Morgunblaðið - 24.04.1993, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. APRIL 1993
SJONARHORN
Atvinnutækifærum
fækkar í Evrópu
Það er orðið mjög erfitt að
sætta sig við þá þróun sem orðið
hefur í atvinnumálum hér að und-
anförnu. Úrræðaleysi í allri um-
ræðu og aðgerðaleysi í uppbygg-
ingu og eflingu nýrra atvinnu-
tækifæra hefur aðeins orðið til
að fylla þjóða vonleysi og uppgjöf
og það á ótrúlega skömmum tíma.
Þær hagfræðilegu töfralausnir
sem notaðar hafa verið og öllu
eiga að bjarga með hagræðingu
á öllum sviðum, niðurskurði og
endurskipulagningu, uppsögnum
og frekari endurskipulagningu og
enn meiri hagræðingu, hafa ekki
leitt til þeirrar hagsældar sem að
var stefnt, heldur blasir nú við
stöðnun á flestum sviðum at-
vinnulífsins. Hvernig hugsa menn
sér framtíð afkomenda sinna hér
á landi?
Nauðsynlegt að undirbúa
uppbyggingu atvinnuvega
Ef taka má mið af ummælum
stjórnarherra í íjölmiðlum virðist
ekki annað framundan en áfram-
haldandi aðhaldsaðgerðir og
stöðnun. Nýmæli eða viðleitni til
uppbyggingar og eflingar at-
vinnuvega hafa ekki komið til
umræðu. Nú á krepputímum ætti
að vera tíminn til að skipuleggja
á markvissari hátt atvinnulif hér
í framtíðinni. Það mætti gera með
því að ná saman í hópa fólki með
atvinnuskapandi hugmyndir eða
nýmæli í atvinnuuppbyggingu og
meta síðan hvort og hvernig hægt
sé nýta þær til verðmætasköpun-
ar.
Sviptingar í Evrópu
Yfirlýsingar um að allt fari á
betri veg þegar ísland sé komið
í ESS, því að þá muni erlent fjár-
magn flæða inn í landið og fiskur-
inn verða fullunninn hér heima,
eru ekki líklegar tii að verða að
veruleika ef marka má þá umræðu
sem fram fer í evrópskum blöðum
um þessar mundir um þróun mála
í Evrópulöndunum.
í blaðinu The European
25.-28. febrúar síðastliðinn er
atvinnuástand og efnahagsmál í
Evrópulöndum tekið fyrir. í rit-
stjórnargrein segir Jean Monnet
að miklar sviptingar séu í stjórn-
um evrópskra fyrirtækja, forstjór-
ar séu í vaxandi mæli iátnir víkja
úr starfi og það sé engin stétt
óhult fyrir atvinnuleysisvofunni.
Á meðan hæfileikaríku fólki
tveggja kynslóða sé kastað til
hliðar grafi stjórnmálamenn höf-
uð sín í sand.
Pólitíska stefnan sem
mistókst
Ef efnahagslífið eigi að ná að
rétta við, þurfi fyrirtækin á sínum
reyndu stjórnendum að halda, en
það eru einmitt þeir sem fyrirtæk-
in hafa kastað á dyr. Hann vekur
athygli á því að atvinnuleysið hjá
ungu skólagengnu fólki á aldrin-
um 18-24 ára sé ekki síður
áhyggjuefni. En það muni leiða
til þess að næsta kynslóð stjórn-
enda fái ekki nauðsynlega starfs-
reynslu. Afleiðingin yrði sú að á
næstu öld muni Evrópu skorta
hæfa leiðtoga til forystu í við-
skiptalífinu sem henni verða nauð-
synlegir á enn harðari mörkuðum
en þekkjast í dag.
Hvernig hafa leiðtogar Evrópu
brugðist við? spyr hann: Eins og
sitjandi kanínur stjarfar í ljósum
umferðar. Þeir bjóði ekki upp á
neinar lausnir, jafnvel þó að ljóst
sé að pólitíska stefna þeirra hafi
mistekist. Sönnunargögnin þar
um geta þeir þó fengið frá löndum
sem fyrst urðu fyrir barðinu á
þeirri kreppunni sem nú ríkir,
Bandaríkjunum og Bretlandi.
