Morgunblaðið - 30.04.1992, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Rítstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
EES
Forræði málsins er á verk-
sviði utanríkismálanefndar
Engar athugasemdir við að sérstök nefnd fjalli um innanlandsmál, sagði Eyjólfur Konráð Jónsson
Að öllu óbreyttu verða samning-
ar um Evrópska efnahags-
svæðið undirritaðir af fulltrúum
aðildarríkja EB og EFTA nk. laug-
ardag. Síðustu daga hafa að vísu
borizt fréttir um, að deilur milli
Austurríkis og EB gætu orðið til
þess að fresta undirskrift en það
á eftir að koma í ljós. Með undir-
skrift verður lokið óvenjulega erf-
iðum samningum en jafnframt hin-
um flóknustu og viðamestu milli-
ríkjasamningum, sem við íslend-
ingar höfum átt aðild að. Að undir-
ritun lokinni tekur við vinna þjóð-
þinga EFTA-ríkjanna að ganga frá
samningunum og þjóðaratkvæða-
greiðsla í Sviss.
Hér hafa komið upp skiptar
skoðanir um hvernig standa skuli
að meðferð Alþingis á málinu,
hvort efna skuli til þinghalds í
sumar eða hefja þingstörf snemma
í haust og hvemig nefndavinnu
skuli háttað. Það væri vanhugsað
að fresta málinu öllu til haustsins.
Samningagerðin er svo víðtæk, að
þingið þarf að gefa sér nægan tíma
til þess að fjalla um samningana.
Þótt þingið yrði kallað saman
snemma í haust, eins og stjórnar-
andstaðan hefur lagt til, er veruleg
hætta á því, að þingmenn lendi í
tímaþröng vegna þess að önnur
aðkallandi mál bíða afgreiðslu.
Þess vegna er nauðsynlegt, að
þingmenn taki til höndum þegar í
sumar og hefji umfjöllun um samn-
ingana.
Nokkrar umræður hafa farið
fram um það, hvemig háttað skuli
meðferð málsins í þingnefndum og
þau sjónarmið komið fram, að eðli-
legt væri að kjósa sérstaka nefnd
til þess að fjalla um málið en aðrir
hafa bent á, að utanríkismálanefnd
hljóti eðli málsins samkvæmt að
fjalla um svo þýðingarmikla milli-
ríkjasamninga. Samkvæmt frá-
sögn Morgunblaðsins í gær af
umræðum á Alþingi í fyrradag,
sagði Jón Baldvin Hannibalsson,
utanríkisráðherra, m.a. um máls-
meðferðina: „Ráðherra sagði það
misskilning að taka ætti þetta mál
með einhverjum hætti úr höndum
utanríkismálanefndar. Ákvæði
þingskaparlaga um hlutverk utan-
ríkismálanefndar væru skýr. Eng-
inn vildi taka þá þætti þessa máls
sem þar ættu heima úr hennar
höndum. Hins vegar væru ákveðin
rök fyrir því, að skynsamlegt væri
að setja ákveðna þætti í hendur
sérnefndar nú þegar samningsferi-
inu sjálfu væri lokið og sjálfur texti
samnings og fylgiskjala lægi fyrir.
Tæki við ferli, sem fælist í því að
leggja fyrir Alþingi íslendinga
lagafrumvörp um breytingar á inn-
lendri löggjöf eða nýja löggjöf.
Þessi frumvörp spönnuðu allt svið
íslenzkrar stjórnsýslu og heyrðu
samkvæmt • þingsköpum undir
verksvið allra fastanefndanna og
það væri ráð fyrir því gert í þing-
sköpum að við slíkar kringumstæð-
ur mætti setja upp sémefnd til að
annast samræmingu og verkstjóm.
Enda væri ekkert launungarmál,
að margir af helztu talsmönnum
stjórnarandstöðunnar hefðu lýst
jákvæðri afstöðu til þessa. Þetta
væri spuming um verklag."
