Morgunblaðið - 03.04.1993, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. APRÍL 1993
17
Aðhald gegn ágengni löggjafans
eftir Ásdísi
Erlingsdóttur
Allar starfsstéttir í mannlegu
samfélagi þurfa aðhald, t.d. þurfa
verkamenn aðhald verkstjóra,
læknar yfirlækna, blaðamenn rit-
stjóra og löggjafinn Alþingi þarf
ekki síður aðhald en aðrar starfs-
stéttir landsins. En til þess að al-
þingismenn fái aðhald þarf m.a. að
breyta 11. grein stjórnarskrárinnar
og gera forseta íslands ábyrgan í
stjórnarathöfnum og forseti velji
ráðherra sem sitji ekki á Alþingi.
Ef þessi stjórnlagabreyting verð-
ur að veruleika mun framkvæmda-
valdið vera í umsjá forseta íslands
og mun forseti vera sem fram-
kvæmdastjóri ásamt ráðherrum til
að fylgja eftir í framkvæmd þeim
lögum er Alþingi setur. Alþingi er
löggjafinn og löggjafarstörfin eru
grundvallarstörf alþingismanna og
lögin eiga þeir sjálfir að semja
ásamt ráðgjöfum sínum, í staðinn
fyrir að fá lögin eins og á færi-
bandi frá ráðuneytunum. Við þær
breytingar munu starfskraftar sér-
hvers ráðuneytis nýtast betur í
umsjá sérhvers ráðherra sem situr
ekki á Alþingi. Forseti íslands og
ráðherrar munu skipa embættis-
menn á vegum ríkisins, m.a. banka-
ráð ríkisbankanna. En vandamálið
sem erfítt verður að leysa er í sam-
bandi við þá aðstöðu sem alþingis-
menn hafa skapað sér í ríkisbönk-
um, að gera þá að kosningasjóði
sínum til að halda þingsætum. Hér
þarf að grípa inn í milliliður sem
er óháður kjördæmapoti því að
vissulega þarf að hlúa að byggðar-
lögum og atvinnuskapandi fyrir-
tækjum, en á ábyrgan hátt, en ekki
spreða jafnvel milljörðum upp á von
og óvon sem þjóðin verður að gjalda
fyrir og greiða. Þessu kerfi verður
að breyta áður en alþingismenn
setja þjóðina á hausinn.
Óháður kjördæmapoti
Forseti íslands mun verða óháður
kjördæmapoti en alþingismenn
verða að láta sig hafa það, þar sem
þeir eru fyrst og fremst kjörnir fyr-
ir ákveðið kjördæmi en forseti ís-
lands fyrst og fremst kjörinn fyrir
þjóðarheildina. Forseti íslands mun
fýlgjast grannt með því að lagasam-
þykktir Alþingis séu samhljóma
lagagreinum endurbættrar stjórn-
arskrár og halda vöku sinni og vera
á verði gagnvart hagsmunum og
sjálfsákvörðunarrétti byggðarlag-
anna, strjálbýlis og þéttbýlis í land-
inu. Lagasmíð alþingismanna á ekki
að segja til um hvað fólk eigi að
vilja og framkvæma, m.a. í búsetu
eða brauðstriti, t.d. ætti ekki að
sameina sveitarfélögin án sam-
þykkis sérhvers sveitarfélags og
ekki að hefta eða banna hefðbundin
störf eins og hjá smábáta- eða
stærri báta eigendum. Slík aðför
er að mínu mati brot á mannréttind-
um og mannlegri reisn til að sjá
fyrir sér og sínum. Athafnafrelsið
er dýrmætt og frumkvæði einstak-
iinga til að að bjarga sér þarf að
lögvernda gegn auðhringamyndun-
um en nýstofnuð samkeppnisnefnd
er nýmæli hér á landi og er í rétta
átt, enda þykir slík tilhögun sjálf-
sögð í alvöru réttarfarsríkjum.
26. greinin
Dýrmætasta lagagrein núgild-
andi stjómarskrár er að mínu mati
26. greinin sem meðal annars veitir
löggjafanum aðhald í veigamiklum
málum og greiðir veginn fyrir
sjálfsákvörðunarrétt fólksins í land-
inu. En það stendur hvergi í stjóm-
arskránni að forseti íslands verði
að segja af sér neiti hann að skrifa
undir lög sem þjóðin samþykkir í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Og í 25.
grein stjómarskrárinnar segir:
„Forseti lýðveldisins getur látið
leggja fyrir Alþingi frumvörp til
laga og annarra samþykkta." Þessi
lagagrein iofa góðu fyrir forseta
íslands ábyrgum í stjómarathöfn-
um.
„Það er mín skoðun að
forsetar lýðveldisins
hafi hingað til fetað í
sömu fótsporin í stjórn-
arathöfnum í þeirri við-
leitni sinni að halda
stjórnskipan landsins
gangandi, en þegar upp
er staðið hafa þeir engu
skilað af sér til ávinn-
ings fyrir sjálfsákvörð-
unarrétt 1 brauðstriti
þjóðarinnar.“
Vöklin eru sæt!
Það getur hver séð sem vill að
æðstu stjómvöld landsins hafa verið
aðhaldslaus í stjómarathöfnum í
gegnum árin og hafa ekki þurft að
vera ábyrg gjörða sinna gagnvart
þjóðinni á neinn hátt, vegna glopp-
óttra stjómskipunarlaga landsins.
Það er mín skoðun að forsetar
lýðveldisins hafí hingað til fetað í
sömu fótsporin í stjórnarathöfnum
í þeirri viðleitni sinni að halda
stjórnskipan landsins gangandi, en
þegar upp er staðið hafa þeir engu
skilað af sér til ávinnings fyrir
sjálfsákvörðunarrétt í brauðstriti
þjóðarinnar. En maðurinn á Bessa-
stöðum, forseti íslands Vigdís Finn-
bogadóttir, hefír aftur á móti leikið
stærra hlutverk en forverar í for-
setaembætti til að vekja á sér at-
hygli og breytt yfírbragði forseta-
embættisins á leikrænan hátt sér
að kostnaðarlausu. Löggjafinn Al-
þingi og ráðherrarnir, fram-
kvæmdavald löggjafans, munu
halda áfram meðan stætt er að
endurtaka orð fyrirrennara sinna
allt frá árinu 1944, að það sé nauð-
synlegt að endurskoða stjómar-
skrána og nefndir skipaðar á nefnd-
ir ofan og þar við situr, því að völd-
in em sæt og þægilegast að hugsa:
Er á meðan er.
Höfundur er húsmóðir i Garðabæ.
Ásdís Erlingsdóttir
----—nama-------
Sýning um heigina
Fíat er kominn aftur
og nú á f rábæru verði
Sýnum Fíat Uno Arctic, sérbúinn fyrir norðlægar
slóðir, í fyrsta sinn á íslandi.
Enginn vestur-evrópskur eða japanskur bíll
býðst á hagstæðara verði.
Uno Arctic er betur búinn en nokkru sinni fyrr og
fer vel með fjárhaginn.
Verð frá:
687.000
Opið laugardag fra 10-17 og
sunnudag frá 13-17.
kr. á götuna.
Uno
arctic
-fyrir norðlœgar slóðir
ITALSKIR BIIAR HF.
Skeifunni 17 • 108 Reykjavík • sími (91)677620