Morgunblaðið - 09.10.1992, Qupperneq 1

72 SIÐUR B/C
STOFNAÐ 1913
230. tbl. 80. árg.
FOSTUDAGUR 9. OKTOBER 1992
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Borís Jeltsín lætur loka skrifstofu stofnunar Gorbatsjovs
Gorbatsjov
skammast sín
fyrir yfirvöld
Moskvu. Reuter.
RÚSSNESK yfirvöld auðmýktu í gær Míkhaíl Gorbatsjov, fyrrver-
andi sovétforseta, með þvi að senda tugi lögreglumanna að skrifstofu-
byggingu hans í Moskvu til að loka henni. „Lögreglan hefur lokað
byggingunni rétt eins og hún væri njósnarabæli," sagði Gorbatsjov
við blaðamenn fyrir utan bygginguna. „Ég skammast mín fyrir rússn-
esk yfirvöld. Þetta gerist í landi sem valdhafarnir kalla lýðræðisland."
Nokkrum klukkustundum áður
en lögreglan var send á vettvang
gaf Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
út tilskipun um að taka skyldi bygg-
inguna af Gorbatsjov-stofnuninni
Thatcher í viðtali
Maastricht
þýðir stjóm
skriffinna
New York. Reuter.
MARGARET Thatcher, fyrr-
um forsætisráðherra Bret-
lands, ræðst harkalega að
Maastricht-samkomulaginu,
um pólitískan og efnahagsleg-
an samruna Evrópubanda-
lagsins (EB), í grein sem birt-
ist í bandaríska tímaritinu
Forbes á sunnudag en dreift
var í gær.
Thatcher
segir Maas-
tricht-sam-
komulagið
ganga í þveröf-
uga átt við það
sem æskilegt
væri. Markmið
leS* VæurÍ f Thatcher
breyta banda-
lagi, sem væri fyrst og fremst
efnahagsbandalag, í evrópskt
sambandsríki með sameiginleg-
an ríkisborgararétt, gjaldmiðil
og efnahagsstefnu. Þetta væri
tilraun til að afnema lýðræðis-
lega stjórn og koma á stjóm skrif-
finna í staðinn.
Bætti hún við að undir for-
sæti Jacques Delors, forseta
framkvæmdastjómar EB, yrðu
80% allra efnahagslegra ákvarð-
ana Breta teknar í Brussel.
Thatcher sagðist einnig óttast
hið sameinaða Þýskaland. Væri
hún þeirrar skoðunar að frelsi
yrði einungis virt áfram í Þýska-
iandi ef bandarískar hersveitir
yrðu áfram í Evrópu. „Stóran
hluta þessarar aldar hefur verið,
reynt að byggja upp kerfi sem
myndi halda völdum Þýskalands
í skefjum. Staðan var önnur þeg-
ar Þýskaland var klofið í tvennt
og Kalda stríðið geisaði í Evr-
ópu. Allt er breytt nú.“
Breski íhaldsflokkurinn held-
ur um þessar mundir flokksþing
sitt í borginni Brighton á Eng-
landi og er talið að ummæli
Thatchers muni koma John Maj-
or, forsætisráðherra Bretlands
og leiðtoga íhaldsflokksins, illa.
svokölluðu, því nota ætti hana við
þjálfun fjármálasérfræðinga. Gorb-
atsjov-stofnunin gæti leigt smærra
húsnæði. Þegar Jeltsín úthlutaði
Gorbatsjov byggingunni í desember
lagði hann áherslu á að hann vildi
binda enda á þá sovésku hefð að
ofsækja fallna leiðtoga.
Ljóst er þó að forsetatilskipunin
er svar Jeltsíns við gagnrýni Gorb-
atsjovs á rússnesk stjómvöld að
undanförnu, til að mynda þeim
ummælum hans að forsetinn valdi
ekki embætti sínu.
Þremur strætisvögnum, fullum
af lögreglumönnum, var ekið að
byggingunni í gærmorgun. Síðar
hurfu flestir lögreglumannanna af
vettvangi en nokkrir urðu eftir við
aðalinnganginn.
„Þessi stjórn vill ekki þiggja ráð
af neinum," sagði Gorbatsjov.
„Þetta er svar Jeltsíns - „Við skul-
um sýna þessum Gorbatsjov í tvo
heimana!" Þeir eru að reyna að
sanna eitthvað í stað þess að leysa
vandamál Rússlands, samveldisins,
umbótastefnunnar. Samveldið hef-
ur reynst sápubóla, efnahagurinn
er að hrynja, en þeir hlusta ekki á
það sem fólk vill segja þeim.“
Auðmýktur og reiður
Reuter
Míkhaíl Gorbatsjov, fyrrverandi sovétforseti, ræðir við blaðamenn fyrir
utan skrifstofu stofnunnar sinnar í Moskvu í gær. Var hann mjög reiður
vegna þeirrar ákvörðunar Jeltsíns Rússlandsforseta að loka stofnuninni
með lögregluvaldi og lýsa því yfír að húsnæðið yrði framvegis notað til
að þjálfa upp fjármálasérfræðinga.
Leiðtogafundur
Samveldisríkja
Deilt um
kjamavopn
á nýjan leik
Bishek. Reuter.
LEIÐTOGAR aðildarríkja Sam-
veldis sjálfstæðra ríkja koma sam-
an í Bishkek, liöfuðborg Kírgízíst-
ans, í dag og búist er við miklum
átakafundi. Blossað hefur upp
deila að nýju milli Rússa og Úkra-
ínumanna um kjarnavopn Sovét-
rikjanna fyrrverandi og rússneska
stjórnin hótaði því í gær að hætta
að sejja öðrum lýðveldum olíu
nema þau greiddu skuldir sínar
við Rússa.
