Morgunblaðið - 23.01.1993, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JANUAR 1993
33
Opið bréf til Rík-
• /
íssjonvarpsms
eftir Hauk
Vilhjálmsson
Hinn 1. nóvember 1980 var
fréttaágripi á táknmáli sjónvarpað
í fyrsta sinn og var það stór áfangi
fyrir heyrnarlausra. Fréttamenn
voru heyrnarlausir og jafnframt
störfuðu með þeim aðstoðarmenn.
Næstu 11 árin borgaði Félag heym-
arlausra laun aðstoðarmanna, þrátt
fyrir að það væri hlutverk Ríkissjón-
varpsins. Aðstoðarmenn sjá um að
afla fréttaefnis frá fréttastofu Sjón-
varpsins og jafnvel annars staðar
frá ef þörf þykir, og hjálpa til við
undirbúning fréttatímans. Að lok-
um var aðstoðarmönnunum sagt
upp störfum 1991 því ljóst var að
ekki voru breytingar í vændum.
Árinu eftir samþykkti Ríkissjón-
varpið loks að greiða laun þeirra.
Þetta hafði tekið mun lengri tíma
en búist var við, því á kosningavöku
um málefni fatlaðra sem haldin var
1987 voru fulltrúar allra flokka því
sammála að Ríkissjónvarpið ætti
að greiða laun aðstoðarmanna. Það
tók aftur á móti fimm ár að efna
þetta kosningaloforð, hvers vegna
svo lengi? Það er auðvelt að loka
þögul hróp heyrnarlausra úti í kuld-
anum og Ríkissjónvarpið sýndi
kröfum okkar lítinn skilning. Samt
sem áður má það ekki gleymast að
við erum mjög þakklát fyrir þá þjón-
ustu sem við fáum hjá Sjónvarpinu.
Spurning er hins vegar, er það nóg?
Textavarpið er til dæmis mjög
til fyrirmyndar og heyrnarlausum
mjög mikilvægt. Þar hefur Sjón-
varpið verið svo örlátt að láta okkur
í té sérstakar síður sem gera okkur
kleift að koma á framfæri tilkynn-
ingum og fleiru. Þar er einnig yfír-
lit yfir fréttir og fleiri fróðlegar
upplýsingar. En þá spyr fólk: Er
það ekki nóg? Til hvers að hafa
táknmálsfréttir í viðbót við þetta?
Svarið er einfalt. í fyrsta lagi eru
í textavarpinu aðeins inngangar
frétta, en engar skýringar líkt og
í táknmálsfréttum. í öðru lagi er
textavarpið á íslensku. Flestir
heyrnarlausir sem eru um 30 ára
og eldri búa aðeins yfir sæmilegri
íslenskukunnáttu, ekki meira. Þar
til fyrir um 10 árum var íslenskt
táknmál ekki viðurkennt í Heyrn-
leysingjaskólanum, frekar enn ann-
að táknmál. Allt frá því kennsla
heyrnarlausra hófst 4. september
1867 var gífurleg áhersla lögð á
að heyrnarlausir skildu talað mál
og lærðu að tala. Mikill tími og
orka fór í að kenna skrift og vara-
lestur, en minni tími í að kenna til
dæmis íslensku. Táknmál var bann-
að og því ekki notað sem kennslu-
„En hverjar eru þær
kröfur eða beiðnir sem
við viljum leggja fram
fyrir Sjónvarpið?
1. Að táknmálsfréttir
verði lengdar í allt að
10 mínútur daglega.
2. Laun táknmáls-
fréttamanna verði
hækkuð og leiðrétt skv.
verðbólgu.
3. Allt innlent efni
verði textað í endursýn-
ingu.
