Morgunblaðið - 21.07.1992, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 21.07.1992, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 1992 Guðrún Guðjónsdóttir: Lína, 1992. Olía á striga. Guðrún Guðjónsdóttir Myndlist Eiríkur Þorláksson Ekki verða allir þeir sem hafa lagt stund á listnám til þess að helga sig listinni sem ævistarfi, en þó fjölgar alltaf í þeim hóp sem hefur ánægju af að sinna listsköp- un og vill leyfa öðrum að njóta verka sinna. Það er alltaf gaman að fylgjast með fyrstu skrefunum hjá þeim sem eru tilbúnir til að leggja nokkuð undir á listabraut- inni; hjá sumum líður nokkur tími frá því listnáminu lýkur þar til fyrsta einkasýningin er haldin, á meðan öðrum liggur meira á við að koma upp sýningu, og flýta sér mikinn, þó efni standi ekki alltaf til stórræða. Þannig er listheimur- inn í raun spegilmynd tilverunnar, því að sömu sögu má segja á flest- um sviðum mannlífsins. Nú stendur yfir í FÍM-salnum við Garðastræti fyrsta einkasýning ungrar myndlistarkonu, Guðrúnar Guðjónsdóttur. Hún er ein þeirra sem hefur farið sér hægt; hún stundaði nám við Myndlista- og handíðaskóla íslands 1977-79 og síðan við List- og handíðaháskóla Kaliforníu í Oakland, Bandaríkjun- um, en þaðan útskrifaðist hún 1981. Hún tók síðan þátt í hinn miklu sýningu UM-83 á Kjarvals- stöðum, en er nú fyrst að koma fram með sína fyrstu einkasýn- ingu. A sýningunni getur að líta tutt- ugu og fjögur olíumálverk, sem öll eru unnin á síðustu tveimur árum. í hverju þeirra fer fram ákveðið línuspil; lárettar línur, lóðréttar, bogar, tíglar eða hringiður í fletin- um skapa ákveðinn öxul, sem lit- imir síðan ganga út frá. Mörg verkanna eru tengd upplifun lista- konunnar á landinu eða náttúr- unni, og litasamsetningarnar bera þá með sér þau tilbrigði, sem nöfn verkanna vitna til. Það er algengt að á fyrstu sýn- ingum ungs listafólks beri mikið á rannsóknum á gildum lita og forma, og má segja að svo sé einn- ig hér. Guðrún setur fram nokkuð agað myndmál, þar sem línan og liturinn leika stærstu hlutverkin. Litirnir eru hreinir í myndunum hér, og ákveðin dýpt myndast fyr- ir þá undirbyggingu sem er að fínna í hveijum fleti. Sum verkin koma þannig vel til skila þeim veðrabrigðum og árstímum sem þau tengjast, t.d. „Vetur“ (nr. 24) á meðan önnur beina athyglinni að því línulega spili sem fer fram, eins og í „Lína“ (nr. 1). Á sýningunni getur að líta nokk- urn hóp verka, sem listakonan nefnir öll „í fjallinu. Þarna er um að ræða myndir þar sem hinar lóð- réttu línur ráða ríkjum; hvort sem áhorfendur túlka þetta sem kletta- sýnir, steypiregn í fjallshlíð eða á annan hátt er áhugavert að skoða þessi verk í samhengi, því að þann- ig fæst góð mynd af vinnubrögðum Guðrúnar og einkum af því á hvern hátt hún vinnur með litina; hér er að finna skemmtilegustu verkin á sýningunni. Sú myndlist sem birtist okkur í verkum þessarar ungu listakonu er ekki ímynd átaka og spennu, heldur fer fram í þeim athugun og úrvinnsla á einföldum viðfangs- efnum. Slíkt er eðlilegt í fyrstu skrefum á listabrautinni, því fólk þarf að kynnast eigin gildum sem best áður en tekið er til við stærri