í Morgunblaðinu í dag er birt í
heild ræða Eyjólfs Konráðs Jóns-
sonar, formanns utanríkismála-
nefndar Alþingis, við þessar um-
ræður. Þar segir: „Það er því af
og frá og beinlínis brot á þingskap-
arlögum að taka forræði þessa
máls úr höndum utanríkismála-
nefndar Alþingis ... Ef þingheimi
finnst ástæða til að afhenda sér-
stakri þingnefnd meðferð allra
þessara innanlandsmála og snið-
ganga þannig aðrar fastanefndir
en utanríkismálanefnd skal ég eng-
ar athugasemdir gera við það, svo
lengi sem ljóst er, að forræðið er
á verksviði hennar og forystuhlut-
verk utanríkismálanefndar við
þingmeðferð málsins er augljóst,
enda hlýtur það að vera hennar
að leggja fyrir þingið tillögur um
afgreiðslu málsins.“
Eins og af þessum ummælum
utanríkisráðherra og formanns ut-
anríkismálanefndar Alþingis má
sjá, eru sjónarmið þeirra varðandi
málsmeðferðina á Alþingi svo
áþekk að skoðanamun um frekari
afgreiðslu málsins á að vera hægt
að leysa.
Það skiptir afar miklu máli fyrir
okkur íslendinga, að samningurinn
um Evrópska efnahagssvæðið
hljóti jákvæða afgreiðslu á Al-
þingi. Með þessum samningi eru
þeir hagsmunir okkar sem mestu
varða tryggðir mun betur en búast
mátti við í upphafi þessarar flóknu
og margslungnu samningagerðar.
Frá því að samningagerðinni var
lokið og fram til þessa dags hefur
þeim EFTA-þjóðum fjölgað sem
hafa lýst áhuga á aðild að Evrópu-
bandalaginu. Slík aðild hentar okk-
ur íslendingum ekki að óbreyttri
fískveiðistefnu bandalagsins. Þess
vegna kann samningurinn um Evr-
ópska efnahagssvæðið að skipta
okkur íslendinga meira máli en
nokkra aðra EFTA-þjóð.
Færi svo, að samningurinn um
Evrópska efnahagssvæðið yrði
felldur eða næði ekki fram að
ganga af ástæðum, sem við ráðum
ekki við, mætti búast við stóraukn-
um umræðum um aðild íslands að
Evrópubandalaginu. Slíkar um-
ræður mundu skipta þjóðinni í tvær
fylkingar, sem takast mundu á
með hatrömmum hætti. Þess
vegna er þessi samningur ekki sízt
skynsamlegur kostur frá sjónar-
hóli þeirra sem telja æskilegt að
við förum okkur hægt í samskipt-
um við Evrópubandalagið. Af þeim
ástæðum m.a. verður að gera ráð
fyrir, að ýmsir þingmenn þ. á m.
úr stjórnarandstöðuflokkunum,
sem hafa haft uppi efasemdir um
EES-samninginn, komist að þeirri
niðurstöðu, að þessi samningur sé
þrátt fyrir allt vænlegur kostur
fyrir okkur íslendinga.
Vegna þeirra umræðna, sem
orðið hafa um skipun nýrrar
nefndar til þess að fjalla um
málefni EES á Alþingi og
skoðanamunar, sem fram hefur
komið um stöðu utanríkismála-
nefndar telur Morgunblaðið rétt
að birta í heild ræðu formanns
nefndarinnar, Eyjólfs Konráðs
Jónssonar, á Alþingi í fyrradag.
Ræðan fer hér á eftir:
Mál málanna er nú afstaða ís-
lendinga til Evrópubandalagsins og
Evrópska efnahagssvæðisins, að-
ildin að því og samskiptin við önn-
ur Evrópuríki. Mestu varðar þar
að sýna nú aðgát og rasa ekki um
ráð fram.
Fyrst er þess að gæta að enginn
stjórnmálaflokkanna hefur aðild að
Evrópubandalaginu á stefnuskrá
sinni eða eins og segir í bók Evrópu-
stefnunefndar á bls. 253:
„Enginn íslensku stjómmála-
flokkanna hefur á stefnuskrá sinni
aðild að Evrópubandalaginu. Sumir
flokkanna orða það svo í stefnuyfir-
lýsingum sínum og samþykktum
að umsókn um aðild sé ekki á dag-
skrá. Aðrir kveða svo að orði að
aðild komi ekki til greina.“
Umræðurnar um Evrópskt efna-
hagssvæði hafa nú tekið kipp, rétt
einn ganginn, hvert sem framhald-
ið kann að verða. Hér og nú er
rétt að undirstrika að þær marg-
endurteknu breytingar og sífelldu
tafír, sem orðið hafa, eru ekki okk-
ar sök. Alltaf hafa það verið aðrir,
sem beðið hafa um frest, eða tekið
ákvarðanir sem sjálfkrafa hafa
eftir Björn Bjarnason
Eitt ár er liðið frá því að ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar var mynd-
uð, Eftir fárra sólarhringa viðræður
í kjölfar þingkosninganna tók ráðu-
neytið við störfum hinn 30. apríl
1991. Var það í annað sinn, sem
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokk-
ur tóku höndum saman um land-
stjórnina. í fyrra skiptið áttu þeir
farsælt samstarf í tólf ár undir
merkjum viðreisnar. Sú stjórn
markaði þáttaskil með því að hafna
haftastefnu og heimila meira fijáls-
ræði í atvinnu- og viðskiptalífí en
áður hafði þekkst hér.
