Morgunblaðið - 18.07.1992, Blaðsíða 1

40 SIÐUR B
161.tbl.80.árg. LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 1992 Prentsmiðja Morgunblaðsins
Tékkóslóvakía:

Hamingjusamir Slóvakar fagna fullveidisyfirlýsingunni í gær fyrir framan þinghús þjóðarinnar í Brat-
islava. Slóvakar, sem eru um fimm milljónir, hafa aldrei verið sjálfstæð þjóð.
Vaclav Havel lætur
af forsetaembætti
Slóvakar lýsa yfir fullveldi
Prag. Reuter.
VACLAV Havel, forseti Tékkóslóvakíu, greindi frá því í gær að hann
myndi segja af sér forsetaembætti á mánudag. Yfirlýsingin kom
skömmu eftir að þingdeild Slóvaka í þingi Tékkóslóvakíu Iýsti yfir
fullveldi Slóvakiu.
Havel sagði í sjónvarpsræðu í gær
að ákvörðunin um afsögnina hefði
síður en svo verið auðveld fyrir sig.
Ákvörðunin hefði byggst á þeirri
staðreynd að honum væri ókleift að
standa við þá eiðsvörnu skyldu sína,
að þjóna einu ríki Tékka og Slóvaka
vegna þess að þjóðirnar tvær sigldu
hraðbyri í átt til fulls aðskilnaðar.
„Ég vil ekki bera ábyrgð á þróun sem
ég get ekki lengur haft áhrif á. Ég
vil hvorki standa í vegi fyrir nauðsyn-
legum breytingum né gegna emb-
ætti þar sem ég hef aðeins formleg
völd. Ég hef kappkostað að vinna
af krafti og dug fyrir fijálsu og
mannsæmandi lífi sérhvers íbúa
Tékkóslóvakíu og sameiningu og ör-
yggi ríkisins," sagði Havel.
Stjórnmálaskýrendur telja að
Rússlandsþing ákvcður við-
skiptaþvinganir á Eistland
Moskvu. Reuter.
RÚSSNESKA þingið samþykkti í gær tímabundnar viðskiptaþvingan-
ir gegn Eistlandi. Ástæðan var sögð vera misrétti það sem Rússar,
sem eru um 40 prósent íbúa Eistlands, þurfi að þola, einkum vegna
laga um ríkisborgararétt. Eistneska utanríkisráðuneytið fordæmdi
samþykkt þingsins harðlega í gær og sagði hana vera vísvitandi til-
raun til að eitra samskipti ríkjanna örfáum dögum áður en viðræð-
ur um samskipti þeirra eiga að hefjast.
Harðlínumenn og fyrrum komm-
únistar í Rússlandi hafa verið með
æ herskárri ummæli í garð Eystra-
saltsríkjanna og meintra brota
þeirra gegn rússneskum íbúum að
undanförnu. Tarmu Tammerk, rit-
stjóri blaðsins Baltic Independent,
sagði í samtali við Morgunblaðið
Bosnía-Hersegóvína:
Yonir bundnar við
vopnahléssamning
Sarajevo, London. Reuter, The Daily Telegraph.
DEILUAÐILARI Bosníu-Hersegóvínu sömdu í gær um 14 daga vopna-
hlé á fundi með fulltrúum Evrópubandalagsins (EB) i London. Samn-
ingamaður EB, Carrington lávarður, sagðist vongóður um að í þetta
sinn myndi vopnahléð halda þar sem deiluaðilar hefðu samþykkt að
Sameinuðu þjóðirnar fengju að hafa yfirumsjón með öllum þunga-
vopnum í lýðveldinu. Barist var víða í landinu í gær og jarðsprengja
varð tveimur frönskum friðargæsluliðum að bana í grennd við króa-
tísku borgina Zadar.
Samkomulagið tekur gildi á
morgun, sunnudag, og jafnframt
var ákveðið að hefja framhaldsvið-
ræður um varanlegan frið innan tíu
daga. Kveðið er á um rétt allra til
að halda aftur til heimabyggða
sinna. Alls hefur um milljón manns
fiúið heimili sín í lýðveldinu vegna
bardaganna sem kostað hafa yfir
7.000 manns lífíð að sögn stjóm-
valda. Serbar jafnt sem Króatar eru
sakaðir um að hrekja fólk á brott
til að þeir geti lagt landsvæði þess
undir sig. Víða eru aðstæður flótta-
fólksins hræðilegar og þar að auki
sitja Serbar um ýmsar borgir og
hindra flutninga á hjálpargögnum
til þeirra.