verkefni. Þessi fyrsta einkasýning Guðrúnar er góð byrjun á slíku ferli. Sýning Guðrúnar Guðjónsdóttur í FÍM-salnum við Garðastræti stendur til mánudagsins 27. júlí. SÆNSK SAMSÝNING Brita Wimnell-Macke: Hnísa (steypa). Það hafa ýmsir viljað halda því fram, að sumarið sé í listinni að nokkru tími farand-Iistamanna; á þeim árstíma sé talsvert um að haldnar séu sýningar á verkum er- Iendra listamanna, sem hingað hafa komið til að kynnast landinu, öðlast innblástur og vinna að list sinni. Þeir vilji síðan sýna afraksturinn hér, áður en þeir hverfa á brott og reyna að sýna eigin landsmönnum hverju þeir hafa fengið áorkað. í þessu er sannleikskom, því víst er hlutfall sýninga erlendra lista- manna hærra á sumrin en öðmm árstímum. En um leið gefst lands- mönnum gott tækifæri til að kynn- ast eigin landi í gegnum þá, sem ekki hafa það fýrir augunum dag- lega, því að glöggt mun gest augað. Nú í júlímánuði hefur staðið yfir í Hafnarborg menningar- og lista- stofnun Hafnarfjarðar, samsýning þriggja ungra listamanna frá Sví- þjóð. Það kann að vera óvenjulegt við þessa sýningu, hver þessi hópur á margt sameiginlegt; hér eru á ferðinni skólasystkin frá Valands Konsthögskola í Gautaborg, þar sem þau Mona Göpfert, Brita Wimnell-Macke og Dick Anderson voru öll við nám í kringum 1980. Auk þess hafa Mona og Brita báð- ar dvalið um hríð og unnið í gesta- vinnustofum Hafnarborgar, þannig að það er ýmislegt sem tengir þrenninguna saman í listinni. Á sýningunni eru rúmlega fimm- tíu listaverk. I uppsetningunni er verkum þeirra blandað saman, þrátt fyrir að þau séu nokkuð ólík að stíl og efnistökum. Þetta heppn- ast ágætlega, þar sem framlög þeirra þriggja eru mismikil á sýn- ingunni; þannig sýnir Dick Ander- son aðeins sjö verk, en þær stöllur eiga álíka mörg verk hvor. Dick Anderson sýnir hér stór málverk, að mestu unnin með akryllitum. Hér eru það hinir grófu drættir sem ráða ríkjum í dökkum flötunum, og minna verkin óneitan- lega á þann þunga expressionisma sem réð víða ríkjum í listheiminum á síðasta áratug; „Baby Blake (nr. 10) hefur þó einhverja kímni til að bera, og „African piano (nr. 30) næstum geislar af fjöri í saman- burði við önnur verk hans hér. Mona Göpfert sýnir einnig akryl- myndir, en þær eru smærri og íjöl- breyttari í litum og formum. Nokk- uð af verkum hennar ber með sér að hið íslenska landslag hefur orð- ið henni hugstætt, og þá fremur sem myndrænar ímyndir en sem staðarlýsingar. Sporöskjulaga form eru oft áberandi í myndunum, og þær eru vel unnar og sýna góða tilfinningu fyrir litnum. Þetta eru oft fínleg verk, þar sem formið og liturinn vinna vel saman, og má einkum benda á myndir eins og „Kajakar (nr 15), „Sigalda (nr. 18) og „Speglun í því sambandi; hin næma myndsýn listakonunnar nýt- Magnús Th. Magnússon Tréð er sennilega fyrsta efnið, sem maðurinn tók að móta myndir sínar í, og þó önnur efni hafi bæst við og tekið öndvegissætið í högg- myndalistinni fyrir árþúsundum, hefur þetta lífræna, sveigjanlega efni ætíð átt sinn vísa sess í hug- skoti listamanna. Einkum hefur tréð verið áberandi vinsæll efniviður í höndum þeirra sem hafa valið að