Morgunblaðið - 02.06.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. JÚNÍ 1992
Naumt
Leiklist
Súsanna Svavarsdóttir
Rhodymenia Paimata
Höfundur ljóða: Halldór Lax-
ness
Höfundur tónlistar: Hjálmar H.
Ragnarsson
Leikmynd: Grétar Reynisson
Búningar: Stefanía Adólfsdóttir
Lýsing: Björn Bergsteinn Guð-
mundsson
Dramatúrgía: Hafliði Arngríms-
son
Leikstjórn: Guðjón Pedersen
Ný íslensk ópera hefur litið
dagsins ljós; ópera í tíu þáttum
fyrir einsöngvara, kór og hljóm-
sveit. Óperan var frumflutt í Þjóð-
leikhúsinu á opnunardegi Listahá-
tíðar og það ríkti greinilega eftir-
vænting í því húsi. Allir miðar
voru farnir og í anddyrinu beið
fjöldi manns til að reyna að kom-
ast inn í staðinn fyrir þá boðsgesti
sem ekki mættu.
íslendingar eru um margt
undarlegir — þó held ég að manna-
siðir okkar séu á svo lágu plani
að varla sé hægt að telja okkur
til siðmenntaðra þjóða á köflum.
Það er alveg í lagi að mæta ekki
á sýningar þegar mönnum er boð-
ið, en það er mikil ókurteisi að
láta leikhúsið ekki vita að þeir
ætli ekki að nota miðana. Nú er
það svo að helst er það svokallað
„fyrirfólk" sem fær boðsmiða á
sýningar af þessu tagi, fólk sem
ætti að kunna lágmarks manna-
siði. Lágmarks mannasiðir felast
til dæmis í því að láta fólk vita
þegar maður ætlar ekki að þekkj-
ast boð þess. Það er óvirðing að
hunsa boð leikhússins og fullkom-
inn dónaskapur gagnvart þeim list-
amönnum sem þar vinna. Sá sem
ekki lætur vita að hann ætli ekki
að nota boðsmiða í leikhús er líka
að sýna sambörgurum sínum lítils-
virðingu; samborgurum sem gjam-
an vilja sjá sýningar, en komast
ekki inn vegna þess að einhverjir
dónar úti í bæ eiga auðu sætin í
leikhúsinu — án þess að hafa greitt
fyrir þau.
En nóg um það.
Óperan Rhodymenia Palmata er
samin við samnefnda ljóðasyrpu
eftir Halldór Laxness. Efnið er um
allt og ekkert, fer út og suður, er
stundum um ást, þó meira um
ástríður. Fólk laðast hvert að öðru,
nýtur hvors annars (stundum ekki)
og svo verður aðskilnaður, sem er
sorglegur í sjálfu sér, en þó ekki.
Lífið heldur áfram; nóg af konum,
nóg af körlum: „Hvílíkar mynd-
ir/og hvílíkar syndir/og hvílík
blekking/og hvílík þekking.“ Bráð-
skemmtilegur kveðskapur, það
súrrealískur að það er ómögulegt
að taka ástir og harma' mann-
skepnunnar hátíðlega — en þó
nógu samhangandi til að maður
skilji að manneskjunni er full al-
vara með leit sinni að samruna við
aðra manneskju. En til þess þarf
hún að leika leiki: „Tveir erum vér
leitendur og lifendur hans,/grímu-
búnir guðir í gervi konu og
manns.“
Það vantar ekki að ljóðasyrpan
er skemmtileg og út úr henni má
lesa æði margt. Persónulega var
ég líka hrifin af tónlistinni í sýning-
unni, en um hana er fjallað á öðr-
um stað.
Hinsvegar var sýningin hrútleið-
inleg. Eiginlega ekkert leikhús.
Uppsetningin var í anda einhverrar
naumhyggjustefnu. Það var naum-
ast leikmynd; einn stóll per söngv-
ara og bórð lengst uppi á sviði
með ókennilegum samtíningi af
dótaríi á. Kvenkynið var í ljótum
kjólum sem gerðu þær ólögulegar
og ríghéldu handtöskum upp að
mittinu, svo það var naumast að
þær gætu hreyft sig. Karlkynið í
jakkafötum, sem gerðu hreyfingar
þeirra óþjálar og þeir gátu naum-
ast hreyft sig heldur. Enda er al-
veg með naumindum hægt að segja
að hreyfing hafi verið í sýning-
unni. Ekki einu sinni í svipbrigðum.
Andlitin voru eins og grímur, það
var með naumindum að fólk
hreyfði varirnar. Þetta var eins og
klisja upp úr kvikmynd eftir Fass-
binder — sem var þó frumlegur á
sínum tíma. Það er bara svo langt
síðan.
Leiksýning með engum leik, eig-
inlega engri leikmynd, engum til-
finningum, engri hugsun, ber vott
um tilgerð og skort á ímyndunar-
afli hjá þeim sem að henni standa
— og er í hrópandi mótsögn við
allt sem heitir ópera. Og þegar
hvergi glittir einu sinni í súrrealísk-
an húmor textans er ekki einu sinni
hægt að skýla sér á bak við það
að þetta hafi verið súrrealísk upp-
setning.
Ljósm.: Bjami.