Sjálfstæðisflokkur og Alþýðu-
flokkur eru gjörólíkir, ef vísað er
til grundvallarins að baki stefnu
þeirra. Stefna jafnaðarmanna-
flokka eins og Alþýðuflokksins
byggist á hugsjónalegum forsend-
um, sem eiga margt sameiginlegt
með kenningakerfí Karls Marx.
Sjálfstæðisstefnan byggist á virð-
ingu fyrir eignarréttinum og viss-
unni um að framtak einstaklinga
sé vænlegra til að skila árangri en
forsjá ríkisins. Flokkamir eiga það
sameiginlegt, að hafna ekki opin-
berri íhlutun, ef hún stuðlar að fé-
lagslegu öryggi borgaranna og auk-
inni velferð. Til marks um það
nægir að vísa til forystu sjálfstæðis-
manna við stjóm Reykjavíkur, en
þar er betur búið að borgurunum
félagslega en annars staðar í land-
inu.
Það er því engin tilviljun, að
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar valdi
frestað málum, vegna sjálfheldu í
margslungnu skrifstofubákni Evr-
ópubandalagsins.
Til áréttingar þessari fullyrðingu
leyfi ég mér, hæstv. forseti, að
leggja fram lista í 12 liðum sem
sýnishom atburða í stjórnkerfi Evr-
ópubandalagsins og Evrópska efna-
hagssvæðinu frá miðju síðasta ári
til þessa dags, svohljóðandi:
Tímasetningar helstu áfanga í
EES-viðræðunum frá sumri
1991
1. Á fundi utanríkismálanefndar
fimmtudaginn 20. júní 1991 kynna
utanríkisráðherra og sjávarútvegs-
ráðherra niðurstöður ráðherra
EFTA og EB í Lúxemborg um
Evrópskt efnahagssvæði. Fram
kemur í máli utanríkisráðherra að
eftir þann fund liggi fyrir samn-
ingstilboð sem íslendingar geti vel
við unað. Stefnt sé að því að gefa
út sameiginlega yfírlýsingu þar sem
lýst sé yfir að komin sé pólitísk
iausn í ágreiningsmálum og aðeins
eftir að útfæra samkomulagið nán-
ar og ganga frá drögum að
samningstexta sem aðalsamninga-
menn geti sett stafi sína undir á
fundi í Helsinki 28. júlí.
2. Á fundi utanríkismálanefndar
þriðjudaginn 30. júlí 1991 skýrir
utanríkisráðherra frá því að sl. nótt
hafí slitnað upp úr samningavið-
ræðum EFTA og EB um EES.
Fram kom að ýmis EB-ríki voru
ekki reiðubúin að fallast á það póli-
tíska samkomulag sem talið var að
hefði náðst á Lúxemborgarfund-
inum í júní. Á fundi utanríkismála-
starfsáætlun sinni heitið Velferð á
varanlegum grunni. Þessi áætlun
var gefín út síðasta haust og í til-
efni af því efndu þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins til kynningarfunda
í öllum kjördæmum landsins. í rit-
inu er að finna ýtarlega útfærslu á
því, sem ríkisstjórnin hyggst beita
sér fyrir á kjörtímabilinu.
Veik staða ríkissjóðs
í kosningabaráttunni fyrir rúmu
ári lá ljóst fyrir, að staða ríkissjóðs
væri ákaflega veik undir forsjá
Ólafs Ragnars Grímssonar, for-
manns Alþýðubandalagsins, sem
var fjármálaráðherra í ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar. í ný-
legu tímaritsviðtali leitast Stein-
grímur við að skjóta sér undan
ábyrgð á hallanum á ríkissjóði með
þeim orðum, að Ólafur Ragnar hafí
farið heldur fijálslega með heimild-
ir til fjárveitinga fyrir síðustu kosn-
ingar. Þegar ný ríkisstjóm tók að
meta stöðuna að kosningum lokn-
um, blasti enn meiri fjárhagsvandi
við hjá ríkinu en ætlað var.
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
einsetti sér að hækka ekki skatta.
