Morgunblaðið - 12.11.1992, Blaðsíða 16

T
Eitt ærlegt heilræði til fjár-
laganefndar alþingis
eftir Hjörleif
Stefánsson
Helstu atvinnuvegir þjóðarinnar
eru í mikilli kreppu eins og fjárlaga-
nefndarmenn vita mætavel. Um þá
skelfilegu pínu hef ég hvorki efni
né ástæðu til að fjölyrða svo slæmt
sem ástandið er, en þó verða fáein
orð þar að lútandi að standa hér
sem inngangur að heilræði mínu til
fjárlaganefndar Alþingis.
Kreppa þessi er bæði bölvuð og
illskiljanleg og á henni eru margar
hliðar, hver annarri verri.
Óvíða er glætu að finna. Fjölmiðl-
ar hafa reyndar þá náttúru að
fínnast meira til slæmra tíðinda
koma en góðra og því verður þeim
kreppa atvinnulífsins nánast til
framdráttar. Þegar bjartsýnin ræð-
ur ríkjum í huga mínum leik ég
mér því jafnvel við þá hugmynd að
fjölmiðlar hafi búið til þessa kreppu
og sagan um fjöðrina sem varð að
fimm hænum sé enn að eiga sér
stað.
Því miður er það þó varla svo.
Við þessar aðstæður trúi ég þó
að vel verði þegin góð ráð og ábend-
ingar um heilbrigð samfélagsleg
viðfangsefni, sem stuðli að atvinnu
og spornað geti gegn búseturöskun,
helst viðfangsefni sem séu svo
„pottþétt" að þau séu í eðli sínu
mannbætandi og efli trú þeirra sem
við þau fást á nytsemi vinnunnar.
Slíkt viðfangsefni þarf auk þess að
Viktoríuhúsið í Vigur í Isafjarðardjúpi er meðal 38 húsa í húsasafni
Þjóðminjasafns íslands. Unnið er að viðgerð hússins á vegum Hús-
friðunarnefndar ríkisins í samvinnu við bændurna í Vigur. Að lok-
inni viðgerð verður húsið notað til móttöku ferðamanna.
vera þeirrar náttúru, að það geti
ekki undir neinum kringumstæðum
talist „slæm íjárfesting" því af þeim
er komið nóg.
Ekki er þörf á lengri formála að
heilræði mínu, en ég hef einmitt á
takteinum tillögu um viðfangsefni
sem getur búið yfir slíkum töfra-
mætti.
Varðveisla og aðhlynning menn-
ingarminja hefur fram til þessa
varla talist atvinnuvegur, enda hafa
lengst af aðeins örfáir menn sinnt
slíkum störfum, helst sérvitringar
eða hálfgerðir utangarðsmenn.
Þetta hefur þó breyst á undanföm-
um misserum og nú er svo komið
að umtalsverður hópur manna fæst
við slík störf víða um Iand.
Þjóðminjasafn íslands byrjaði að
taka undir verndarvæng sinn gömul
torfhús snemma á þessari öld þegar
sýnt þótti að torfhúsamenningin
væri að líða undir lok. Þá voru torf-
kirkjurnar einnig að týna tölunni
og safnið tók nokkrar þeirra upp á
sína arma til að bjarga þeim frá
algerri glötun. Nú er svo komið að
aðeins eru til sjö torfkirkjur í land-
inu, þar af sex í vörslu Þjóðminja-
„Heilræði mitt til fjár-
laganefndar er að
nefndin veiti nú umtals-
verðu fé til þess að unnt
verði að halda vel við
húsasafni Þjóðminja-
safnsins og auka það
og bæta. Einhverjum
kann að þykja það bí-
ræfið á þessum kreppu-
tímum að ætlast til þess
að auknu fé verði varið
til einhverra verkefna.
Þegar betur er að gáð
þá er það alls ekki svo.
I þessu tilviki er það
skynsamlegt og ber
vott um framsýni.“
safnsins. Safnið tók að sér nokkra
torfbæi víða um land og hefur hald-
ið þeim við af litlum efnum síðan.
Forsjálni fyrstu þjóðminjavarða
okkar er að þakka að við skulum
enn eiga nokkrar torfkirkjur og
torfbæi uppi standandi. Án dirfsku
þeirra og þrautseigju hefði það lík-
lega ekki orðið. Seinna bættust
önnur hús í húsasafnið, ýmiss konar
hús sem valin hafa verið vegna
þess að þau geta talist góð dæmi
Hjörleifur Stefánsson
um húsagerðir og híbýlamenningu
þjóðarinnar á ýmsum skeiðum.
Nú eru tæplega 40 hús í safni
Þjóðminjasafnsins, á víð og dreif
um landið. Enn vantar samt nokkuð
á að öll helstu þróunarstig eða gerð-
ir torfbæjanna á seinasta skeiði
þeirra eigi sér fulltrúa i safninu,
svo að enn verður það að vaxa ef
vel á að vera. Einnig vantar enn
nokkur staðbundin afbrigði af
fyrstu timburhúsagerðunum og lík-
lega mætti ýmislegt fleira til telja.
Rétt er að geta þessa að fleiri
stofnanir en Þjóðminjasafnið sinna
vörslu og viðhaldi menningarminja
af töluverðum þrótti. Nokkur fjöldi
byggðasafna hefur tekið gömul og
merk hús til varðveislu, hús sem
teljast safngripir og eru flest höfð
gestum til sýnis. Einnig er skylt
að geta allra þeirra húsa sem friðuð
eru hér á landi samkvæmt þjóð-
minjalögum, en þau eru á fjórða
hundrað talsins. Þau eru reyndar
langflest í notkun ennþá og er því