Morgunblaðið - 27.06.1993, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ 1993
17
Þremenningaklíkan
Þeir Einar Oddur Kristjánsson, Eiríkur H. Sigurgeirsson og Karl Hjálmarsson hafa tröllatrú á framtíð-
armöguleikum kúfiskveiða og vinnslu og raunar á skelfiskveiðum almennt. Hér ráða þeir ráðum sínum
í blómlegum garði Einars Odds, á Sólbakka, við Onundarfjörð.
séu á bilinu 35 til 40 tonn. Þannig
sé skipið í 12 stunda dagróðrum, í
það mesta.
Þegar í land er komið og aflinn
hefur verið hífður í land, hefst
flokkun skeljarinnar, þar sem líf-
skelin, fýsilegasta stærðin, með
hraustlegasta útlitið, er valin, sem
senda á, á markað.
Kúfiskur herramannsmatur
„Afgangurinn fer síðan í gegnum
verksmiðjuna sem við erum með og
er selt í beitu eins og er,“ segir
Eiríkur. Hann segir að þessu, um-
fram allt, verði að breyta. Kúfiskur
verði í ríkara mæli að verða neyslu-
fæða, því vissulega sé kúfiskur
herramannsmatur.
„ Auk þess má ég til með að benda
á, að þótt við einbeitum okkur að
kúfisknum nú, á meðan við erum
að ná tökum á veiðum, vinnslu og
markaði, þá hyggjumst við ekki
láta þar við sitja. Við ætlum okkur
að reyna að þróa í framtíðinni aðr-
ar skelfískveiðar, meðfram kúfísk-
veiðunum, sem eiga að gefa jafn-
mikið eða meira í aðra hönd.
Þar nefni ég tegundir eins og
beitukóng, sem ég hef reynslu af
að veiða og vinna. Hann getur átt
mikla markaðsmöguleika í Frakk-
landi og Asíu. Tijónukrabbaveiðar
geta átt mikla möguleika fyrir sér
í framtíðinni, svo og öðuskel og
fleiri tegundir," segir Eiríkur.
Markaður í Bandaríkjunum
Karl segir að Bandaríkjamenn
veiði í dag um 250 þúsund tonn af
kúfíski á ári og því sé vitað að
markaður fyrir þessa vöru er fyrir
hendi. „Við bindum miklar vonir
við það að bandaríska stofnunin
FDA (Food and Drug Administrati-
on) viðurkenni íslensku fiskimiðin
sem slík, sem mun auðvelda okkur
að fá innflutningsleyfí á þann mark-
að. Það mál er í vinnslu og undir-
búningi hjá Hafrannsóknastofnun
og sjávarútvegsráðuneytinu um
þessar mundir," segir Karl.
Brautryðjendastarf
- Hver er staða ykkar nú? Þið
hafíð lagt í gríðarlega fjárfestingu,
að því mér skilst, ríflega 100 millj-
ónir króna, sem þið hafíð fest í
verksmiðju, skipi, veiðarfærum,
tækjum, vélum, markaðsrannsókn-
um, tækniráðgjöf og fleiru. Hversu
lengi getið þið haldið áfram á sömu
braut, án þess að fjárfestingin skili
ykkur arði?
Hér verður Einar Oddur fyrir
svörum: „Við lítum á okkar starf
sem brautryðjendastarf, þótt ýmis-
legt hafi verið kannað í þessum
efnum áður. Málið er bara það að
þeir sem voru í þessum könnunum
áður, þeim entist ekki örendi til
þess að kanna og vinna að markaðs-
málunum á þann hátt sem nauðsyn-
legt var, því þau eru lykilþáttur í
þessum efnum.
Sá sem getur veitt og veitt, unn-
ið vöruna áfram og þróað, en ekki
selt, hann er dæmdur til glötunar,"
segir Einar Oddur.
Hann bætir við að í upphafi hafi
þeir gefið sér tvö ár í þessa tilraun.
„Við erum búnir að sigrast á geysi-
lega mörgum byijunarörðugleikum
og á þann hátt er þetta léttara nú,
en fyrir ári. Kúfiskvinnslan til beitu
er að verða góð aukabúgrein hjá
okkur, en við gerum okkur fyllilega
grein fyrir því að það er útflutning-
urinn einn sem getur staðið undir
þessum fjárfestingum og skilað
arði.
Gerum okkur vonir um styrki
Við höfum alla tíð gert okkur
vonir um það að fá í þetta verkefni
styrki og ég trúi ekki öðru en okk-
ur takist það. Rannsóknastofnun
fískiðnaðarins hefur verið okkur
afar hjálpleg og sýnt þessu máli
mikinn áhuga, svo og Iðntækni-
stofnun og Hafrannsóknastofnun.