Vextir ráða efnahagslegri
uppbyggingu
Lækkun vaxta blés lífi í banda-
ríska hagkerfið, skrifar Monnet.
Ef háir vextir hefðu verið í Bret-
landi hefði það eyðilegt það sem
eftir var af bresku efnahagslífi.
Bundesbank, hinn þýski sam-
bandsbanki, hefur ekki skilið
þetta. Þeir eru með sinni blindu
gróðafíkn að draga þýskt efna-
hagslíf lengra niður í íjárhagslega
hnignun. Frakka segir hann halda
uppi háum vöxtum á fölskum for-
sendum, með oftrú á heilögum
sameiginlegum evrópskum gjald-
miðli og sem þeir þó leggja nú til
að lagður verði til hliðar þar til
kreppan er liðin hjá.
Fyrirtæki verða að fá hjálp til
að draga úr framleiðslukostnaði,
segir Monnet, og stjórnir Evrópu-
landa eiga að afnema lög og
reglugerðir sem auka launakostn-
að fyrirtækja. Félagsleg hlunnindi
starfsmanna þýskra fyrirtækja
séu t.d þrisvar sinnum hærri en
þau eru í Japan og Bandaríkjun-
um og tvisvar sinnum hærri. í
Frakklandi. Nauðsynlegt sé að
verja rétt starfsfólks en þung
kostnaðarbyrði raski væginu.
Iðnframleiðsla flutt til
láglaunalanda
í öðru eintaki blaðsins The
European frá 4.-7. mars segir
að Þjóðveijar hafí stysta vinnu-
viku allra Evrópuþjóða, lengsta
sumarleyfið og yngstu eftirlauna-
þegana. En þrátt fyrir vaxandi
kreppu ætli þarlend stjórnvöld
ekki að draga úr félagslega kerf-
inu heldur stefni þau að því að
þýska kerfið gildi í öðrum löndum
Evrópu. Þó hefur Kohl fært í tal
launalækkun.
Hinn hái kostnaður sem þýski
iðnaðurinn býr við er sagður vera
mun meiri en komið hafi fram.
Iðnaðurinn hefur brugðist við
háum framleiðslukostnaði með því
að flytja framleiðslu sína til ann-
arra landa þar sem launakostnað-
ur er mun lægri. í Austur-Evrópu-
löndum eru laun víða aðeins einn
tíundi af því sem er í Þýskalandi.
Fram kemur að 80 prósent er-
lendra íj'árfestinga í Tékklandi eru
á vegum þýskra fyrirtækja.
Ávinningurinn er sagður vera
minni kostnaður, ódýrt vel mennt-
að vinnuafl og stutt á markaði
bæði til austurs og vesturs.
Það virðist vera að aukast að
evrópsk fyrirtæki láta framleiða
fatnað í Ásíu þar sem kaupið er
mjög lágt og hlunnindi oft engin.
Jafnvel frönsk tískuíyrirtæki eru
farin að láta framleiða fyrir sig
„franskar tískuvörur" í Kína.
Slæmt atvinnuástand hjá
ungu fólki í Evrópuiöndum
Við lestur þessara blaða er ljóst
að það er hæpið að halda því fram
að íslendingum opnist auðveld
atvinnutækifæri í Evrópulöndun-
um við inngöngu í EES. Atvinnu-
ástand virðist fara versnandi í
Evrópulöndum. Atvinnuleysið er
sagt alls staðar mikið, þó alvarleg-
ast sé það í Grikklandi og á Ital-
íu, en þar getur tekið nokkur ár
að fá vinnu. Á Spáni og í Grikk-
landi er meira en tíu prósent
skólagengins fólks án atvinnu.
Atvinnuleysi í Evrópulöndum á
sér án efa margar ástæður, en
það þarf ekki mikla visku til að
sjá að flytji framleiðslufyrirtæki
í iðnaði starfsemi sína úr landi,
þá missa starfsmennirnir vinnu
sína og áhrifin verða keðjuverk-
andi. Atvinnuleysi dregur úr
kaupmætti og afleiðingarnar
verða samdráttur. Á þessari þróun
virðist lítil breyting ætla að verða
á næstunni. Evrópuþjóðir eru að
færa framleiðsluna til láglauna-
landanna og fara ekki dult með
ávinninginn.
