Morgunblaðið - 18.05.1993, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 1993
Astríður Einars-
dóttir — Minning’
Fædd 7. maí 1902
Dáin 8. maí 1993
Það var fyrir ári, hinn 7. maí, að
fáeinir vinir og ættingjar Ástríðar
mágkonu minnar komu saman á
heimili hennar til að færa henni árn-
aðaróskir á níræðisafmæli. Við, sem
sátum það gestaboð, dáðumst að
kjarki hennar og dugnaði, en þótt-
umst sjá að þróttur hennar væri senn
þrotinn og að henni entist eigi lengi
kraftur til þess að veita viðnám
hrörnun og heilsutjóni er að henni
sóttu. Hún varðist með hugprýði og
stóð meðan stætt var.
Á yngri árum var Ásta í hópi
fræknustu fimleikastúlkr.a. Geislandi
af lífsorku og stælt af starfi og úti-
vist gekk hún fagnandi í flokki æsku-
meyja í Vesturbænum og prýddi fim-
leikaflokk IR, Iþróttafélags Reykja-
víkur. Ásta var djörf og hiklaus í
framkomu. Dró hvergi dul á skoðan-
ir sínar. Talaði tæpitungulaust og
ætlaðist til þess af öðrum.
Ásta hafði yndi af því að rifja upp
þátttöku sína í íþróttaflokki ungra
kvenna í Reykjavík. Sótti hún þá
stundum, að beiðni okkar gestanna,
myndir máli sínu til áréttingar. Þar
blasti við fríður flokkur kvenna. Ljós-
klæddar ungmeyjar léku listir sínar
á palli og fetuðu fimlega á slá, en
jöfur íslands, Kristján konungur og
drottning hans, Alexandrine, sátu í
stúkusætum á Melavellinum, þar sem
nú rís Þjóðarbókhlaða og fylgdust
með fimleikum stúlknanna og klöpp-
uðu þeim lof í lófa. Það vakti at-
hygli að erlendur ferðamaður, Svíi,
ritaði í blöð og fór lofsamlegum orð-
um um sýningu stúlknanna, líkti
þeim við svani og hrósaði þeim fyrir
fagran limaburð og þokka. Ásta
minntist þessara stunda jafnan með
gleði, enda batt hún vináttu við stall-
systur sínar frá þessum árum. Sum-
ar þeirra urðu góðir grannar eins og
Anna Guðmundsdóttir leikkona og
Dóra Magnúsdóttir, eiginkona Magn-
úsar Björnssonar frá Laufási, og
fleiri stúlkur úr þessum fræga sýn-
ingarflokki.
Ljúft var að minnast liðinna
stunda, en sárt að finna vanmátt
sinn og kröm þegar elli og sjúkdóm-
ar lögðust á eitt um að beygja þann,
sem áður hafði stæltur staðið. Nú
munu þær allar horfnar af sjónar-
sviðinu ÍR-stúlkurnar, sem heilluðu
áhorfendur á Melavellinum konungs-
komuárið 1921.
Eins og títt var um unglinga á
íjölmennu heimili réðst Ásta til starfa
utan heimilis. Þá var siður að börn
léttu undir með foreldrum sínum og
legðu til heimilis, en héldu dálitlum
hlut af eigin aflafé, launum, sem
jafnan voru lág. Ásta réðst til starfa
hjá gosdrykkjaverksmiðjunni Sanit-
as, sem Gísli Guðmundsson gerla-
fræðingur og Loftur bróðir hans, Ijós-
myndari, ráku. Þar voru einnig bræð-
urnir Sigurður Waage og Matthías.
Á ljósmynd, sem Ásta átti í fórum
sínum var glaðlegur hópur starfsfé-
laga á góðum frídegi. Þar var meðal
annarra starfsfélaga Katrín Ólafs-
dóttir, síðar eiginkona Árna Péturs-
sonar læknis.
Ásta minntist þess jafnan hve glöð
hún varð er foreidrar hennar og
systkini fluttust búferlum af Bergs-
staðastíg, þar sem heimili þeirra
hafði staðið, og tóku sér bólfestu á
Blómsturvöllum við Bræðraborgar-
stíg. Þar var víðáttan. Þar var frels-
ið. Og þar var lífið saltfiskur, eins
og sagt var í frægri bók. Þóra móð-
ir Ástu, eiginkona Einars múrara
Jónssonar, var hæglát kona og prúð
í fasi og framgöngu. Hún hélt börn-
unum til verka og gekk sjálf með
þeim á stakkstæði við Blómsturvelli.
Þar var breiddur saltfiskur og sól-
þurrkaður. Þannig drýgði margur
tómthúsmaður tekjur sínar með
dyggri aðstoð eiginkonu og barna.