eyða frístundum sínum í skapandi starfi við myndgerð, fremur en að sitja með hendur í skauti og fylgj- ast með verkum annarra, oft í gegn- um ferhyrndan skerm sjónvarpsins. Magnús Th. Magnússon er einn slíkra manna, en hann hefur nú fengist við að vinna höggmyndir í um tvo áratugi. Um þessar mundir stendur yfir í Perlunni á Öskjuhlíð sýning á nær áttatíu verkum, sem hann hefur unnið á undanförnum árum. Honum finnst greinilega eiga best við sig að vinna í tré, og hefur safnað að sér efni úr ýmsum heims- hornum, sem hann hefur síðan tálg- að út, skorið, pússað og brennt, allt eftir því sem myndefnin hafa gefið tilefni til. Hinar mismunandi viðartegundir bjóða upp á misjafnar myndir, og tengjast þær í höndum Magnúsar oftar en ekki ferðum hans um heiminn eða þeim stöðum, sem viðurinn er fenginn frá. Verk Magnúsar fylla jarðhæð Perlunnar og eru þar ýmist á stöll- um eða veggjum, innan um veit- ingaborð og hitabeltisplöntur, eins og aðrar sýningar á þessum stað. Eins og oft vill verða um myndverk sjálfmenntaðra listamanna, má víða kenna áhrif þekktra listamanna í þeim formum og myndunum, sem birtast í verkunum; við skoðun þeirra koma nöfn Henry Moore, Brancusi og jafnvel Naum Gabo fljótt upp í huga þeirra sem kynnst hafa verkum þeirra listamanna að einhveiju ráði. Þetta er stór sýning og fjölbreytt, en einnig misjöfn að gæðum. Lista- manninum tekst einna best upp í þeim verkum, þar sem myndrænn einfaldleiki og formrænir eiginleikar efnisins eru nýttir til að skapa heild- armyndina. Einföld verk eins og „Systir Egyptans" (nr. 73), „Bark- fugl“ (nr. 57), „Sköpun (nr. 67) og Magnús Th. Magnússon mynd- höggvari. „Nílarbátur" (nr. 24) eru góð dæmi um einfaldar höggmyndir, þar sem formin eru sterk og heildarmyndin verður því éinkar trúverðug. „Aust- Sögnr af konum Bókmenntlr Skafti Þ. Halldórsson Ragnhildur Ólafsdóttir: — Den stumme — Melkorka. Smá- sögur á íslensku og dönsku. Forlaget Stokken. 1991. Á Vestur-Sjálandi í Danmörku starfar Bókaútgáfan Stokken. Hún er í eigu íslenskrar konu, Ingu Birnu Jónsdóttur. Nýlega kom út á vegum þessa útgáfufyrirtækis smásagna- safn eftir Ragnhildi Ólafsdóttur — Den stumme — Melkorka sem í senn er á dönsku og íslensku. Ragnhildur er fædd árið 1918 á Tálknafirði en fluttist til Danmerkur árið 1938 og hefur búið þar síðan. Sögur Ragn- hildar eru samdar á dönsku en í bókinni eru þær einnig í íslenskri þýðingu. Norræni þýðingarsjóðurinn styrkir þessa útgáfu. Smásögur Ragnhildar eru aiþýð- legar. Reynsluheimur þeirra er feng- inn úr hversdagslífi alþýðukvenna og stíll þeirra er raunsæislegur án þess þó að þeim sé ætlað að taka fyrir þjóðfélagsleg vandamál. Vandi persónanna er að jafnaði einstakl- ingsbundinn og ekki tengdur þjóðfé- lagsgagnrýni sérstaklega þó að segja megi að í gegnum sögurnar megi lesa gagnrýni á karlaveldi. Frásagnarhátturinn er hefðbundinn og sögurnar byggðar upp í kringum klassísk hvörf. Söguefninu er safnað í kringum mikilvægan atburð í ævi aðalpersónunnar og reynt að veita lesendum sýn inn í eðli hennar, ævi og kjör. Oftar en ekki breytast lífs- hættir og lífsviðhorf persónanna við þessa atburði og þær