Erfitt að finna starf utan síns
eigin lands
Jafnvel þó að af fréttum hér
megi ætla að einskonar yfirþjóð-
legt vald yfir stjórnum Evrópu-
landa sé í Brussel virðist raunin
önnur, ef marka má skrif evr-
ópskra blaða. Þýskur aðstoðarfor-
stjóri tölvufyrirtækis, Klaus Mull-
er að nafni, sem misst hefur starf
sitt, segist ekki trúa á sameigin-
lega Evrópu ennþá. Erfitt sé að
finna nýtt starf, fyrirtækin séu
ófús að ráða til stjórnunarstarfa
fólk utan síns eigin lands. Frönsk
fyrirtæki velji fyrst og síðast
Frakka og þýsk fyrirtæki Þjóð-
veija til starfa í fyrirtækjum sín-
um.
Byggjum upp eigin iðnað á
eigin forsendum
Það er ljóst að við íslendingar
verðum að styrkja framleiðslu
okkar og byggja upp iðnað á eig-
in forsendum. Á meðan vel stæð
íslensk fyrirtæki leita með fjár-
festingar til landa þar sem laun
eru lág, eins og nokkur hafa þeg-
ar gert, kemur það niður á ný-
breytni og uppbyggingu atvinnu-
vega hér innan lands. Við höfum
hér allt sem til þarf, vel menntað
fólk og fyrsta flokks hráefni til
öflugrar framleiðslu í matvæla-
iðnaði. Matvæli eru gulltrygg
framleiðsla í framtíðinni.
M. Þorv.
Gestaboð Branaghs
Húmorslaust hyski
Kvikmyndir
Sæbjöm Valdimarsson
Háskólabíó
Vinir Péturs - Peter’s Friends
Leikstjóri Kenneth Branagh.
Handrit Rita Rudner og Martin
Bergman. Aðalleikendur Kenn-
eth Branagh, Alphonsia Emm-
anuel, Stephen Fry, Hugh
Laurie, Phyllidia Law, Alex
Lowe, Rita Rudner, Tony Slatt-
ery, Melda Stanton, Emma
Thompson. Bresk. Samuel
Goldwyn - Film 4 1992.
Undrabarn breska leikhússins,
Kenneth Branagh, hóf feril sinn
sem kvikmyndaleikstjóri með mikl-
um krafti með Hinrik V (’89) og
Dead Again (’91). Einkum var fyrri
myndin eftirminnileg og sjálfsagt
eitt besta byijendaverk í háa herr-
ans tíð. Auk þess fór Branagh með
aðalhlutverkið og vann handritið.
Dead Again var litlu síðri þó efnið
væri ólíkt þynnra, Enda á engum
Shakespeare að byggja. í þriðja
leikstjórnarverkefninu, Vinum Pét-
urs, fer hinn liðlega þrítugi Norður-
íri með eitt af mörgum aðalhlut-
verkunum en kemur ekki nærri
handritinu. Á mun minna í henni
en þeim fyrri. Sú er kannski ástæð-
an fyrir því að hún stenst hvorki
samanburð við Hinrik V né Dead
Again. Er leikstjórnin mun tilþrifa-
minni (þó ekki hvað snertir leikar-
ana) og handritið ófrumlegt þrátt
fyrir marga, góða spretti.
Vinir Péturs er e.k. bresk út-
gáfa hinnar ágætu myndar Lawr-
ence Kasdans, The Big Chill (’83),
(sem hinsvegar skuldaði Return oí
the Seacaucus 7 (’80) e. John Say-
les, meira en lítið). Þessar myndir
voru engin sláandi snilldarverk, en
inntak þeirra - endnrfundir gamalla
vina - er heillandi viðfangsefni og
hefur hvatt ófáa listamenn til að
tjá sig um það síðan. Með misjöfn-
um árangri. Eitt síðasta verkið sem
hér var sýnt af þessum toga var
Queen’s Logic, sem var fyrir fátt
eftirminnilegt. Það kom á óvart að
Branagh yrði sporgöngumaður
Kasdans og þeirra félaga allra, en
einhversstaðar mátti lesa að hann
hafi gert Vini Péturs fyrir vini sína,
sem er svosem ekkert verri ástæða
en hver önnur.
