Morgunblaðið - 10.03.1992, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1992
Gerður Magnúsdóttir
kennari — Minning
Fædd 12. desember 1919
Dáin 26. febrúar 1992
Þegar ég heyrði lát Gerðar,
fannst mér eins og drægi ský fyrir
sólu í Þingvallasveitinni, því þar
hefur kunningsskapur okkar
tengst, sem varað hefur þau rúm
40 ár, sem liðin eru. L/yrstu þegar
ég fékk að vera með 3 elstu dreng-
ina mína í sumarbústað þeirra
hjóna, Gerðar og Tómasar, síðar
. komum við Sigurður maður minn
okkur upp sumarbústað skammt
frá, í landi Kárastaða. Ég get ekki
státað af því að hafa setið á skóla-
bekk með Gerði í orðsins fyllstu
merkingu. En við höfum setið sam-
an í skóla lífsins, sem er öllum op-
inn. Okkar sameiginlegi bekkur var
Þingvallasveitin, með allri sinni tign
og fegurð í ótal myndum. Þar vorum
við með börnin okkar lítil á sumrin.
Sóttum vatn í lindina sem rann fram
skammt frá bústöðum okkar. Er
lindin þraut, víluðum við ekki fyrir
okkur að ganga niður að Þingvalla-
vatni með barnaþvottinn. Við sett-
um okkur þá niður í mjúkan mos-
ann. Börnin kunnu að meta frelsið.
-*Við nutum umhverfísins, sem Gerð-
ur gat glætt meira lífí af sinni snilld.
Ég gleymi ekki fyrsta sumrinu okk-
ar í sumarbústaðnum. Gerður var
þá með systkinin Þórönnu, sem nú
er gift Gylfa Gröndal rith,. og
Sigurð G. Tómasson, sem nú er
þekktur útvarpsmaður. Við höfum
trúlega verið nægjusamar á nútíma
mælikvarða, ekkert útvarpstæki
höfðum við. En ef leitaði á mann
spuming um veðurhorfur, þá lagði
ég allt mitt traust á Gerði í þeim
jjiálum. Hún nefnilega, gekk rétt
út fyrir bústaðinn, stóð þar upp á
klöpp, sem þar er, virti fyrir sér
skýjafarið yfir Botnssúlum, talaði
þá um að hann væri að ganga upp
eða niður á Súlumar, þetta nægði
okkur og sólin skein þegar henni
þóknaðist. Eftir að ég var kominn
í okkar bústað, þá fannst mér til-
heyra að Gerður væri einhversstað-
ar í nálægt. Við höfum sannarlega
átt margar góðar stundir saman á
hrauninu í Þingvallasveitinni, sem
gott er að eiga í minningunum.
Ég og fjölskylda mín biðjum ást-
vinum Gerðar allrar blessunar.
Ellen Svava Stefánsdóttir.
*r
Fyrir hönd okkar' systkinanna
langar mig að minnast í örfáum
orðum ástkærrar móðurömmu
minnar og nöfnu, Gerðar Magnús-
dóttur, sem lést eftir stutta en erf-
iða sjúkdómslegu á Landspítalan-
um. Þótt mér væri ef til vill öðrum
fremur ljóst að veikindin vom alvar-
leg var lát hennar mikið áfall en
þó lausn frá óblíðum örlögum.
Amma Gerður var einstakur per-
sónuleiki, ung í anda og hafði yndi
af því að sækja tónleika, leikhús
og myndlistarsýningar. Hún bar
hag okkar mjög fyrir brjósti og
fylgdist jafnan grannt með náms-
árangri og tuddi okkur til þess að
" hæfileikar >kkar mættu njóta sín
sem best. Hún var amma okkar,
náinn vinur og kennari. Bjartsýni,
glaðværð og umburðarlyndi ein-
kenndu hana og návist hennar og
umhyggja var okkur öllum uppörvun.
Mér eru minnisstæðar samveru-
stundir okkar í sumarbústað afa
og ömmu í Þingvallasveit. Þar
dvöldumst við systkinin með móður
okkar og ömmu vikum saman á
hveiju sumri. Amma var mikill nátt-
úrufræðingur og áhugi hennar á
jurtum og fuglum var bráðsmit-
andi. Hún var líka með afbrigðum
veðurglögg en engu okkar tókst að
læra þá list af henni.
