legge, sem var umsvifamikill út-
gáfustjóri á klassískri tónlist, og
hafði lengi haft hug á að taka upp
Töfraflautuna með þýskum söngv-
urum. Legge bað Beecham að stýra
uppfærslu Fílharmóníusveitar Ber-
línar til upptöku, sem Beecham
féllst á með glöðu geði. Það var
svo haustið 1937 að komið var
saman í Berlín til að taka upp.
Söngvarar voru ekki allir af upp-
haflegum óskalista Beechams,
enda þurfti hann að sjá af tveimur
frábærum söngvurum, Alexander
Kipnis og Richard Tauber, sem
báðir voru gyðingar og því ekki
óhætt í Þýskalandi Hitlers. Það
tókst þó að fylla allar stöður og
þorri óperunnar var tekinn upp í
nóvember 1937, nokkur atriði í
Thomas Beecham Besti stjórn-
andi Töfraflautunnar á plötu að
mati óperufróðra.
febrúar árið eftir.
Útgáfa Töfraflautunnar var í
fyrsta sinn sem óperan var gefin
út í heild, en hún kom út á átján
plötum sumarið 1938. Allir söngv-
arar fengu fyrirtaks dóma fyrir
frammistöðu sína, en enginn þó
betri en Gerhard Húsch, sem söng
Papageno, en því hafa margir hald-
ið fram að fram til þessa dags
hafi enginn sungið Papageno betur.
Útgáfa Beechams af Töfraflaut-
unni hefur verið fáanleg meira og
minna síðan, en sú útgáfa sem hér
er sagt frá, og kemur frá Nimbus-
útgáfunni, er sérstök viðhafnarút-
gáfa sem með fylgir 254 síðna
bæklingur, þar sem rakin er tilurð
óperunnar og upptökunnar, allir
söngvarar kynntir og birtur texti.
Um svipað leyti kom svo út frá
sama fyriitæki diskurinn Great
Singers in Mozart, þar sem meðal
annars má heyra þá Tauber og
Kipnis spreyta sig á hlutverkunum
sem Beecham ætlaði þeim og að
auki brot úr ýmsum óperum Moz-
arts með nokkrum af fremstu
söngvurum fyrri hluta aldarinnar.