Álija Izetbegovic, forseti Bosníu-
Hersegóvínu, var vondaufur um að
Serbar myndu halda vopnahléð og
sagði Radovan Karadzic, leiðtoga
þeirra, hafa svikið öll fyrri loforð í
þeim efnum. Varaforsetinn, Stjepan
Klujic, tók í sama streng. „Undan-
farin 70 ár hafa Serbar aldrei hald-
ið neina samninga sem þeir hafa
undirritað um málefni Balkanskaga.
Ég vona að þeir afsanni hrakspá
mína“. Sjá frétt á bls. 16.
að nú virtist sem stefna harðlinu-
manna væri orðin opinber stefna
Rússlandsstjórnar og staðan í
Eystrasaltsríkjunum væri farin að
líkjast því sem hún var áður en rík-
in fengu sjálfstæði eftir misheppnað
valdarán harðlínumanna i Moskvu
í fyrra.
Þing Rússlands sagði að ef
„hryðjuverk gegn rússneskum
þegnum“ héldu áfram í Eistlandi
myndu Rússar íhuga að segja upp
samningi um samskipti ríkjanna frá
janúar. Þingið mótmælti einnig
mannréttindabrotum gegn Rússum
í öllum Eystrasaltslöndunum. Þá
bar utanríkisráðuneyti Rússlands
fram harðorð mótmæli við Eistlend-
inga vegna landakröfu þeirra, en
Eistlendingar vilja aftur fá 150 fer-
kílómetra lands, sem lagðir voru
undir Rússland árið 1940.
Eistneska utanríkisráðuneytið
sagði að lögin um ríkisfang væru
einhver þau fijálslyndustu í Evrópu,
en fyrst um sinn fengju þeir einung-
is eistneskan ríkisborgararétt sem
hefðu búið í landinu fyrir innrás
Sovétríkjanna árið 1940, svo og
afkomendur þeirra. Rússar eiga að
geta fengið ríkisborgararétt eftir
um 3 ár og hafa að öllu leyti sama
rétt og Eistlendingar þangað til
nema þeir geta ekki kosið í þing-
kosningum eða verið kjörgengir í
kosningum öðrum en sveitarstjórn-
arkosningum.
Mestöll erlend viðskipti Eistlend-
inga eru við Rússland, þó að mjög
hafi úr þeim dregið eftir að Sovét-
ríkin liðu undir lok. Um 30-60.000
rússneskir hermenn eru í Eistlandi,
að sögn Tammerks, en í Eystra-
saltsríkjunum í heild eru þeir um
100-150.000. Rússar í norðaustur-
hluta Eistlands eru nú að íhuga
einhvers konar sjálfstjórn, sagði
Tammerk.
Sjá viðtal við Tarmu Tammerk
á bls. 16.
ákvörðun Havels muni flýta fyrir
klofningsþróuninni í landinu og
auknar líkur séu nú á að Slóvakar
lýsi yfir fullu sjálfstæði fyrir árslok.
Leiðtogi Slóvaka, Vladimir Meciar,
sagði að afsögn Havels kæmi sér
ekki á óvart og taldi hann að í sjálfu
sér hefði hún ekki verið svar við
fullveldisyfirlýsingunni.
------» .......—
George Bush:
Biðlað til liðs-
maima Perots
Jackson í Wyoming. Reuter.
GEORGE Bush Bandarikjaforseti
batt enda á tveggja daga silungs-
veiðar sínar í Wyoming í gær og
hvatti stuðningsmenn Ross Perots
eindregið til að veita sér brautar-
gengi í forsetakosningpinum í nóv-
ember. Frambjóðandi demókrata,
Bill Clinton, er í síðustu skoðana-
könnunum með mun meira fylgi
en forsetinn.
„Ég er með skilaboð í dag til allra
sem stutt hafa Ross Perot og allra
þeirra sem deila djúpstæðum von-
brigðunum er urðu til að fylkja liðinu
- ég hef meðtekið boð ykkar, skýrt
og greinilega," sagði Bush á fjáröfl-
unarfundi í smábænum Jackson.
Forsetinn hvatti óánægða kjósendur
til að hafna ekki stjórnmálunum með
öllu.
Sjá fréttir á bls. 17.
Bægslast yfir „blóðpoll“
Keuter
Grænfriðungar komu eftirlíkingu af hvalsporði fyrir í laug með gervi-
blóði við inngang norska sendiráðsins í Vínarborg í gær. Lögreglumað-
urinn á myndinni reyndi að stíga yfir blóðpollinn til að komast inn í
sendiráðið. Mótmælin eru hluti af herferð gegn Norðmönnum vegna
þeirrar ákvörðunar stjórnvalda að leyfa hrefnuveiðar á ný.