Þótt heilsu hennar hafi hrakað
síðustu ár grunaði engan hversu
ástandið var í raun alvarlegt því
amma bar sig jafnan vel og var
andlega hress og kát til síðustu
stundar. Hún vonaði að sér mætti
auðnast að vera viðstödd stúdents-
útskrift Gylfa Freys bróður míns
og útskrift mína og móður minnar
úr Háskóla Islands í sumar. Af því
verður ekki en minningin um ein-
staka konu lifir og verður okkur
styrkur í framtíðinni.
Gerður Gröndal.
Gerður Magnúsdóttir lést aðfara-
nótt 26. febrúar sl., eftir skamma
en erfiða sjúkralegu. Er hún harm-
dauði öllum sem til þekktu. Við
kynntumst fyrir fáum árum, en síð-
ustu árin höfðum við setið í stjórn
Félags kennara á eftirlaunum.
Gerður var mjög góður vinur og
félagi. Öll störf vann hún af festu
og samviskusemi. Æðruleysi, ró-
semi og gleði fylgdu henni hvar sem
hún fór. - Gerður var skemmtileg
kona, fróð og víðlesin, en lítt gefín
fyrir að trana sér fram.
Hún hafði mikla ánægju af ferða-
lögum. Á síðari árum átti hún þess
kost að ferðast bæði hér heima og
erlendis. Hún minntist oft ferða til
írlands, Færeyja og Parísar og síð-
ast en ekki síst ferðar um Vestfirði
síðastliðið sumar, þegar árgæskan
gaf landinu töfrandi blæ.
Ég harma, að kynni okkar Gerð-
ar urðu ekki lengri. Við áttum svo
margt sameiginlegt. Báðar vorum
við ættaðar úr Vatnsdalnum í
Húnaþingi. Fyrir fáum dögum barst
mér í hendur ársritið Húnvetningur
1991. Þar skrifar Gerður grein, sem
hún nefnir „Æsku minnar gestur"
og lýsir Vatnsdalnum fagurlega
með þessum orðum: „Vatnsdalsáin
liðast milli sléttra bakka þar til hún
verður að stöðuvatni, Flóðinu. Ótal
svanir synda fram og aftur og hin-
ir dularfullu Vatnsdalshólar spegl-
ast í því.“
En það var fleira en fegurð
Vatnsdalsins sem tengir okkur. Lít-
111 drengur, Magnús Ólafsson, er
afkomandi okkar beggja. Magnús
var Gerði mjög kært nafn.
Nú skilur leiðir. Það verður tóm-
legra á Grettisgötu 89, en þar höld-
um við í stjóm FKE fundi okkar.
Gerður með hlýja brosið og rósemina
er ekki lengur okkar á meðal. En
minningin lifir, þótt maðurinn hverfi.
Hulda Runólfsdóttir frá Hlíð.
Nú er hún dáin hún Gerður frænka
mín og vinkona. Það verður erfitt að
vera án hennar en minningamar ylja
og gleðja. Gerður var óvenjulega að-
laðandi kona. Fram til síðustu stundar
hélt hún þessum geislandi svip sem
var í senn hrífandi og uppörvandi.
Hún var mjög góðum gáfum
gædd og sérstakri hrifnæmi sem
vakti áhuga á mörgu s.s. hvers
konar listum: myndlist, tónlist og
bókmenntum ýmiss konar auk þess
ferðalögum innan lands og utan og
ekki síður félagsskap með fólki á
öllum aldri þar sem hún naut sín
mjög vel.
Allt þetta stuðlaði að því hversu
góður kennari hún var. Kennslan
var hennar áhugamál og yndisauki.
Lengst kenndi hún við Ármúlaskóla
sem var verknámsskóli en seinna
fjölbrautaskóli. Ég kynntist Gerði
fyrst þegar ég á fjórtánda ári kom
til foreldra minna í Reykjavík en
við vorum bræðradætur og jafn-
gamlar. Ég var þá kauðaleg sveita-
stelpa og fannst ég ekki í gjaldgeng
meðal Reykjavíkurunglinganna.
