Morgunblaðið - 12.11.1992, Blaðsíða 17

haldið við jafnt sem .nytjagripum
sem af menningarsögulegum
ástæðum.
Eins og gjáma vill verða þegar '
dugmiklir menn eiga í hlut, sinntu
þjóðminjaverðir lengi vel hinni eig-
inlegu þjóðminjavörslu, þ.e. því
starfí sem þeim var ætlað að gegna,
af meira kappi en fjáröflunarstarfi.
Húsasafnið hefur þannig vaxið
iangt umfram það sem fjárveitingar
leyfa. Enn fer það víðs Qarri að
hægt sé að halda við öllum húsum
safnsins, hvað þá ráðast í allar þær
endurbyggingar og endurbætur
sem nauðsynlegar eru til að húsin
varðveitist sem skyldi.
Alit hefur sinn tíma.
Til skamms tíma var þessum þætti
þjóðminjavörslunnar sinnt af kappi
þrátt fyrir lítinn skilning almenn-
ings og stjómmálamanna. Nú er
hins vegar orðið augljóst að hann
hefur jafnframt verið rekinn af for-
sjálni og menn hafa nú áttað sig á
því að í húsasafni Þjóðminjasafnsins
era ómetanleg verðmæti.
Tímamir era breyttir og ekki
heyrast iengur úrtöluraddir um að
heimskulegt og fánýtt sé að varð-
veita þessi gömlu hús.
Öll vitum við að ferðamannaþjón-
usta er vaxandi atvinnuvegur og
er auk þess meðal fárra atvinnu-
greina í landi okkar, þar sem búast
má við auknum umsvifum. Ferða-
mannaþjónusta er einn fárra vaxt-
arbrodda atvinnulífs okkar.
Ferðamenn sem hingað koma
hringsóia að jafnaði ekki um landið
í tilgangsleysi eins og allir vita.
Flestir era þeir menntaðir menn
sem sækja hingað til þess að kynn-
ast af eigin raun sem flestu um
land og menningu okkar.
Þeir vilja sjá og skoða það sem
einkennir landið og menninguna.
Þeir vilja sjá ósnortna náttúra og
þeir vilja sjá menningarminjar og
ummerki um líf og starf þjóðarinn-
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1992
17
ar í landinu fyrr á tímum.
Óhætt er að fullyrða að fáir komi
hingað til þess að kynnast því
hvemig við leggjum vegi eða brýr,
hvemig við byggjum bæi okkar nú
á tímum eða hvemig bflum við ök-
um. Það sem meðal annars einkenn-
ir þá tíma sem við nú lifum í hinum
vestræna heimi er nefnilega einmitt
að menningareinkenni hafa verið
svo rækilega afínáð að fátt eitt er
eftir. Vegir okkar, bílar okkar, hús-
in okkar - allt er þetta núorðið svo
keimlíkt því sem sjá má víða og því
ekki nógu áhugavert til að ferða-
menn sæki okkur heim af þeim
sökum.
Fram yfír aldamótin seinustu og
reyndar nokkuð fram á öldina var
menning okkar íslendinga hins veg-
ar mjög sérstök. Híbýlamenning
okkar var engu lík sem þekktist í
hinum vestræna heimi. Þróun torf-
húsanna okkar hafði staðið óslitið
frá landnámi og var í raun og vera
sameiginlegur menningararfur
allra Norðurlandaþjóðanna. Að
mörgu leyti vora aðstæður okkar
ótrúlega framstæðar, nánast á jám-
aldarstigi. Allar minjar sem við enn
eigum frá þessu tíma, einkum þó í
húsum og híbýlamenningu era stór-
kostlega merkilegir hlutir - auðvitað
fyrst og fremst fyrir okkar eigin
þjóð, en jafnframt einnig fyrir alla
hugsandi menn.
Heilræði mitt til fjárlaganefndar
er að nefndin veiti nú umtalsverðu
fé til þess að unnt verði að halda
vel við húsasafni Þjóðminjasafnsins
og auka það og bæta. Einhveijum
kann að þykja það bíræfið á þessum
krepputímum að ætlast til þess að
auknu fé verði varið til einhverra
verkefna. Þegar betur er að gáð
þá er það alls ekki svo. í þessu til-
viki er það skynsamlegt og ber
vott um framsýni.
Rökin era þessi:
1. Hér er um ákaflega mikilvægan
þátt í menningarsögu okkar að
ræða, og áþreifanlegar minjar
um hann verða ekki endurskap-
aðar ef þær glatast. Komandi
kynslóðir íslendinga munu
kunna að meta þá framsýni sem
fólgin er í varðveislu þeirra.
2. Menningarminjar era það sem
erlendir ferðamenn koma að sjá.
Við eigum mikið af „ónýttum"
menningarminjum sem gætu
orðið að mikilvægum viðkomu-
stöðum ferðamanna ef þeim
verður sómi sýndur. Viðhald
menningarminja um allt land er
forsenda fyrir því að hægt sé
að byggja upp þá ferðamanna-
þjónustu sem við þurfum á að
halda m.a. til þess að viðhalda
byggð í landinu.
3. Viðhald og aðhlynning menning-
arminja er kreflandi og mánn-
frek iðja. Að langmestu leyti er
hún fólgin í vinnu en lítið fé fer
til efniskaupa. Fjármunir sem
til hennar renna skapa því mikla
atvinnu. Flestir þeir sem unnið
hafa að viðhaldi og endurbótum
á húsasafninu búa úti á landi.
Þar er bæði um faglært fólk að
ræða og ófaglært. Margir era
smiðir, aðrir era hleðslumenn á
torf og gijót, sumir era bændur
og aðrir era þetta allt í senn.
Á fjárlögum ársins 1992 vora
aðeins 10 milljónir króna til ráðstöf-
unar til viðhalds alls húsasafns
Þjóðminjasafnsins, alltof lág upp-
hæð til þess að hægt sé að halda
í horfinu, hvað þá stefna fram á við.
Húsafriðunarsjóður ríkisins, sem
að verulegu leyti fær fé sitt úr Jöfn-
unarsjóði sveitarfélaga, hljóp undir
bagga og veitti 20 milljóna króna
styrk til húsasafnsins nú í ár til að
bjarga því frá algerri neyð og þess
vegna hefur verið hægt að gera
nokkurt átak tii bóta. Ekki er hægt
að ætlast til þess að slíkur rausnar-
skapur verði endurtekinn á næsta
ári, enda ber Þjóðminjasafninu, þ.e.
ríkissjóði að kosta rekstur húsa-
safnsins. Því stefnir í voða verði
ekki stóraukin fjárveiting til hús-
anna.
Tuttugu til þrjátíu milljónir
myndu skipta sköpum og þær
myndu skila sér sem ein örlítii víta-
mínsprauta í atvinnulífi dreifbýlis-
ins.
Mér er það auðvitað fullljóst að
viðhald menningarminja verður
seint talinn atvinnuvegur á íslandi
og ekki verður rúm fyrir marga
þeirra sem flosna upp frá bústörfum
eða fískveiðum. Auknar íjárveiting-
ar til þessa málaflokks skila sér þó
eins og best verður á kosið - veita
tiltölulega mörgum vinnu þar sem
þörfin er brýn og jafnframt treysta
þær grandvöll að atvinnulífi fram-
tíðarinnar.
í varúðarskyni vil ég aðeins
nefna það í lokin, að búast má við
því, að úrtöluraddir muni hefja upp
raust sína í eyra ykkar fjárlaga-
nefndarmanna og segja að ekki sé
til mikils að auka ijárveitingar til
varðveislu menningarminja þar sem
yfirstjóm þjóðminjavörslunnar í
landinu sé allsendis óhæf til að
gegna hlutverki sínu. Þegar best
láti sé hún áhugalítil um varðveislu
menningarminja og fákunnandi.
Svo illa sé fyrir henni komið að
jafnvel megi búast við því að hún
leggist gegn auknum ijárveitingum
til minjavörslunnar.
Við slíkum röddum skylduð þið
skella skollaeyrum og hugsa til
þess að víst séu þetta slæm vand-
ræði, en hafa hugfast að þau era
aðeins til skamms tíma því fyrr eða
síðar hljóta landsfeðumir að leysa
þann vanda.
Höfundur er arkitekt og befur
unnið að varðreislu friðaðr,a búsa
i vegum Þjóðmiiýasafnsins.
Það er leikur
að borða Cheeríos!
Safnaðu flipum og fáðubol!
A
v S
0m^