Var því ráðist í hið erfiða verkefni
að draga saman seglin í opinberum
útgjöldum. Hlutu þær aðgerðir að
koma illa við ýmsa, er njóta þjón-
ustu, sem er kostuð af opinberu fé.
Eftir að íjárlög fyrir árið 1992
höfðu verið samþykkt, var tekið til
óspilltra mála á Álþingi við að af-
greiða frumvarp til laga um ráð-
stafanir í ríkisfjármálum. í því voru
ákvæði um spamað á ýmsum svið-
um. Varð frumvarpið að lögum í
nefndar 12. ágúst 1991 skýrir
Hannes Hafstein, aðál saminga-
maður íslands, frá því að í reynd
hefði meirihluti ráðherraráðs EB
ekki fallist á þá skoðun formanns
ráðsins að pólitísk lausn hefði verið
komin í viðræðum EFTA og EB
um EES eftir Lúxemborgarfundinn
í júní.
3. Á fundi utanríkismálanefndar
þriðjudaginn 22. október 1991
skýrir utanríkisráðherra frá því að
síðastliðna nótt hafi á fundi ráð-
herra EFTA og EB í Lúxemborg
náðst samkomulag um Evrópskt
efnahagssvæði og hafi samnings-
markmið ísiendinga í meginatriðum
náðst fram. Sagðist utanríkisráð-
herra gera ráð fyrir að aðal-
samningamenn geti sett stafi sína
undir samninginn innan tveggja
vikna þegar búið sé að yfirfara
samningstextann og búið að fella
þau atriði sem síðast hafi verið
samið um inn í heildartextann.
4. Á fundi utanríkismálanefndar
mánudaginn 4. nóvember 1991
skýra embættismenn utanríkis-
ráðuneytisins frá því að gert sé ráð
fyrir að aðaisamningamenn EFTA
og EB geti sett stafí sína undir
samninginn 18. nóvember nk.
5. Á fundi utanríkismálanefndar
mánudaginn 18. nóvember 1991
skýrir Gunnar Snorri Gunnarsson,
skrifstofustjóri viðskiptaskrifstofu
utanríkisráðuneytisins, frá því að
stefnt hefði verið að því að samn-
ingurinn yrði áritaður þann dag en
sl. föstudag, 15. nóv., hefðu borist
tilmæli frá EB-dómstólnum um að
árituninni yrði frestað og að efnt
„Á fyrsta starfsári sínu
hefur ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar farið inn á
rétta braut. Hún hefur
markvisst unnið að því
að draga úr beinu
íhlutunarvaldi stjórn-
málamanna í atvinnulíf-
inu. Losa þarf enn frek-
ar um opinber tök á
rekstfi fyrirtækja og
selja ríkisfyrirtæki til
einstaklinga.“
janúar sl. Þar með hafði ríkisstjórn-
inni tekist að stíga fyrsta og von-
andi erfiðasta skrefíð til að vinda
ofan af óheillaþróuninni í ríkisfjár-
málunum.
Ýmislegt benti til þess, að stjórn-
arandstæðingar tryðu því, að þeir
gætu höggvið skarð í stuðningslið
ríkisstjórnarinnar á Alþingi, þegar
tekist var á um hinar sársaukafullu
aðgerðir í ríkisfjármálum. í því efni
eins og flestum öðrum reyndist
stjórnarandstaðan hafa rangt fyrir
sér. Seinni hluta vetrar hefur hún
haft hægar um sig á Alþingi.
Fortíðarvandinn
Á þeim 20 árum, sem framsókn-
armenn sátu í ríkisstjórn, það er
yrði til fundar um málið milli fram-
kvæmdastjórnarinnar og EB-dóm-
stólsins þann 26. nóvember.
6. Á fundi utanríkismálanefndar
fimmtudaginn 28. nóvember 1991
kom fram að EB-dómstóllinn hefði
óskað eftir því að fá lengri tíma til
að athuga fyrirliggjandi drög að
EES-samningi og hefði fram-
kvæmdastjórn EB fallist á það.
Fram kom í máli ráðherra að gert
væri ráð fyrir að dómstóllinn myndi
skila áliti 13. desember 1991 og
að aðalsamningamenn myndu geta
áritað samninginn fljótlega eftir
það.
7. Á fundi utanríkismálanefndar
mánudaginn 2. desember 1991
kynnti Magnús Gunnarsson, for-
maður Samtaka atvinnurekenda í
sjávarútvegi, samþykkt samtak-
anna þess efnis að þau draga til
baka stuðningsyfirlýsingu sína við
þau drög að EES-samningi sem
kynnt voru 22. okt. sl. þar til fyrir
lægju traustari heimildir.um hvað
felist í samningnum.