„Uss,“ sagði Gígí, eins og við köll-
uðum hana. „Ég er ekki betri.“ Svo
fór hún að reyna að sýna mér eitt-
hvað sem væri að sér.
Svona var Gígí til seinustu stund-
ar. Hún setti sig aldrei yfir aðra
en var uppörvandi og jákvæð gagn-
vart öðru fólki.
Gerður var fædd á Guðrúnarstöð-
um í Vatnsdal, Austur-Húnavatns-
sýslu. Dóttir hjónanna Magnúsar
Magnússonar ritstjóra, rithöfundar
og þýðanda og Sigríðar Helgadótt-
ur. Guðrúnarstaðir voru þá ættar-
heimili því að þar bjuggu afi og
amma (Magnús Kristinsson og Sig-
urlaug Guðmundsdóttir) síðustu
árin ásamt Guðmundi syni sínum
og hans fjölskyldu. Á Guðrúnar-
stöðum var Gerður í sveit á sumrin
þegar hún var krakki.
Henni þótti vænt um Vatnsdalinn
og Guðrúnarstaði. Gerður átti 2
bræður, Ásgeir og Helga Birgi, sem
báðir eru látnir, og eina hálfsystur,
Maríu Magnúsdóttur, sem var elst.
Þær voru miklar vinkonur og
nánar systur en María er búsett í
London þar sem hún hefur starfað
við hjúkrun frá unga aldri. Þær
sáust því ekki daglega, en María
hefur komið heim á hveiju ári og
Gerður fór einnig til hennar. 1940
giftist Gerður Tómasi Gíslasyni raf-
virkja. Þau eignuðust 7 börn.
Þau eru: Sverrir, Magnús, Þór-
anna, Sigurður Guðmundur, Sigríð-
ur, Jóhanna (dáin ’73) og Gerður.
Bamabömin eru orðin 16 og bama-
barnabörnin 2.
Milli þeirra systkina og minnar
fjölskyldu hefur verið góð frænd-
semi og vinátta. Ég er mjög þakk-
lát fyrir það. Þau eru öl mjög gott
og mannvænlegt fólk.
Ég kynntist Gerði vel þegar við
tvítugar að aldri leigðum saman
herbergi í einn vetur og var þá oft
talað fram á nætur. Við vorum þá
báðar að kenna, hún í ísaksskóla
og sótti einnig tíma í Háskólanum
en ég með smábarnaskóla og heim-
iliskennslu. Þá buðu foreldrar henn-
ar mér í fæði ásamt henni enda
vom feður okkar góðir bræður eins
og þeir allir Guðrúnarstaðabræður.
En þeir hétu: Guðmundur, Ásgeir,
Bjöm, Magnús, Sigþór og Kristinn.
Ógleymanlegt er sumarfríið 1948.
Þá buðu Gígí og Tommi okkur Gísla
manninum mínum með börnin okk-
ar tvö sem við áttum þá (Kristinn
fjögurra ára og Örn tæpra þriggja
ára) í sumarbústað sem Tómas
hafði byggt í landi Kárastaða rétt
við Þingvöll. Þau áttu þá þijú börn:
Sverri 7 ára, Magnús 5 ára og
Þórönnu tæpra þriggja ára.
Tómas var að vinna í borginni
en kom um helgar með matarbirgð-
ir og bætti í nestið okkar og þá var
veisla. Þetta var sólríkt sumar. Þau
höfðu ræktað grasi vaxna laut við
bústaðinn. Þar gátum við borðað
og drukkið úti og þar léku yngri
börnin sér við alls konar búskap
og kom vel saman. Þau eldri fóm
í lengri leiðangra og Kristín litla
vildi fylgja frændum sínum. Þeir
voru orðnir kotrosknir, sögufróðir
og kunnu skil á öllu umhverfi. Mik-
ið var talað við börnin. Við Gerður,
sem vorum kennarar, vorum glaðar
að fylgjast með þroska þeirra og
heimspekilegum tilsvömm.