Það var sannkallaður sjónarsviptir
er stakkstæðin hurfu úr mannlífs-
mynd Reykjavíkur.
í hjarta sínu og eðli var Ásta allt-
af Vesturbæjarstúlkan, sem undi sér
við minningar um ilminn af sólþurrk-
uðum saltfíski á stakkstæðinu við
litla snotra bæinn, Blómsturvelli.
Henni voru í raun og sannleika hug-
stæðari tímar baráttu til bjargálna
en umhleypingar og óróatíð auðs og
valda.
Böm Einars múrara og Þóru eig-
inkonu hans, systkinin á Blómstur-
völlum, voru mannvænleg og settu
svip á sögu Reykjavíkur. Þorsteinn
var einn nafnkunnasti knattspyrnu-
maður á þriðja og fjórða áratug,
hetja KR-inga, fótboltamaðurinn
frækni. Þá var Magnús bakari, vask-
ur maður og prýði stéttar sinnar.
Matthías, yngstur bræðranna, ljúfur
maður og lipur við störf sín að ali-
fuglabúi í Mosfellsbæ. Hann er einn
bræðranna á lífi. Af systrunum lifir
Helga ein, glæsileg kona og greind.
Sigríður og Magnea Þóra prýddu
einnig þennan systkinahóp. Þær eru
báðar látnar.
Ásta sigldi ung til Kaupmanna-
hafnar ásamt Dóru vinkonu sinni og
félaga úr flokki ÍR. Þar réðst hún
til starfa hjá danskri fjölskyldu,
Paludan, og undi þar hag sínum hið
besta. Frá siglingu sinni og Kaup-
mannahafnardvöl geymdi Ásta
myndir, litlar augnabliksmyndir, að
hætti tímans. Á þessum myndum
kemur glöggt fram hve Ásta sómdi
sér vel á velli. Hún ber þar höfuð
hátt. Staðfesta, glaðlyndi og ein-
beitni bera skaphöfn hennar vitni.
Vel fagnaði Ásta því er henni var
færð stækkun af mynd þeirra er
saman fóru til Kaupmannahafnar.
Við stækkun myndarinnar kom ljós-
lega fram æskublómi stallsystranna,
sem svo lengi bundust vináttubönd-
um.
Ásta, eins og mér var tamt að
nefna mágkonu mína Ástríði, giftist
Jóni Axel Péturssyni hafnsögumanni
hinn 4. desember 1936. Þau reistu
sér hús á Hringbraut 153 í Reykja-
vík (nú 53). Auk hafnsögumanns-
starfs gegndi Jón fjölmörgum trún-
aðarstörfum í verkalýðsfélögum, sat
í bæjarstjóm Reykjavíkur og ótal
nefndum. Þegar Jón gekk að eiga
Ástu var hann framkvæmdastjóri
Ajþýðusambands íslands. Var raunar
hinn fyrsti, er gegndi því starfi. Var
þá jafnan framarlega í fylkingu þeg-
ar í odda skarst við atvinnurekendur
og lögreglu. Á þeim árum kreppu
og atvinnuleysis var mörgum heitt í
hamsi og kom oft til harðvítugra
átaka í vinnudeilum og verkföllum.
Þá tíðkuðust hin breiðu spjótin. Þessu
starfi fylgdu sífelldir fundir, erill og
ónæði á nýstofnuðu heimili. Er Jón
hvarf aftur að hafnsögumannsstarfí
tóku við volksamar ferðir og vökur
marga nótt. Síðar varð Jón forstjóri
Bæjarútgerðar Reykjavíkur. Því að-
eins er þetta nefnt að störf eigin-
mannsins réðu svipmóti heimilis og
háttum flestum. Húsfreyjan deildi
kjörum með manni sínum. Má segja
að pgu hafi staðið saman í blíðu og
stríðu. Jón varð forstjóri Bæjarút-
gerðar Reykjavíkur árið 1947. Þá
rættist gamall draumur hans um
togaraútgerð bæjarfélagsins. Var
hann raunar höfundur að kjörorði
Alþýðuflokksins í bæjarstjórnarkosn-
ingunum: Bæjarútgerð bjargar
Reykjavík. Ásta taldi jafnan að sá
tími sem maður hennar, Jón Axel,
veitti Bæjarútgerðinni forstöðu hefði
verið blómaskeið á lífsferli þeirra.
Hugur Jóns var bundinn við sjó og
sjávarafla og Ásta fylgdist af áhuga
með störfum eiginmannsins og hafði
gott verksvit og þekkingu á mörgu
er að fiskverkun laut. Seinna varð
Jón bankastjóri Landsbanka Islands.