I tilefni þess að Cheerios hefur verið 50 ár
á borðum íslendinga hefur General Mills
ákveðið að bregða á leik með nýju íslensku
pakkana. Cheerios leikurinn
gengur þannig fyrir sig að þú klippir flipa
af 6 Cheerios, Honey Nut eða
Cocoa Puffs pökkum, fyllir út
/ þátttökuseðilinn og sendir til
/ okkar, ásamt flipunum, fyrir
28. febrúar 1993.
Þú getur einnig komið með
flipana í Vatnagarða 20 (Nathan & Olsen)
og náð þér í bol.
Þátttökuseðla í Cheerios leikinn er einnig
að finna í verslunum víða um land.

é
V'
í
i
i •
i
i
l
l
l
i.

Ceneral
MlllS
x
<D
m
c
3
Q.
O
©
E
o
'S
c
©
M
OJ
o
ö
©
«
c
©
c
c
©
XL
4-»
'3
O
= (0
O)
C I-
CD <D
H— (-
co c
11
•— V) P
® 'O £
X Q_ CO
co
cr>
o>
©
>3
©
*_
‘c
c
■■2
OT
w
oo
CM
©
3
o>
©
T3
O |
■° 2 c
'Cö ‘(n izr
h- u TJ
O C
T- 0)
_© C
01 w *;
= J= co
> ■« to
o) fy 2
•LU W
C
©
o
'öl
w
OT
E
3
'©
£
v.
CO
“CD
C
<ö
T3
C
\(8 «“
>
n
x
>
o
oc
*
£
œ
E
I I
: «
Jz
s
OJ
é
o
M
O
U)
W
•=*
O
w
‘O
a
Njóttu vel og góða skemmtun!