Þótt margt af því sem fer fram
sé klisjukennt og tuggið á myndin
ófáa heillandi og afar vel skrifaða
spretti, geislandi af hlýju og mann-
legheitum. Efnið er vitaskuld hálf-
dramatískt allt til enda og er oft-
ast stætt á því. Að undanskildum
grátþrungnum lokaspretti þar sem
Branagh og handritshöfundarnir
fara offari.
Stephen Fry er óborganlegur í
titilhlutverkinu. Hann býður heim
hópi gamalla vina og mökum þeirra
á óðal sitt yfir áramótin. Vinirnir
störfuðu með honum áratug áður
við kabarett-sýningar vítt um Bret-
landseyjar en eru nú dreifðir um
allar jarðir og lífshlaup þeirra mis-
jafnt. Ekki verður farið nánar útí
þá sálma hér né aðalástæðuna fyr-
ir gestaboði Péturs. Þessar marg-
litu og ólíku persónur eru allar
broslegar í aðra röndina, flestar
forvitnilegar og vel dregnar, að
undanskyldum hjónum harmislegn-
um af sonarmissi en endurheimta
lífslöngunina með ósleitilegum
amorsbrögðum. Það verður hins-
vegar ekki sagt um flesta aðra sem
til sögunnar koma. Þetta er ljöl-
skrúðugur hópur sem er undan-
tekningarlaust yndislega vel leikinn
af úrvalsmannskap. Og engin
spurning að það verður áhugavert
sem Branagh tekur sér næst fyrir
hendur - þótt vínið sé misjafnt á
gömlu belgjunum hans hér.
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Flodder í Ameríku („Flodders
Does Manhattan“). Leikstjórn:
Dick Maas. Aðalhlutverk: Nelly
Frijda, Huub Stapel, René van’t
Hof, Tatjana Simic, Jon Polito
og Lonny Price.
Flodder í Ameríku er hryllilega
ómerkileg og ófyndin gamanmynd
hollendingsins Dick Maas og sjálf-
stætt framhald annarrar ómerki-
legrar myndar hans um hina hol-
lensku Flodderfjölskyldu og athafn-
ir hennar. I þetta sinn heldur heila
slektið til Bandaríkjanna sem e.k.
skiptifjölskylda - Bandaríkin senda
fullkomna fjölskyldu til Hollands í
þeirra stað - en skipulagið fer út
um þúfur. Flodderarnir eru teknir
fyrir rússneska sendinefnd og fá
hinn besta viðurgjörning á Plaza
hótelinu áður en þeim er hent út,
þeir verða bjargvættir bareiganda
og slást í lið með honum og um það
er þessum vonda farsa líkur er for-
seti Bandaríkjanna kominn í spilið.
Flodder í Ameríku er alltof löng,
langdregin og leiðinlega vitlaus.
Það er sjálfsagt hellingur í mynd-
inni af því sem Dick Maas, sem er
einhver hallærislegasti húmorist
Evrópu, kallar brandara, en þá fáu
sem maður finnur getur maður
ekki með nokkru móti hlegið að.
Einhverstaðar í loftunum milli Hol-
lands og Bandaríkjanna fer fjöl-
skyldan að tala ensku fyrirvara-
laust en hafði talað á móðurmálinu
fram að því. Enskan kemur einkar
klaufalega út úr munni hollensku
leikaranna en er sjálfsagt partur
af markaðssetningu myndarinnar
vestra. Annar partur af þeirri mark-
aðssetningu er sá að nú hefur dreg-
ið mjög úr klúrum og dólgslegum
bröndurum fjölskyldunnar slíkum
sem einkenndu helst fyrri myndina.
Við þetta bætist að leikurinn er
allur mjög lélegur. Hollenska leik-
arahópnum fersta það ekki vel úr
hendi að leika á ensku og Dick
Maas virðist veita þeim litla sem
enga leikstjórn. Hann hefði líka
mátt beita skærunum betur því
myndin hans er næstum tveir tímar
og sú lengd ber ekki uppi þunnildis-
legan og fullkomlega innantóman
söguþráðinn. Maður getur haft þol-
inmæði fyrir margpi farsavitleys-
unni á meðan hægt er að hlæja að
henni. Því er ekki að heilsa hér.