Samveldisríkin eru nú aðeins tíu,
því þing Azerbajdzhans hefur sam-
þykkt úrsögn úr bandalaginu. Af 15
fýrrverandi Sovétlýðveldum gengu
Georgía og Eystrasaltsríkin þrjú
aldrei í samveldið.
Jevgeníj Shaposhníkov, yfirmaður
sameiginlegs herafla samveldisins,
kvaðst ætla að leggja það til á leið-
togafundinum í dag að Rússar fengju
þegar í stað yfírráð yfir öllum kjarna-
vopnum Sovétríkjanna fyrrverandi.
„Það er ekki hægt að skilja svo
hræðileg vopn eftir án yfírráða
ákveðins ríkis,“ sagði hann. Konst-
antín Morozov, vamarmálaráðherra
Úkraínu, sagði hins vegar að ekki
kæmi til greina að Úkraínumenn
afsöluðu sér yfirráðum yfír kjarna-
vopnum í lýðveldi sfnu fyrr en í lok
ársins 1994.
Spennan í samskiptum samveldis-
ríkjanna jókst ennfremur þegar Vikt-
or Tsjemomyrdín, orkumálaráðherra
Rússlands, krafðist þess að önnur
lýðveldi greiddu skuldir sínar við
Rússa eigi síðar en á mánudag, ella
yrði olíusölu til þeirra hætt. Samveld-
isríkin fá því sem næst alla olíu sína
frá Rússlandi og sum á mun lægra
verði en gengur og gerist á heims-
markaði.
Stj órnmálamenn eru
ekki rúnir öllu trausti
segir Atli Dam lögmaður í samtali við Morgnnblaðið
Þórshöfn. Frá Hirti Gíslasyni, blaðmanni Morgunblaðsins.
FÆREYSKA landsstjórnin vinnur nú hörðum höndum að því að koma
saman hallaláusum fjárlögum og hlíta þannig skilyrðum danskra sljórn-
valda fyrir fjárhagsaðstoð. Samtök opinberra starfsmanna ákváðu í
gær að hefja viku mótmælaverkfall á mánudag gegn fyrirhuguðum
launalækkunum og fleiri stéttarfélög íhuga aðgerðir. Er Morgunblaðið
ræddi við Atla Dam, lögmann Færeyja, í gær sagðist hann áljta að
bankarnir hefðu verið óvarkárir í lánveitingum en auðvitað bæru sljórn-
málamenn einnig ábyrgð á ástandinu.
Atli minnti á að aflabrestur og
lækkandi afurðaverð hefðu valdið
þungum búsifjum en gjaldeyristekjur
landsmanna koma nær eingöngu frá
sjávarútvegi. Hann var spurður hvort
færeyskir stjórnmálamenn væru nú
ekki pólitískt gjaldþrota, rúnir öllu
trausti.
„Nei, það tel ég alls ekki. En auð-
vitað er reynt að fínna blóraböggla
og ástandið er erfítt þótt því fari
fjarri að landið sé gjaldþrota. Fær-
eyjabanki lenti í miklum erfiðleikum
en því var bjargað með aðstoð dan-
skra stjómvalda, vissulega fylgdu
hörð skilyrði. En við getum unnið
okkur út úr þessu. Ég minni á að
landssjóður skuldar ekkert innan-
lands og aðeins fjórðungur erlendu
skuldanna er á ábyrgð hans.“ Atli
sagði að frá 1989 hefði landssjóður
ekki ábyrgst nein lán fyrir einkafyrir-
tæki.
Að sögn Sigurds Poulsen, banka-
stjóra færeyska Þjóðbankans, skuld-
ar landssjóður um 2.000 milljónir
danskra króna í útlöndum [nær 20
milljarða ÍSK] og eru þá meðtaldar
lánsábyrgðir hans vegna einkafyrir-
tækja. Sveitarfélög eru ekki á ábyrgð
þings og landsstjórnar, þau skulda
samanlagt einnig um 2.000 milljónir.
Skuldir einkafyrirtækja eru um
4.000 milljónir. Alls er erlendi
skuldabagginn því um átta milljarðar
en öll þjóðarframleiðsla á þessu ári
er áætluð um sex milljarðar og út-
flutningstekjur, sem hafa minnkað
allra síðustu árin, um 4,5 milljarðar.
Um 36% af útflutriingstekjum fara
nú i að greiða vexti og afborganir
af erlendum skuldum.
Fjölmiðlar keppast við að fínna
út hver beri ábyrgðina á því hvemig
komið er í efnahagsmálunum. Þar
fara blöðin fremst í flokki enda gef-
in út af flokkunum. Allir virðast sam-
mála um að eyðslusemi hafi komið
mönnum í koll en sökudólgamir eru
ýmist stjórnmálamenn eða forystu-
menn í atvinnulífi og lánastofnunum.
Blaðið 14. september, málgagn Þjóð-
veldisflokksins, sem er í stjórnarand-
stöðu, segir: „Flestir hafa áttað sig
á því að þetta er rammasta alvara.
Alþjóðlegi lánamarkaðurinn varaði
við stöðunni í vor, fólk var farið að
velta því fyrir sér hvenær áfallið
kæmi. En í Þinganesi [aðsetri lands-
stjórnarinnar] skildu menn ekkert.
Og þeir þykjast enn ekkert skilja í
þessu. Útvarpið ræddi við fjármála-
ráðherrann, Jógvan Sundstein, og
Atla Dam lögmann og þeir sögðu
það sama og alltaf áður, að þetta
gengi vel“.
Málgagn Fólkaflokksins, sem
Sundstein er í forystu fyrir, segir að
lánastofnanir hafí „ausið peningum
í hagkerfíð og flestir Færeyingar
áttu sinn hlut i eyðsluseminni".