En það má öllum vera ljóst að
þetta er óskaplega kostnaðarsamt
og það er kannski borin von að
einkafyrirtæki geti eitt staðið
straum af öllum þeim kostnaði,
einkum og sér í lagi á þessum síð-
ustu og verstu tímum í sjávarútvegi
hér á landi.“
- En hvað? Gerið þið ykkur von-
ir um slíka aðstoð og ef þið gerið
það, hvaðan þá?
Þremenningarnir segja að fyrir-
tækið hafi þegar fengið þriggja
milljóna króna styrk frá Byggða-
sjóði, en nú séu þeir að biðja um
styrki frá fleiri aðilum í verkefnið,
þar sem talsverðra fjármuna sé
þörf til þess að keyra verkefnið
áfram á sama hraða og undanfarið
ár, en enn hafí svör ekki borist frá
viðkomandi aðilum, og því ótíma-
bært að tjá sig um lyktir slíkrar
málaleitunar.
Úrtöluraddir
- Það er mikil vantrú innan sjáv-
arútvegsins á að þetta dæmi ykkar
geti gengið upp og reyndar hafa
ýmsir látið í veðri vaka í mín eyru
að þetta geti ekki gengið upp hjá
ykkur. Hveiju svarið þið svona efa-
semdarröddum og hvaða áhrif hafa
þær á þær tilraunir ykkar til þess
að vinna nýjum hugmyndum fylgi
og fjárhagslegan stuðning?
„Það er einfalt svar til við því,“
segir Einar Oddur, „við vitum og
fullyrðum að þetta hefur aldrei ver-
ið reynt. Þannig að fullyrðing í
þessa veru hún byggist ekki á nein-
um rökum. Eflaust hafa úrtöluradd-
irnar neikvæð, áhrif, því er ekki að
leyna, en það er ekkert við því að
segja. Það verður hver að fá að
hafa sína skoðun í þessum efnum
sem öðrum. Kúfisknefndin svoköll-
uð tók á sínum tíma saman mikið
efni um þessa skel og markaðs-
möguleika hennar. En það hafa
aldrei verið gerðar neinar alvörutil-
raunir fyrr en nú, auk þess sem
margar upplýsingar nefndarinnar
eru þegar orðnar úreltar.“
Einar Oddur segir að ráðgert sé
á næstu vikum að stofna sjálfstætt
félag um skelfískveiðamar og
vinnsluna, en hingað til hefur fyrir-
tækið verið rekið í nafni Hjálms hf.
Hann segir að fyrst og fremst verði
fyrirtækið í eigu Hjálms, en einnig
í eigu íslensks skelfisks og Miðness.
Sporgöngumenn
Það er um það bil helmingur
þess tíma liðinn sem þeir félagar
gáfu sér, til þess að koma hér á fót
nýrri og öflugri grein í íslenskum
sjávarútvegi, skelfiskveiðum,
vinnslu og útflutningi.
Enn er ekki hægt að segja til
um það, hvort framtíðarsýn þeirra
félaga verður að raunveruleika eða
ekki, en vissulega hljóta allir, sem
láta sig einhveiju skipta afkomu-
horfur og framtíðarsýn okkar ís-
lendinga, að vona einlæglega að
djarfar tilraunir brautryðjenda sem
þeirra takist, samkvæmt ýtrustu
vonum, því hversu léttari verður
þá ekki ganga allra sporgöngu-
mannanna?
Kúfiskur
góó beita
Texti og myndir: Agnes Bragadóttir
TRILLUKARLARNIR sem nota kúfisk í beitu virðast hæstánægðir
með beituna. Áhöfnin á Æsu virðist einnig vera áhugasöm um skel-
fiskveiðarnar, þótt að vissu marki sakni sjómennirnir spennunnar
og kappsins sem fylgi botnfiskveiðum, eins og kemur fram í máli
skipstjórans, Rúnars Garðarssonar, hér á eftir. Þá virðist einnig sem
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins hafi trú að að kúfiskveiðar geti
orðið arðbær atvinnugrein.v samkvæmt því sem Björn Guðmunds-
son, matvælafræðingur RF segir.
j agnús Karlsson, trillu-
karl úr Keflavík sem
rær bátnum Þjót, frá
Flateyri á sumrin, hefur um nokk-
urn tíma notað kúfísk í beitu. „Mér
líkar ágætlega við kúfiskinn sem
beitu, þótt ekki sé löng reynsla á
þeirri notkun hjá mér. Það er auð-
velt að nota hann í trektina við
beitningu. Ég var áður með síld
og smokkfisk, en nú nota ég kúfísk
og smokkfísk með og er ánægður
með með þá blöndu," segir Magn-
ús. Hann bætir við að hann geti
ekki kvartað um aflabrögð að und-
anförnu, því hann hafí fengið svona
100 kíló þorsks á bala í túr að
undanfömu, sem teljist jú ágætt í
þessu áferði. (Bali=4 lóðir, 100
krókar á lóð).