4. Heyrnarlausir fái
vikulegan fréttaskýr-
ingaþátt, allt að 20 mín-
útna langan.“
mál, og skiljanlega olli það erfíðleik-
um fyrir heyrnarlausu börnin sem
aðeins þekktu táknmál. Þetta er því
miður hluti af ömurlegri fortíð
heyrnarlausra. Það eru aðeins 10
ár síðan táknmál var viðurkennt í
Heyrnleysingjaskólanum og að
heymarlaus böm fengu eitthvað í
líkingu við alvöm kennslu í ís-
lensku. Þess vegna er íslenskukunn-
átta margra heymarlausra langt frá
því að vera fullkomin og afar nauð-
synlegt að jafnmikilvægur dag-
skrárliður og fréttir sé aðgengilegur
á þeirra eigin móðurmáli, táknmáli.
íslenskur texti nýtist flestum
heyrnarlausum mun betur t.d. á
innlendu sjónvarpsefni, þar sem
hægt er að styðjast við myndræna
atburðarás.
En nóg um sögu heymarlausra.
Táknmál er mjög mikilvægur þáttur
í daglegu lífi okkar, enda okkar
móðurmál eins og fyrr segir. ís-
lenskt táknmál er jafnmikilvægt
okkur og íslenskan er heyrandi,
fólki, við virðum ykkar mál og ósk-
um þess að þið virðið okkar. Hve-
nær kemur sá tími þegar við getum
auðveldlega tjáð okkar vandamál?
í dag er það því miður mjög tak-
markað. Við þurfum alltaf að nota
þjónustu túlka, en túlkar em heyr-
andi fólk sem lært hefur táknmál
og getur túlkað á milli þess og ís-
lensku. Túlkar vom samt sem áður
ekki til fyrr en fyrir nokkrum áram.
Þó er enginn þeirra sem starfar í
dag fullmenntaður túlkur í íslensku
táknmáli. Túlkanám sem útskrifar
fullgilda túlka mun hefjast í fyrsta
sinn næsta haust við Háskóla Is-
lands og tekur námið alls þrjú ár.
Eins og kemur fram hér að ofan
ARNAÐ HEILLA
er augljóst að heyrnarlausir em
minnihlutahópur, en af hveiju að
skrifa opið bréf til Sjónvarpsins?
Ástæður fyrir því em margar. Und-
anfarið höfum við sent mörg bréf
til Rúnars Gunnarssonar aðstoðar-
framkvæmdastjóra og ítrekað farið
á fundi með honum, en með litlum
árangri. Að vísu era aðstoðarmenn-
irnir nú loks komnir á launaskrá
hjá Ríkissjónvarpinu, textavarpið
hefur hafíð göngu sína og vissulega
emm við mjög þakklát fyrir það.
En ekkert svar höfum við fengið
við öðmm kröfum okkar, ekki svo
mikið sem eitt einasta bréf undan-
farin þijú ár, þrátt fyrir að frá okk-
ur hafí farið nokkrir tugir bréfa,
fyrir utan fundahöldin. En hveijar
em þær kröfur eða beiðnir sem við
viljum leggja fram fyrir Sjónvarpið?
1. Að táknmálsfréttir verði
lengdar í allt að 10 mínútur dag-
lega.
2. Laun táknmálsfréttamanna
verði hækkuð og leiðrétt skv. verð-
bólgu.
3. Allt innlent efni verði textað
í endursýningu.
4. Heyrnarlausir fái vikulegan
fréttaskýringaþátt, allt að 20 mín-
útna langan.
Kröfur okkar eru samhljóða nið-
urstöðum nefndar sem mennta-
málaráðherra skipaði árið 1991 til
að gera tillögur sem úrbætur í þjón-
ustu ríkisfjölmiðla við heymarlausa.
Fulltrúi Ríkissjónvarpsins í þessari
nefnd var Rúnar Gunnarson aðstoð-
arframkvæmdastjóri. En hvers
vegna gerum við þessar kröfur og
hvað felst í þeim?