8. Á fundi utanríkismálanefndar
mánudaginn 16. desember 1991
gerir utanríkisráðherra grein fyrir
þeirri niðurstöðu EB-dómstólsins
að það réttarkerfi sem fyrirhugað
væri að koma á fót innan Evrópska
efnahagssvæðisins sé'ósamrýman-
legt Rómarsáttmálanum. Sagði
ráðherra að nú myndu hefjast við-
ræður um endurskoðun dómstólaá-
kvæðis EES-samningsins.
9. Á fundi utanríkismálanefndar
mánudaginn 10. febrúar 1992 legg-
ur utanríkisráðherra fram íslenska
þýðingu á EES-samningnum ásamt
frá 1971, er viðreisnarstjórnin fór
frá, þar til í fyrra, setti opinber
fyrirgreiðsla í öllum myndum sterk-
an svip á störf ríkisstjórnanna.
Hámarki náði þessi fyrirgreiðslu-
pólitík með myndun stjórnar Stein-
gríms Hermannssonar seinni hluta
árs 1988, þegar stuðningur Stefáns
Valgeirssonar við hana var tryggð-
ur með því að dæla milljörðum
króna í nýja fyrirgreiðslusjóði.
Við stjórnarskiptin 1991 voru
mörg fyrirtæki, sem höfðu vanist á
að vandi þeirra væri leystur eftir
hinni opinberu fyrirgreiðsluleið, enn
einu sinni komin í þrot. Þá var einn-
ig ljóst, að fyrirgreiðslusjóðirnir
voru tómir eða að tæmast. Davíð
Oddsson beitti sér fyrir úttekt á
þessum vanda, sem síðan hefur
verið kallaður fortíðarvandi. Hann
bóðaði einnig þá mikilvægu stefnu-
breytingu, að horfið yrði frá sér-
tækum aðgerðum til að bjarga
fyrirtækjum, þau yrðu að laga sig
að almennum skilyrðum.
Engum blöðum er um það að
fletta, að sú stefnubreyting, sem
fólst í því að horfast í augu við
fortíðarvandann og taka á honum
í stað þess að lengja í honum lífíð
með því að dæla opinberu lánsfé
eða skattfé almennings inn í fjár-
hagslega aflvana fyrirtæki, hefur
nú þegar skapað heilbrigðari for-
sendur í íslensku atvinnulífi. Muna
lesendur eftir stöðugum fréttum af
fyrirgreiðsluleiðöngrum forráða-
manna fyrirtækja og byggðarlaga
til ráðherra og í ráðuneyta? Slíkar
fréttir heyrast eða sjást varla leng-
ur.
Ríkisstjórn á réttri braut
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1992
23
Eyjólfur Konráð Jónsson
bókunum og viðaukum. Tekið er
fram að nokkur atriði eigi eftir að
breytast þar sem vissum þáttum
samningsins væri ekki fulllokið. Þá
var rætt um hugsanlega lausn á
dómstólamálinu.
10. Á fundi utanríkismálanefnd-
ar föstudaginn 14. febrúar 1992
skýrir utanríkisráðherra frá því að
í framhaldi af samkomulagi um
dómstólaþátt EES-samningsins
hefðu aðalsamningamenn EFTA og
EB fyrr um daginn ritað undir
plagg þess efnis að viðræðum um
Evrópskt efnahagssvæði væri lokið.
Ráðherra sagði jafnframt að form-
leg áritun aðalsamningamanna
myndi fara fram síðar. Þá kom fram
að EB-þingið hefði óskað eftir því
við framkvæmdastjóm EB að hún
legði dómstólaþátt hins endurskoð-
aða EES-samnings aftur fyrir EB-
dómstólinn.
11. Á fundi utanríkismálanefnd-
ar.mánudaginn 24. febrúar 1992
lagði ráðuneytisstjóri utanríkis-
ráðuneytisins fram heildarútgáfu
af EES-samningnum á ensku að
undanskilinni bókun 36 (þing-
mannasamstarf innan EES) sem
væri eina bókunin sem ekki væri
fullfrágengin. Á fundinum skýrir
Hannes Hafstein frá því að hann
telji að það skjal sem aðalsamninga-
menn EFTA og EB hefðu undirritað
14. febrúar sl. um að samningavið-
ræðum væri lokið hefði í reynd
sömu þýðingu og áritun samnings.