Ástu fannst til um þann trúnað sem
Jóni var sýndur með þeirri tilnefn-
ingu, en saknaði ávallt Bæjarútgerð-
arinnar og starfsins þar.
Þau Jón Axel og Ástríður eignuð-
ust einn hjartfólginn son, Pétur Axel.
Hann varð lögfræðingur. Rak um
skeið málflutningsskrifstofu hér í
borg. Pétur Axel hafði mikinn áhuga
á útvegsmálum og ritaði í blöð um
þau mál. Pétur lést árið 1983. Hann
var tvíkvæntur. Fyrri kona hans var
Magnþóra Þórisdóttir, hún er látin.
Með henni eignaðist hann Jón Axel
og Þóru Steinunni. Seinni kona hans
var Rósa Ólafsdóttir. Með henni eign-
aðist hann Pétur Axel. Pétur eignað-
ist tvö börn með æskuvinkonu sinni,
Guðrúnu Jónsdóttur: Snjólaugu, sem
lést ung að aldri, og Jón Guðmann.
Dóttir Ástu frá fyrra hjónabandi
var Þóra, dóttir Haralds Þórðarsonar
skipstjóra. Þóra reyndist móður sinni
og stjúpföður Jóni Axel, stoð og
stytta alla tíð. Hún lést árið 1982.
Guðmundur Jónsson óperusöngvari
var eiginmaður Þóru. Börn Þóru og
Guðmundar Jónssonar eru Ástríður,
Þorvarður Jón og Halldóra.
Ástríður varð fyrir þeirri þungu
sorg að missa bæði börn sín í blóma
lífsins.
Á kveðjustund eru Ástríði Einars-
dóttur færðar þakkir fyrir vináttu
sem efldist með árum og var stað-
fest af hennar hálfu með drengskap
og tryggð.
Pétur Pétursson.
Látin er í hárri elli Ástríður Ein-
arsdóttir Hringbraut 53 í Reykjavík.
Hún kvaddi þetta líf á Landakotsspít-
ala laugardaginn 8. maí, en daginn
áður varð hún níutíu og eins árs.
Atvikin höguðu því þannig að við
Pétur Axel Jónsson, sonur hennar,
urðum bekkjarbræður til landsprófs
í Gagnfræðaskóla Austurbæjar vet-
urinn 1954-1955 og síðan sambekk-
ingar allt til stúdentsprófs. Þau árin
var ég tíður gestur á heimili Ástríðar
og manns hennar, Jóns Axels Péturs-
sonar, forstjóra Bæjarútgerðar
Reykjavíkur og síðar bankastjóra
Landsbanka íslands.
Það gustaði stundum af Ástríði í
samskiptum við okkur unglingana.
Hún lét okkur hispurslaust heyra
álit sitt á tiltektum okkar félaganna
sem áreiðanlega, eftir á að hyggja,
voru ekki allar jafn hrósverðar á
þessum árum. Hún var heldur ekki
þeirrar gerðar að skafa utan af skoð-
unum sínum og var þá sama hver í
hlut átti. En undir skapheitu yfir-
borði, sem sumum kannski virtist
hrjúft, sló hlýtt hjarta, gætt mikilli
samúð með þeim sem minna máttu
sím
Á þessum árum stýrði Jón Axel
einu stærsta útgerðarfyrirtæki
landsins, Bæjarútgerð Reykjavíkur,
og það fór ekki framhjá neinum hve
mjög þau bæði, hún ekki síður en
hann, báru hag þess fyrir brjósti.
BÚR, Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
blaðið voru í öndvegi þar á bæ. Um
árabil var Jón Axel bæjarfulltrúi í
Reykjavík og einn af helstu forystu-
mönnum Alþýðuflokksins. Þá hefur
áreiðanlega stundum mætt á hús-
móðurinni og ekki alltaf verið næðis-
samt á Hringbrautinni. í samtölum
okkar Ástríðar seinni árin lá hún
ekki á skoðunum sínum um pólitíkina
og Alþýðuflokkinn, fremur en fyrri
daginn, og var ómyrk í máli um að-
gerðir eða aðgerðaleysi flokksforyst-
unnar.
Ástríður Einarsdóttir hlaut sinn
skerf af andstreymi í lífinu. Hún
missti dóttur sína af fyrra hjóna-
bandi, Þóru, í blóma lífsins. Einka-
sonurinn Pétur Axel lést á besta aldri
sumarið 1983, en mann sinn missti
hún árið 1980. Eftir lát Jóns Axels
bjó Ástríður ein á Hringbrautinni,
en síðustu mánuðina naut hún góðr-
ar umönnunar á hjúkrunardeild
Landakotsspítala. í ellinni hafði hún
góðan stuðning af barnabömum sín-
um.