1. Heyrnarlausir fá mjög
skammtað fréttaefni, ekki getum
við heyrt í útvarpi, í sjónvarpi er
innlent fréttaefni ekki með texta
ásamt því að talað er inn á mest-
allt erlent fréttaefni. Táknmáls-
fréttir er því mjög mikilvægur mið-
ill fyrir okkur og viljum við fá hann
lengdan úr fjórum mínútum í 10
mínútur til að nýta hann betur. Það
liggur í augum uppi að það magn
frétta sem kemst fyrir á fjómm
mínútum er ansi takmarkað. Sjón-
varpið er sífellt að endurskoða dag-
skrá sína en því miður höfum við
ekki fengið meira pláss hingað til.
2. Fyrir 10 árum þóttu laun tákn-
málsfréttamanna góð, en raungildi
þeirra hefur minnkað talsvert. Það
sem þarf í raun að gera er að leið-
rétta launin vegna óðaverðbólgunn-
ar sem var hér á landi fyrir nokkr-
um árum, en það hefur aldrei verið
gert. í mörg ár höfum við barist
fýrir þessari leiðréttingu, en án
árangurs. Við getum ekki farið í
verkfall þar sem Sjónvarpinu er
alveg sama um okkur. Það sem við
höfum farið fram á er að launin
verði samræmd því sem þau vora
áður fyrr. Sem dæmi má nefna að
veðurfræðingar em í dag með helm-
ingi hærri laun en þau sem við emm
að fara fram á. Undirritaður fór
ásamt formanni félagsins á fund
með Herði Vilhjálmssyni, fjármála-
stjóra Ríkisútvarpsins, og Rúnari
Haukur Vilhjálmsson
Gunnarssyni aðstoðarfram-
kvæmdastjóra vorið 1992. Eftir
fundinn talaði Rúnar um að í fram-
tíðnni yrði byggt nýtt sjónvarpshús
á lóð norðan við útvarpshúsið í
Efstaleiti og sagðist mjög bjartsýnn
á að þessi framkvæmd myndi hefj-
ast í nánustu framtíð. Hvemig get-
ur hann verið svo bjartsýnn á fram-
tak sem kostar milljarða, en svart-
sýnn á einfalda leiðréttingu launa
okkar í Sjónvarpinu?
3. í skýrslu áðumefnds starfs-
hóps um úrbætur í þjónustu ríkis-
fjölmiðla við heyrnarlausa sem var
birt 15. apríl 1991 stendur: „.. . að
allt innlent efni verði textað í endur-
sýningu. Sjónvarpið greiði allan
kostnað við textun.“ Að mati nefnd-
ar átti þetta að koma til fram-
kvæmda sem fyrst, vegna lítils
kostnaðar og þess að þetta var
tæknilega framkvæmanlegt. Nú era
liðin tæp tvö ár og enn hefur ekk-
ert gerst þrátt fyrr ítrekanir frá
Félagi hreyrnarlausra. Sjónvarpið
endursýnir reglulega íslenskt efni
en aðeins mjög fáir dagskrárliðir
em með texta.
4. Það er afar mikilvægt að við
fáum fréttaskýringaþátt um bæði
innlendar og erlendar fréttir og að
hann verði fluttur á táknmáli. Þetta
yrði eini fréttaskýringaþátturinn
sem heymarlausir hafa aðgang að.
Þáttur þessi er sérstaklega mikil-
vægur til að fjalla um efni og mál
sem ekki komast fyrir í fjögurra
mínútna fréttatíma.
Ekkert hefur verið framkvæmt
af þessum fjórum atriðum og við
höfum heldur ekki fengið skriflegt
svar frá Ríkissjónvarpinu í langan
tíma. Það er að sjálfsögðu mjög
niðurlægjandi að sæta slíkri með-
ferð, sem okkur fínnst jaðra við
fordóma. Okkur er neitað um sí-
fellt fleiri og fleiri atriði. í nokkur
skipti hafa táknmálsfréttir verið
felldar úr dagskrá af einhveijum
ástæðum en sjaldnast emm við svo
mikið sem látin vita. Gott dæmi um
þetta var nýársdagur síðastliðinn.