sjá líf sitt í nýju Ijósi. Dauðsföll koma gjarnan við sögu. í einni sögunni missir ung stúlka foreldra sína og afa í bílslysi, önnur segir frá konu sem missir son sinn í mótorhjólaslysi og sú þriðja segir frá hjúkrunarkonu sem verður fyrir því að á sjúkradeildina sem hún starfar við kemur fyrrverandi eigin- maður hennnar dauðvona. Meginvið- fangsefni sagnanna eru viðbrögð við atburðunum og í sumum þeirra að- dragandi þeirra. Konur eru í öllum aðalhlutverkum sagnanna og sögumiðjan og sögu- Ragnhildur Ólafsdóttir samúðin tengist alltaf kvenlegum reynsluheimi þeirra. Konurnar tak- ast á við erfiðleika sem oftar en ekki eru einhvers konar tilfinninga- leg togstreita sem vakin er upp af ytri veruleika oft með harkalegum hætti. Fyrir utan dauðsföllin á karla- veldið og misbeiting valds mestan þátt í erfiðleikunum. Ragnhildur málar það nokkuð sterkum litum eins og sést á því að í þeim fámenna karlahópi sem kemur við sögu eru nauðgari, flagari og maður sem tek- ur ambátt frillutaki. Hitt er svo aft- ur athyglisvert að sögur Ragnhildar enda undantekningarlaust á því að aðalpersónan sigrast á vandanum, sigrast á sjálfri sér. Gott dæmi um þessa framvindu er fyrsta og ef til vill besta saga bókarinnar, Stúlkan og ég, sem seg- ir frá ungri stúlku sem hyggst fyrir- fara sér með því að kasta sér fram af bjargi. Sjálfstortímingarhugleið- ingar stúlkunnar eru bersýnilega andsvar við því að hún finnur til vanmáttar gagnvart einhveiju valdi, hvort sem það er karlaveldi eða vald náttúrunnar: „Hugsanir hennar nokkurs konar myndir. Greinilegar og ógreinilegar í senn. Stórar myndir. Þjakandi myndir... Myndirnar eru tengdar við vald. Vald og vanmátt“(10). En stúlkan sigrast á sjálfri sér þrátt fyrir vanmáttinn og hættir við á seinustu stundu. Sögur Ragnhildar höfða nokkuð misjafnlega til mín. Sem fyrr getur eru þær samdar á dönsku og flestar túlka þær danskan veruleika, nokk- uð framandlegan borgarveruleika. Nöfnin á persónum eru dönsk og enda þótt aðstæðurnar geti talist sammannlegar gerast þær á danskri grund og í dönskum veruleika. Tvær sögur skera sig nokkuð úr hvað þetta varðar, Stúlkan og ég og lengsta saga bókarinnar, Melkorka, sem er endursögn og túlkun höfundar á þeim þætti Laxdælu þar sem Mel- korka Mýrkjartansdóttir kemur við sögu út frá kvenlegu stjónarhorni. Þessar tvær sögur gerast í íslenskum veruleika og einhvern veginn höfða þær meir til mín en hinar. Það setur dálítið mark sitt á text- ann að hann er saminn á dönsku. Enda þótt þýðingin sé oft nokkuð þokkaleg bregður þó fyrir orðalagi sem ekki samræmist minni málvit- und að öllu leyti. Ég á því t.a.m. ekki að venjast að tár séu nefnd vökvi sem þýðing á væske. Bókin er gefin út í kiljuformi og bókarkápa lætur lítið yfir sér. Prent- villur sá ég nokkrar en ekki þó til neinna verulegra lýta. Sá háttur að prenta texta öðrum megin opnu á íslensku og hinum megin á dönsku getur að minni hyggju gert það að verkum að bókin henti til dönsku- kennslu á Islandi og íslenskukennslu í Danmörku. En um gildi hins danska máls í bókinni læt ég öðrum eftir að dæma.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.