Ástríður Einarsdóttir var kona
hávaxin og það sópaði að henni. Hún
naut þess áreiðanlega alla ævi að
hafa verið afrekskona í fimleikum á
yngri ámm. Hún var vel gerð kona
og þeir voru margir sem hún og Jón
Axel réttu hjálparhönd, þótt ekki
væri hátt um talað. Þegar dró að
stúdentsprófi hjá okkur félögunum
vorið 1959 þá var það ekki bara
einkasonurinn sem var sendur til
virðulegs klæðskera til að láta þar
sauma á hann smóking, heldur líka
sá sem þetta ritar, þar sem efni voru
ekki mikil í garði. Um það voru ekki
höfð mörg orð.
Að leiðarlokum þakka ég Ástríði
velgjörðir og vináttu. Það geri ég
fyrir hönd fjölskyldu minnar og okk-
ar vina Péturs Áxels frá skólaárun-
um. Guð blessi minningu góðrar
konu.
Eiður Guðnason.
Látin er í Reykjavík Ástríður Ein-
arsdóttir. Það er lífsins saga að heils-
ast og kveðjast. Það var haustið
1979 að ég heilsaði Ástu í fyrsta
sinn er samband okkar Péturs Áxels
sonar hennar hófst. Ég fann strax
að þar var sterk kona á ferð og af
henni gustaði kraftur. Við virtum
hvor aðra fyrir okkur álengdar og
kynni hófust.
Ásta var skaprík kona og hafði-
sterkar skoðanir á mönnum og mál-
efnum og lét þær óspart í ljós. Hún
hafði mikinn áhuga á stjómmálum.
Hún studdi Alþýðuflokkinn, enda
komin af alþýðufólki eins og hún
sagði svo oft. Ásta hafði lifað tímana
tvenna. Hún var hafsjór af fróðleik
og lífsreynslu sem hún sagði mér oft
frá á góðum stundum, oft með blik
í augum.
Ásta var tvígift. Með fyrri manni
t
Elsku móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
KAREN LOUISE JÓNSSON,
lést á dvalarheimilinu Skjóli að morgni 15. maí.
Margrét Pétursd. Jónsson,
Eríka Jóhannsson,
Per Jónsson,
og fjölskyldur þeirra.
t
Maðurinn minn og faöir okkar,
EINAR B. INGVARSSON
fyrrverandi bankamaður,
Naustahlein 28,
Garðabæ,
andaðist í Landakotsspítala mánudaginn 17. maí.
Herdís E. Jónsdóttir,
Ingvar Einarsson,
Sigríður Einarsdóttir,
Friðjón Einarsson,
Herdís R. Einarsdóttir.
t
Ástkær móðir okkar, tehgdamóðir, amma og langamma,
INGIRÍÐUR SVEINBJÖRNSDÓTTIR
frá Indriðastöðum,
Skorradal,
síðasttil heimilis á Austurbrún 6,
andaðist í Borgarspítalanum að kvöldi 15. maí.
Hilmar Guðmundsson, Erla Ragnarsdóttir,
Gylfi Þór Sigurðsson,
Sveinn Sigurðsson, Inger Helgadóttir,
Guðlaug Sigurðardóttir,
barnabörn og barnabarnabarn.
+
Eiginkona mín, móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
SIGRÍÐUR HALLDÓRA LOFTSDÓTTIR,
Hli'ðarvegi 58,
Njarðvík,
lést í Vífilsstaðaspítala aðfaranótt sunnudags 16. maí.
Halldór Helgason,
börn, tengdabörn, barnabörn
og barnabarnabörn.
+
Elskulegur eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
BIRGIR KRISTJÁNSSON
frá Dalvík,
Fálkagötu 14,
Reykjavík,
lést á Benidorm 14. maí.
Björg Þórisdóttir,
Jórunn Birgisdóttir, Guðmundur Ingvarsson,
Kristján Birgisson, Erja Anderson,
Guðlaug Birgisdóttir, Helgi Þ. Kristjánsson
og barnabörn.
+
Útför móður okkar, tengdamóður og ömmu,
KATRÍNAR MAGNEU GUÐMUNDSDÓTTUR,
Stórholtí 28,
Reykjavík,
verður gerð frá Fossvogskapellu miðvikudaginn 19. maí kl. 15.00.
María Kristoffersen,
Steen Kristoffersen,
Daniel Kristoffersen,
Haukur Helgason,
Nanci Arnold Helgason,
Mikael Kristoffersen,
Robert Kristoffersen.