12. Á fundi utanríkismálanefnd-
ar mánudaginn 13. apríl 1992
skýrði ráðuneytisstjóri utanríkis-
ráðuneytisins frá því að gert væri
ráð fyrir því að aðalsamningamenn
myndu árita EES-samninginn
næsta dag og að stefnt væri að því
að utanríkisráðherrar undirriti
samninginn 11. maí.
Af þessari upptalningu ætti hvert
mannsbarn að geta skilið hver vandi
hefur verið lagður á herðar fá-
mennri utanríkisþjónustu okkar.
Að gefnu tilefni vil ég nota þetta
tækifæri til að þakka starfsfólki
utanríkisþjónustunnar frábær störf,
við erfiðar aðstæður, til að upplýsa
háttvirta utanríkismálanefnd Al-
þingis og landsmenn alla um þann
frumskóg sem verið er að reyna að
beijast í gegnum.
Hugsjónin um Evrópusamstarf í
menningar- og viðskiptamálum er
auðvitað göfug. Við erufn Evrópu-
þjóð og styðjum öll framfarir og
frið í álfunni okkar. Það þýðir ekki
að við eigum að hætta viðskiptum
við aðrar þjóðir á norðurhveli jarð-
ar. Evrópusamstarfíð hefur þróast
og er að þróast sem nokkurs konar
verndar- og innilokunarbandalag.
Gömlu öflin í EB eru enn að verki
og það hefur valdið því að Evrópska
efnahagssvæðið hefur þróast á allt
annan veg en við ætluðum og
stefndum að með þátttöku í því.
Hvað sem öllum bollaleggingum
í þessa átt líður er það auðvitað
alveg ljóst að lögum samkvæmt
mun utanríkismálanefnd ræða þetta
mál ítarlega og hafa náið samráð
við ríkisstjórnina í samræmi við 24.
grein þingskaparlaga. Ea» hún
hljóðar svo:
24. grein
Utanríkismálanefnd skal vera
ríkisstjórninni til ráðuneytis um
meiri háttar utanríkismál enda skal
ríkisstjórnin ávallt bera undir hana
slík mál jafnt á þingtíma sem í
þinghléum. Nefndarmenn eru
bundnir þagnarskyldu um þá vitn-
eskju sem þeir fá í nefndinni ef
formaður eða ráðherra kveður svo
á.
Þannig eru réttindi og skyldur
utanríkismálanefndar og ríkis-
stjórnarinnar gagnkvæm. Slík
ákvæði laga gilda ekki um neina
aðra þingnefnd.
Af þessari upptalningu ætti að
vera ljóst að sl. 10 mánuði hefur
mjög verið á reiki hvort tækist að
ljúka viðræðum um EES-samning-
inn og hefur málið einkum tafist
vegna innri ágreinings EB-ríkja.
Ennþá liggur í reynd ekkert fyrir
hvort að allir samningsaðilar muni
Itaðfesta samninginn.
Það er rétt, sem sagt hefur ver-
ið, að samningurinn um Evrópska
efnahagssvæðið er víðtækasti al-
þjóðasamningur, sem lagður hefur
verið fýrir Alþingi. Kjarni þessa
samnings fjallar um samskipti ís-
lands við aðrar þjóðir. Þótt ýmsir
efnisþættir samningsins fjalli um
önnur svið, sem beinlínis varða inn-
anlandsmál, snúast grundvallar-
þættir samningsins um þjóðréttar-
legar skuldbindingar Islendinga, að
taka forræði þessa máls úr höndum
utanríkismálanefndar Alþingis.
Þeir, sem sett hafa fram hug-
myndir um skipun sérstakrar
nefndar til þess að fjalla um þenn-
an samning, gera það með þeim
rökum, að samningurinn snúist um
mál á verksviði allra ráðuneyta og
þar með allra fastanefnda Alþingis.
Með sömu rökum hefði hæstvirt-
ur forsætisráðherrá átt að segja
við hæstvirtan utanríkisráðherra
við myndun núverandi ríkisstjórn-
ar, að þar sem samningsgerðin
fjallaði um svo víðtækt svið væri
eðlilegt að hún væri í höndum for-
sætisráðherra en ekki utanríkisráð-
herrá.
Hæstvirtur forsætisráðherra
setti enga slíka kröfu fram þá. Og
hefði hún komið fram, þykir mér
ólíklegt að hæstvirtur utanríkisráð-
herra hefði fallist á hana. En úr
því að þau rök sem nú eru borin
fram fyrir því að fela málið sérstak-
lega kjörinni þingnefnd, áttu ekki
við um verkefnaskiptingu innan
ríkisstjórnarinnar, geta þau enn
síður átt við um meðferð málsins
á Alþingi.