Hjálmar H. Ragnarsson (t.h.) ásamt Eddu Heiðrúnu Backman, Sverri Guðjónssyni og Jóhanni
Sigurðarsyni.
!/,l
IGIRÐINGAR-
STAURAR
Girðingarstaurar í úrvali -
galvanhúðaðir járnstaurar,
gegnvarðir tréstaurar
:| sívalir og kantaðir
í| - báðar gerðir yddaðar.
■' Auk þess rekaviðarstaurar.
ÚRVAL
VERKFÆRA
Míkið úrval vandaðra
handverkfæra. Skóflur,
hjóibörur og önnur
ómissandi áhöld
MR búðin • Laugavegi 164
símar11125 • 24355
ókunnum tónvef sem minnti dálítið
á upphafsstefið í „Einstein on the
Beach“ — amerísk ópera, í fram-
haldi mátti greina þjóðleg brot,
dægurlagamynd, Habaneru-tónbil
og takt, Broadway söngleikjabragð
og kannski fleira. Þrátt fyrir öll
þessi hliðarspor hreif þessi aðferð
Hjálmars. Með einföldum aðferð-
um, — sem stundum nálguðust að
verða „billegar" — náði Hjálmar
oft hrífandi áhrifum, og kannski
var þetta einmitt ein leiðin til þess
að þræða saman í óperu óskyld —
eða skyld kvæði Halldórs Laxness.
„Sviðstónlist" virðist eiga sérlega
vel við sköpunargáfu Hjálmars og
forvitnilegt verður að fylgja næsta
skrefi hans á sviðinu. Einsöngvarar
og kór stóðu sig með miklum ágæt-
um. Kannski voru engar „heims-
stjörnur" í hópi einsöngvara né
kórs, en sem betur fer er fleira til
en „háa-séið“, og ekki ómerkara.
Setning Listahátíðar í Þjóðleikhúsinu:
Halldór Laxness heiðraður
FYRIR GARÐA
OG SUMARHÚS
Nú er tíminn til að girða garða og tún.
Við eigum allt sem til þarf
í miklu úrvali.
m:
VÍR OG VÍRNET
Túngirðingarnet, 5, 6 og 7
strengja, galvanhúðuð.
Lóðanet, galvanhúðuð og
plasthúðuð.
Vírlykkjur, stagavír,
IJfá strekkjarar og vírlásar.
vfc'* Zinkhúðaður gaddavtr.
Ópera eftir Hjálmar H. Ragnarsson
________Tónlist:___________
Ragnar Björnsson
Að lokinni setningu Listahátíðar
á Lækjartorgi setti menntamála-
ráðherra aftur Listahátíð í Þjóð-
leikhúsinu, en var sú athöfn ekki
síður til að heiðra níræðan skáld-
jöfur okkar, Halldór Laxness. Að
aflokinni setningunni afhenti ráð-
herra Thor Vilhjálmssyni orðið sem
hélt síðan snjalla tölu skáldinu til
heiðurs með ívafí ýmissa tærustu
perla úr skáldritum Halldórs, rit-
snilld sem gerir okkur fræg um
leið og Halldór sjálfan, en einhvem
veginn á þann veg lauk Thor sínu
máli. í eftirmála við Kvæðakver
sitt segir Halldór frá þeim súrreal-
ísku áhrifum sem flæddu yfir skáld
og aðra listamenn fyrir nær sjötíu
árum: Fyrir áhrif þessarar stefnu
samdi hann nokkur kvæði: „ ...
sló ég saman í eina langloku á
útmánuðum 1926 og kallaði
Rhodymenia Palmata (kom í Les-
bók Morgunblaðsins 4. apríl 1926).
Valdi ég syrpunni þetta nafn vegna
formleysis og óreglu jurtarinnar
sem nafnið ber, svo og vegna þess
bragðs af seltu, sætu og joði sem
er af jurtinni einsog kvæðinu.“
Þessi tíu kvæði virðast í fyrstu lít-
il sameiginleg tengsl hafa, en er
það svo? Við þessi tíu ljóð skrifar
Hjálmar H. Ragnarsson tónlist sem
hann kallar óperu og því ekki, hér
er sungið, leikið og „dansað“,
leikumgjörð, sjálft leiksviðið,
hljómsveit, þótt fámenn væri, að-
eins fimm hljóðfæraleikarar og þar
með talinn píanóleikarinn, sem
jafnframt var stjómandinn og höf-
undur að tónlistinni, Hjálmar sjálf-
ur. Kórinn var einnig fámennur
aðeins níu töldust í kórnum, ein-
söngvarar voru þrír, Hann — Jó-
hann Sigurðarson, Hún — Edda
Heiðrún Backman og Salómonsen
— Sverrir Guðjónsson. Til leiks
voru einnig kallaðir leikmynda-
hönnuður, búningateiknari, ljó-
sameistari, dramatúrgur og leik-
stjóri og væri sannarlega ástæða
til að telja alla þessa þátttakendur
upp með nafni, en sérstök ástæða
þykir mér að nefna leikstjórann
Guðjón Pedersen, sem skilaði sér-
lega smekklegu og heilsteyptu
verki. Tónlist Hjálmars brá sér í
ýmiskonar stílbrigði, byrjaði á ekki