Þá var táknmálsfréttum sleppt án
þess að við væmm látin vita og
einnig var klippt á táknmálstúlkun
(ekki ágrip) áramótaávarps forseta
íslands. Enn höfum við ekki fengið
skýringu á hvers vegna táknmáls-
fréttunum var sleppt, en ástæðan -
fyrir því hve áramótaávarpið var
endasleppt er sögð vera mistök hjá
Sjónvarpinu. Spurningin er aftur á
móti hvers vegna þurfa slík mistök
alltaf að bitna á okkur? Alltaf erum
við látin líða fyrir mistök annarra
eða breytinga á dagskrá. Ef eitt-
hvað fer úrskeiðis virðist það vera
viðkvæðið að betra sé að sleppa
táknmálsfréttum en einni teikni-
mynd. Táknmálsfréttir virðast ekki
vera nógu fyndnar fyrir yfírmenn
Sjónvarps. Við ættum kannski að
mæta með grímur og hatta til að_
geta skemmt landsmönnum?
Undanfama daga hefur mikil
umfjöllun átt sér stað í dagblöðum
og útvarpi. Við vonum aftur á móti
að umfjöllunin núna verði frekar á
síðum dagblaðanna, eða í sjónvarpi
og þá með texta eða jafnvel túlkuð
á táknmáli, til að gera okkur kleift
að fylgjast með umræðum um okk-
ar eigin málefni. Það er svo skrýtið
að stundum virðist sem heyrnar-
lausir séu annars flokks fólk. Við
getum ekki notið þess að hlusta á
útvarp og borgum því aðeins helm-
ing afnotagjaldsins. Blindir geta
ekki notið þess að horfa á sjónvarp
og fá því ókeypis afnotagjald, þó
þeir hafí aðgang að útvarpi alla.—
daga. Og sjónvarpið auglýsir enn
að það sé nú Sjónvarp allra lands-
manna. Eru heyrnarlausir ekki
„landsmenn" líka?
Höfundur er heymarlaus frá
fæðingu og frajnkvæmdastjóri
Félags heyrnarlausra.
ENPURNYJAÐI
BILINN SINN
með einni
HAPPAÞRENNU
HAppAÞRENNAN
/tefrdrínmngúw!
Bifreiðatilboð
í dag, milli kl. 10-16, verður bifreiðatilboð á
tugum bíla í húsnæði okkar á Bíldshöfða 8 (áður
Bifreiðaeftirlitið). Bílarnir eiga að seljast, þannig
að búast má við að þeir fáist ódýrt.
Tilboðin verða opnuð kl. 16.00.
Bifreiðasala íslands, Bíldshöfða 8, s. 675200.
Ljósm. Studio 76
HJÓNABAND. Gefín voru saman
31. okt. sl. Einar I. Marteinsson og
Rakel Guðmundsdóttir af sr. Jóni
Dalbú Hróbjartssyni í Laugarnes-
kirkju.
Ljósmyndarinn - Jóhannes Long
HJÓNABAND. Gefín voru saman
5. des. sl. Björn Gunnarsson og
Margrét Hrönn Svavarsdóttir af sr.
Árna Bergi Sigurbjörnssyni í Ás-
kirkju. Heimili þeirra er í Reykjavík.
SMFST/EÐISFLÚKKURIHH
Húsvíkingar og núgrannarí
Almennur stjórnmálafundur verður haldinn í Félags-
heimili Húsavíkur þriðjudaginn 26. janúar nk. kl.
20.30. Frummælendur verða formaður Sjálfstæðis-
flokksins, Davíð Oddsson, forsætisráðherra, og Hall-
dór Blöndal, landbúnaðar- og samgönguráðherra.
Almennar umræður og fyrirspurnir.
Allir velkomnir.
Sjálfstæðisflokkurinn.