Sparar einn mann Hálfdán
Kristjánsson, kallaður Dáni á Flat-
eyri, gerir út línubátinn Stakk.
Hann hefur notað kúfiskinn í beitu
frá því að framleiðsla hófst í verk-
smiðjunni á Flateyri. „Mér líkar
mjög vel við kúfískinn," segir Dáni.
„Eg er með beitningarvél í bátnum.
Kúfískurinn kemur mjög vel út og
sparar vinnu, því það þarf ekki að
skera hann eins og smokkfiskinn
og hann er alls ekki síðri beita en
smokkfiskurinn. Vinnuhagræðing-
in er slík, að þetta sparar alla vega
einn rnann," segir Hálfdán.
Hægt að veiða Bjöm Guð-
mundsson, matvælafræðingur hjá
Rannsóknastofnun fískiðnaðarins
hefur fyrir hönd RF kannað þá
möguleika sem geta falist i kúfisk-
veiðum. Hann var staddur vestur
á Flateyri í vikunni. „Ég er þeirrar
skoðunar að það sé hægt að veiða
þessa skepnu, og selja hana til út-
landa, án þess að tapa á því,“ seg-
ir hann um kúfiskveiðarnar. Hann
segir að áætlun frá árinu 1990
gangi út frá því að slíkar veiðar
og vinnsla geti verið hagkvæmar.
„Afurðimar af þessum veiðum eru
þrenns konar: Það er beita, sem
þeir hér á Flateyri em komnir vel
á veg með í framleiðslu; lifandi
skel, sem þeir eru að byija að þreifa
sig áfram með; og freðinn,
hreinsaður kúfískur, sem er vara á
Bandaríkjamarkað.
Um þessar afurðir er það að segja
að beitumarkaðurinn er lítill og
gefur ekki mikið í aðra hönd. Mark-
aðurinn í Bandaríkjunum fyrir freð-
inn kúfisk er þekkt stærð, þar sem
menn þekkja magn og verð. Þar
gera menn ráð fyrir að séu mögu-
leikar fyrir framleiðslu héðan. Það
er einnig vitað að í Evrópu er
markaður fyrir lifandi skelfísk, en
spurningunni um magn og verð
hefur enn ekki verið svarað. Þó
held ég að segja megi að verð fyr-
ir slíka afurð í Evrópu séu góð, en
það þarf talsverðu að kosta til, til
þess að tryggja sér markaði þar,“
segir Björn.
Hálldán Krstjánsson,
ásamt Auði Ósk,
tveggja ára dóttur
sinni. Hálfdán segir
mikla vinnuhagræð-
ingu fólgna í að nota
kúfisk í beitu.
Magnús Karlsson,
trillukarl frá Keflavík,
gerir bát sinn Þjót út
frá Flateyri á sumrin.
Hann er ánægður með
kúfískinn sem beitu.
Ekkert vandamál að veiða
Það eru ekki nema fjórir sjómenn
í áhöfn Æsu. Rúnar Garðarsson
er skipstjóri á Æsu. Hann segir
skelfískveiðamar mjög frábrugðn-
ar hefðbundnum fiskveiðum. Dreg-
ið sé í mun styttri tíma og á
grynnra vatni. „Þetta hefur gengið
mjög vel, sérstaklega eftir að við
fengum nýja plóginn, en ég geri
mér ekki grein fyrir því hvort þessi
grein á framtíð fyrir sér, hér á
landi,“ segir Rúnar aðspurður.
„Það er ekkert vandamál að
veiða skelina, en það er spurningin
Rúnar 6arðarsson
skipstjóri á Æsu segir
það áhugavert að taka
þátt í tilrauna- og
brautryðjendastarfi
sem kúfiskveiðum.
Björn Buðmundsson,
matvælafræðingur
hjá Rannsóknastofn-
un fiskiðnaðarins tel-
ur að kúfiskveiðar og
vinnsla til útflutnings
eigi framtíð fyrir sér.
með það hvemig gengur að selja,“
segir Rúnar. Hann var áður stýri-
rnaður á Gylli, en flutti sig yfir á
Æsu, þegar Gyllir var seldur til
ísafjarðar. Rúnar segir að vissu-
lega sé tonnaþörfinni fullnægt á
skömmum tíma, við skelfiskveið-
amar, en hann geti ekki að sér
gert að sakna spennunnar og
kappsins sem gæti á milli fiskiskipa
í botnfiskveiðunum. „En það er
auðvitað líka mjög áhugavert að
taka þátt í svona tilraun og braut-
ryðjendastárfi," sagði Rúnar, þar
sem ég ræddi við hann í brúnni á
Æsu.