Á kvöldin var farið í gönguferðir
niður að vatni, inn í Bolabás eða út
í hraunið. Skipst var á að vera
heima hjá börnunum. Það var fag-
urt í kvöldkyrrðinni. Litir í fjöllum
og gróðri ásamt fuglakvaki var sem
fögur sinfónía. Við töluðum saman
um allt milli himins og jarðar. Ekk-
ert var okkur óviðkomandi. Mér
fannst ég verða ríkari og betri
manneskja eftir þessi samtöl.
Dýrmæt minning er frá síðast-
liðnu sumri. En þá fómm við Gerð-
ur í fjögurra daga Vestfjarðaferð
með hópi aldraðra. Það var sólskin,
bjartviðri og hlýtt allan tímann.
Hvarvetna blasti við tign og fegurð
sem var í senn hrikaleg en einnig
hlý og viðkvæm. Við minntumst
sögunnar á liðnum öldum og aftur
til landnáms undir góðri leiðsögn
Guðmundar Guðbrandsssonar. Við
voru þakklátar að eiga þetta fagra
land og komum glaðar heim. En
nú er komið að því að kveðja og
þakka fyrir góða vináttu og frænd-
semi.
Ég votta Tómasi og fjölskyldunni
allri innilega samúð.
Kristín S. Björnsdóttir.
„Mínir vinir fara fjöld.“ Þessi
ljóðlína Bólu-Hjálmars kom í huga
mér er ég las andlátsfregn Gerðar
Magnúsdóttur.
Fyrir liðlega fjórum tugum ára
var stofnaður Gagnfræðaskóli
Verknáms, sem síðar varð Ármúla-
skóli. Sérstaklega samhent kenn-
aralið kom til starfa við þann skóla
og Gerður var ein þeirra. Margt af
þessu ágæta fólki hefur kvatt og
nú síðast Gerður.
Gerður var skyldurækinn og góð-
ur kennari. Islenska var hennar aðal
kennslugrein. Móðurmálskennsluna
var henni Ijúft og auðvelt að inna
af hendi, því saman fór að hún var
bæði málhög og hafði næman smekk
fyrir fögrum bókmenntum, hvoit
sem um var að ræða ljóð eða óbund-
ið mál. Gerður var dagfarsprúð
manneskja, ávallt ljúf og þægileg í
allri sinni framgöngu. Gagnvart
nemendum virkaði hún sem góð
móðir. Þegar eitthvað vandamál er
með nemanda, er það góð regla hjá
kennara að hugleiða hvemig hann
vildi að brugðist yrði við, ef um
hans bam væri að ræða. Mér virtist
Gerður móta sína afstöðu í samræmi
við þessa reglu. Hún var sangjörn,
bar blak af nemendum og lagði jafn-
an gott orð til þeirra mála er þá
varðaði.
Gerður var hógvær kona og sótti
ekki eftir vegtyllum eða frama í
félagsmálum. Enda var það meira
en nóg verkefni að vera kennari og
á sama tíma húsmóðir, sem sá um
stórt heimili. Eftir að Gerður var
hætt kennslu var hún kosin í stjórn
Félags kennara á eftirlaunum. Þar
var hún hin sama vinnufúsa og til-
lögugóða manneskja sem áður fyrr
í starfí sínu. Meðal félaganna er
hennar nú saknað.
Við hjónin kveðjum Gerði með
þakklæti fyrir langt og gott sam-
starf. Tómasi, börnum þeirra og
öðrum aðstandendum sendum við
samúðarkveðju.
Magnús Jónsson.
Um Gerði Magnúsdóttur eða Gígí
heyrði ég talað frá fyrstu tíð. Móð-
ir mín og hún voru æsku- og ævivin-
konur. Margt var líkt með þeim
stöllum, þær eignuðust til dæmis
báðar sjö börn og báðar voru gædd-
ar atorku svo að þær færðu fjall-
garða án þess að taka eftir því sjálf-
ar. En það var líka eitt og annað
sem var frábrugðið: ég ímynda mér
að stríðari vindar hafi leikið um
æskuheimili Gígíar, heimili móður
minnar aftur á móti lognpottur og
önnur hefur þá getað hvílst í skjóli
á meðan hin fékk veður af stormin-
um.