Ef þingheimi fínnst ástæða til
að afhenda sérstakri þingnefnd
meðferð allra þessara „innanlands-
mála“ og sniðganga þannig aðrar v-
fastanefndir en utanríkismálanefnd
skal ég engar athugasemdir gera
við það. Það er mál hlutaðeigandi
nefnda. Ljóst er aftur á móti að
forræði málsins er á verksviði utan-
ríkismálanefndar og forustuhlut-
verk við þingmeðferð málsins er
augljóst, enda hlýtur það að vera
hennar að leggja fyrir þingið tillög-
ur um afgreiðslu málsins.
Ég hef bæði hér á Alþingi og
annars staðar látið i ljósi efasemd-
ir um, að þessi samningur standist
ákvæði stjórnarskrár okkar. Um
þetta skal ég ekkert fullyrða á
þessu stigi en ef álitamál koma upp
í þessu sambandi ber okkur alþing- v
ismönnum skylda til að kanna þau
ofan í kjölinn og láta málefnalegt
mat ráða afstöðu okkar en ekki
flokkspólitísk sjónarmið.
En ég vil jafnframt taka það
skýrt fram, að ég mun sem formað-
ur utanríkismálanefndar, greiða
fyrir því; alveg óháð því hver mín
endanlega afstaða veður, að málið
verði afgreitt frá nefndinni innan
þeirra tímamarka, sem stuðnings-
flokkar ríkisstjórnarinnar telja eðli-
legt.
Að öðru leyti mun ég láta það
bíða síðari umfjöllunar hér á Al-
þingi að tjá mig um einstaka þætti
þessa samnings efnislega.
Björn Bjarnason
Hér hefur ríkisstjórnin farið inn
á nýjar brautir. Minna aðgerðir
hennar í þessu efni á það, sem við-
reisnarstjórnin gerði, þegar hún
afnam hafta- og skömmtunarstjórn
stjórnmálamanna í verslun og við-
skiptum. Viðbrögðin eru einnig
svipuð og þá frá alþýðubandalags-
mönnum og framsóknarmönnum,
sem telja enn, að stjómmál snúist
um að fyrirgreiðslumenn í opinber-
um stofnunum deili og drottni. Út-
færsla þeirrar stefnu var lengst
komin í fátæktarríkjum kommún-
ismans.
Mikilvægir kjarasamningar
Um árabil hefur sú skoðun átt
upp á pallborðið í umræðum um
íslensk stjórnmál, að þvi aðeins sé
unnt að tryggja frið á vinnumark-
aði, ef við völd sitji fulltrúar ákveð-
inna stjórnmálaafla. Oft hefur nið-
urstaða í kjaraviðræðum ekki feng-
ist, fyrr en eftir ótrúlega króka um
völundarhús stjórnmálanna.
Að þessu sinni hafa kjaraviðræð-
ur staðið yfir lengi. Þótt ríkisstjórn-
in hafi tengst þeim með ýmsu móti,
hefur ekki komið til neins pólitísks
uppgjörs. Þegar kjaramál hafa
komið til umræðu á Alþingi, hefur
forsætisráðherra leitast við að
lægja öldur en ekki ýfa þær. Er
gangur kjaraviðræðnanna nú von-
andi enn til marks um að flokkspóli-
tísk sjónarmið skuli ekki ráða ferð-
inni, þegar tekist er á um kaup og
kjör.
Með kjarasamningunum fær rík-
isstjórnin betri forsendur en áður
til að framkvæma stefnu sína. Hefði
hún varla getað valið sér betri af-
mælisgjöf á þessum tímamótum.
Erfið verkefni
Fyrir einu ári var orðið ljóst, að
það myndi þrengja að í atvinnumál-
um. Þá bundu menn þó vonir við
stórframkvæmdir við nýtt álver.
Þeim hefur verið frestað vegna
lækkunar á heimsmarkaðsverði á
áli. Þá hafa fiskstofnar enn minnk-
að. Þess vegna er leyfilegur há-
marksafli minni nú en áður. Ytri
aðstæður hafa þannig enn veikt
stöðuna á vinnumarkaði. Atvinnu-
leysi á þessum árstíma er meira en
það hefur verið á sama tíma um
langt árabil. Ný þjóðhagsspá sýnir,
að við erum enn í öldudalnum.