Þær voru rómantískar ungmeyjar
og með einhveijum hætti finnst
mér að Reykjavík hafi verið vinkona
þeirra og jafnaldra. Það helgast
held ég af því að þær voru ungar
stúlkur þegar Tómas Guðmundsson
færði þeim Fögru veröld, þessa seið-
andi blöndu af lífsfögnuði og heims-
trega, bókina sem gaf heilli kynslóð
sjálfsímynd og magnaði Reykjavík
lífi, endurskóp hana einmitt í líki
ungrar stúlku sem er að vakna til
lífsins og veröldin öll eitt samfellt
fyrirheit. Kynslóðin nam land í ljóð-
heimi Tómasar eins og hann væri
veruleikinn sjálfur.
Snemma fór sögum af námshæfi-
leikum Gígíar, hvemig hún glansaði
í gegn um Menntaskólann og gott
ef því var ekki hvíslað að hún hefði
tekið að sér að semja ritgerðir fyrir
skussana í hópnum. Ekki er ósenni-
legt að fyrir hugarsjónum hennar
hafi svifið starfsvettvangur á sviði
skáldskapar og fræða. En það var
veruleikinn sem varð fyrri til og
áður en varði var hún komin á fljúg-
andi fart í lífsbaráttu og kennslu.
Var þá ljóðið á enda? Eða var
þar komið Fögru veröld er skáldið
segir:
Svo skamma stundu æskan okkur treindist.
Svo illa vorum draumum lífíð reyndist.
Senn göngum við sem gestir um þá slóð,
sem geymir bemsku vorrar draumaljóð.
Ef til vill varð einhveijum á að
hugsa: hvernig fór hún Gígí að með
þetta stóra heimili og fulla kennslu
— hvernig hafði hún orku aflögu
fyrir síveitula lífsgleði og leitandi
áhuga? Spyr sá sem hefur aldrei
fært fjall.
Gígí lét amstrið aldrei smækka
sig en með stærð sinni smækkaði
hún amstrið þangað til það var orð-
ið eins og fjarlægur goluþytur eða
kliður frá umferð um Bústaðaveg-
inn. I því efni var auðfundið hve
börnin voru henni dýrmæt, með
þeim færði hún út landhelgi hvers-
dagsins, lifði sig inn í verkefni
þeirra og áhugamál. Fyrir bragðið
virtist hún alltaf horfa frá miðju
atburðanna, hvort sem um var að
ræða listir, fræði eða stjórnmál. Og
þegar hún hafði skilað af sér starfs-
skyldu kennarans velti hún ekki af
sér reiðingnum heldur hélt rakleiðis
í Háskólann þar sem hún tók upp
þráðinn í bókmenntum og íslensku.
Sjálf var hún svo máli farin að hún
gat framleitt leikmannsþanka um
nánast hvað sem var: Daginn og
veginn, skólamál, Reykjavík, bóka-
spjall. Alt sem hún lét frá sér var
merkt víðsýni og reisn.
Það var stundum langt á milli
móður minnar og Gígíar í rúmi,
önnur bjó vestur í bæ en hin í ný-
byggðinni við Bústaðaveg; önnur
var með ökuskírteini en engan bíl
og hin með bíl en ekkert ökuskír-
teini. Samt lifðu þær í einhverri fjar-
lægðarnálægð, höfðu alltaf veður
hvor af annarri og sóttu hvor aðra
heim hvenær sem færi gafst. Það
sem greindi þær að virtist ekki stía
þeim í sundur heldur binda. þær
betur saman. Þær virtust jafnvel
hafa húmor fyrir göllum hvorrar
annarrar. Það var upplifun að sjá
MAZDA 323 STATION
NU MEÐ
ALDRIFI !
1600 cc vél með töivu-
stýrðri innspýtingu, 86 hö •
oídrif • 5 gírar • Vökva-
stýri • Álfelgur o.m.fl.
Verð kr. 1.099.000 stgr.
með ryðvöm og skráningu.
Opið laugardaga kl. 10-14.
SKÚLAGÖTU 59, S.61 95 50