Þótt þrengi að í atvinnumálum,
má ríkisstjórnin ekki hvika frá
ákvörðunum sínum um að beita
ekki sértækum úrræðum. Ríkis-
stjórnin á að grípa til almennra
ráðstafana til að efla atvinnu. Mikil-
vægt skref var til dæmis stigið á
Alþingi í vetur, þegar numin voru
úr gildi lög frá 1922, er bönnuðu
erlendum veiðiskipum að landa afla
hér. Ríður á miklu, að sjávarútvegs-
ráðuneytið beiti ekki of hart stjórn-
tækinu, sem því er afhent í nýju
lögunum, til að takmarka slíkar
landanir.
Aukið alþjóðasamstarf
Það kemur í hlut þessarar ríkis-
stjórnar að hrinda í framkvæmd
víðtækasta alþjóðasamningi, sem
íslendingar hafa nokkru sinni gert,
samningnum um evrópskt efna-
hagssvæði (EES). Með samningn-
um er enn aukið á fijálsræði í at-
vinnulífinu og stofnað til meiri sam-
keppni við erlenda aðila en nokkru
sinni fyrr. Kröfur til þekkingar og
hæfni munu því stóraukast.
Um leið og stjórnmálamenn af-
sala sér íhlutunarvaldi í atvinnumál
með EES-samningnum axla þeir
þá ábyrgð að sjá til þess, að lands-
menn fái tækifæri og aðstöðu til
að nýta sér til hins ýtrasta það, sem
í samningnum felst. Meiri kröfur
verða gerðar til skólakerfisins og á
það reynir, hvort okkur takist að
skapa hér- lífvænlegar starfsað-
stæður til að halda þeim, sem geta
keppt á alþjóðlegum vinnumarkaði,
í landinu. Undan því mikilvæga
verkefni má ekki víkjast.
Samhliða því sem unnið er að
framkvæmd EES-samningsins er
nauðsynlegt að meta stöðu íslands
við gjörbreyttar aðstæður í alþjóða-
málum. Forystumenn ríkisstjómar-
innar, forsætisráðherra og utanrík-
isráðherra, hafa þegar lýst áhuga
á að markvisst verði unnið að þessu
viðkvæma og margflókna verkefni.
Þar þarf að hafa þá staðreynd hug-
fasta, að á þeim tæpu fímmtíu
árum, sem liðin eru frá því að ís-
lenska lýðveldið var stofnað, hafa
alþýðubandalagsmenn og forverar
þeirra aldrei haft rétt fýrir sér,
þegar teknar hafa verið mikilvægar
og stefnumótandi ákvarðanir um
íslensk utanríkismál.
Á réttri braut
Á fyrsta starfsári sínu hefur rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar farið inn
á rétta braut. Hún hefur markvisst
unnið að því að draga úr beinu
íhlutunarvaldi ■ stjórnmálamanna í
atvinnulífínu. Losa þarf enn frekar
um opinber tök á rekstri fyrirtækja
og selja ríkisfyrirtæki til einstak-
linga. Reynslan af sölu Skipaút- *■
gerðar ríkisins ætti að vera vísbend-
ing um að það er síður en svo vá
fyrir dymm í samgöngumálum,
þótt skattgreiðendur hætti að borga
milljón á dag fyrir ferðir ríkisrek-
inna strandferðaskipa.
Umræður á Alþingi hafa oft ver-
ið harðar síðan stjórnin var mynd-
uð. Stjórnarandstaðan lék illilega
af sér, þegar hún bauð ekki fram
til forsætisnefndar þingsins. Hún
hefur hvað eftir annað reynt að
klóra yfír þau mistök með upp-
hlaupum á þingi. Þá var erfitt fyrir
framsóknarmenn og alþýðubanda-
lagsmenn að hverfa úr ráðherra-
stólunum. Innan Framsóknar- L
flokksins sýnist sú trú hafa fest á
rætur á undanförnum tveimur ára- l
tugum, að landinu verði ekki stjóm- I
að án fyrirgreiðslu framsóknarráð- J
herra. Alþýðubandalagsmenn
bregðast ekki verr við neinu á Al-
þingi, en þegar skorað er á þá að
gera upp við fortíðina eins og gaml-
ir kommúnistaflokkar alls staðar í
Evrópu hafa orðið að gera.
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
hefur sýnt það á fyrsta ári sínu,
að hún gefst ekki upp fyrir verkefn-
unum. Hún hefur gert það, sem á
dagskrá hennar hefur verið, og
ekki látið hrekjast út í neinar
ógöngur. Haldi hún áfram með
sama hætti, er hún á réttri braut.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.