Morgunblaðið - 24.12.1993, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 1993
25
i-
RUTARBÓK 1:16-17
16 En Rut svaraði:
„Reyndu ekki að telja mig
á að yfírgefa þig og hverfa
frá þér.
Því að hvert sem þú ferð
þangað fer ég,
og hvar sem þú náttar
þar nátta ég.
Þitt fólk er mitt fólk
og þinn guð er minn guð.
17 Þar sem þú deyrð
þar dey ég
og þar vil ég verða grafin.
Drottinn gjaldi mér, nú
og framvegis, ef annað en
dauðinn aðskilur okkur.“
Ný þýðing.
16 En Rut svaraði:
„Leggðu eigi að mér um
það að yfírgefa þig og
hverfa aftur, en fara eigi
með þér, því að hvert sem
þú fer, þangað fer ég, og
hvar sem þú náttar, þar
nátta ég. Þitt fólk er mitt
fólk og þinn guð er minn
guð. 17 Hvar sem þú deyr,
þar dey ég, og þar vil ég
vera grafin. hvað sem
Drottinn lætur fram við
mig koma, þá skal dauðinn
einn aðskilja mig og þig.“
Þýðing 1912.
FYRRI KONUNGABÓK 10:1-9
1 Drottningin af Saba
heyrði það orð sem fór af
Salómon og kom til þess
að reyna hann með gátum.
2 Hún kom til Jerusalem
ásamt miklu fylgdarliði og
hafði úlfalda klyfjaða bals-
ami, gulli og dýrindis
steinum. Hún gekk fyrir
Salómon og lagði fyrir
hann allt sem henni lá á
hjarta. 3 Salómon svaraði
öllum spurningum hennar,
ekkert var konungi hulið
og aldrei varð honum
svarafátt. 4 Þegar drottn-
ingin af Saba hafði kynnst
speki Salómons, séð húsið
sem hann hafði byggt,
5 matinn á borði hans,
sætaskipan hirðmanna,
þjónustu skutilsveina hans
og klæðnað, byrlara hans
og brennifórnir sem hann
færði í húsi Drottins, varð
hún agndofa.
Ný þýðing.
1 Þegar drottningin í
Saba spurði orðstír Salóm-
ons og orðróminn af hús-
inu, sem Salómon hafði
reisa látið nafni Drottins,
kom hún til þess að reyna
hann með gátum. 2 Hún
kom til Jerúsalem með
mjög miklu fóruneyti, með
úlfalda klyfjaða kryddjurt-
um og afar miklu gulli og
gimsteinum. Og er hún
kom til Salómons, bar hún
upp fyrir honum allt sem
henni bjó í brjósti. 3 En
Salómon svaraði öllum
spurningum hennar. Var
enginn hlutur hulinn kon-
ungi, er hann eigi gæti úr
leyst fyrir hana. 4 Og er
drottningin frá Saba sá alla
speki Salómons og húsið,
sem hann hafði reisa látið,
5 matinn á borði hans, bú-
staði þjóna hans og
frammistöðu skutilsveina
hans og klæði þeirra, byrl-
ara hans og brennifórn
hans, þá er hann fram bar
í húsi Drottins, þá varð
hún frá sér numin
Þýðing 1912.
VANDASÖM
ÞÝÐING
Hópur sérfræð-
inga er þýðendum
til trausts og halds
DR. GUÐRÚN Kvaran formaður
þýðingarnefndar er málfræð-
ingur og starfar við Orðabók
Háskólans. Hún segist lengi hafa
haft áhuga á málfari biblíuþýð-
inga og samanburði þeirra í
milli. Þess vegna er vinnan í
þýðingarnefndinni draumaverk-
efni. En hvað er svona merkilegt
við málfar biblíuþýðinga?
Biblíutextinn hefur haft tals-
vert mikil áhrif á málþró-
un,“ segir Guðrún. „Eg held að
menn séu sammála um að ef elsta
Biblían okkar, Guðbrandsbiblía,
sem kom út 1584, hefði ekki verið
þýdd á þessum tíma hefði farið líkt
fyrir okkur og Norðmönnum. Við
hefðum tapað tungunni. Fyrsta
biblíuþýðingin átti mikinn þátt í
því að íslensk tunga hélt velli á
harðindatímum."
Guðrún segir að í gegnum
biblíuþýðingar megi lesa þróun
tungunnar, í hverri nýrri þýðingu
komi fram einkenni síns tíma.
Þrátt fyrir það segir hún biblíu-
hefðina hafa haldist alveg frá elstu
tímum, jafnvel lengur en frá út-
gáfu Guðbrandsbiblíu. Fyrir út-
gáfu Guðbrands höfðu menn þýtt
hluta Biblíunnar og birtust þeir í
ýmsum ritum. Má þar nefna Hóm-
ilíubókina, sem var endurútgefin á
þessu ári og Stjórnarhandritið, en
það er safn þýðinga og endursagna
úr Gamla testamentinu sem varð-
veist hafa í ritum frá 14. og 15. öld.
„Þarna eru beinar tilvitnanir í
Biblíuna, sem sumar hveijar eru
næstum óbreyttar í dag,“ segir
Guðrún. „Talið er að bæði Guð-
brandur og Oddur Gottskálksson
(þýðandi Nýja testamentisins
1540), hafi báðir stuðst við eldri
þýðingar á hlutum Biblíunnar.“
í eðli sínu er málfar biblíuþýð-
inga íhaldssamt og hefðin gengur
eins og rauður þráður í gegnum
allar þýðingarnar, að sögn Guðrún-
ar. Sumar klausur eru því sem
næst óbreyttar frá því fyrir daga
Odds Gottskálkssonar. Bent hefur
verið á að Oddur hafi að öllum lík-
indum þekkt kærleikskafla fyrra
Korintubréfs úr Jóns sögu bapt-
ista, eða öðru riti sameiginlegu
Jónssögu, því kaflinn er nær sam-
hljóða í Nýja testamenti Odds.
Enginn hefur treyst sér til að orða
þann kafla betur enn þann dag í
dag og er hann því sem næst
óbreyttur í öllum biblíuþýðingum
síðan.
Margir leggja hönd að verkinu
Gamla testamentið er nú þýtt
beint úr hebresku. Hver þýðandi
hefur valið sér málfarsráðunaut
sem les þýðinguna yfir og gerir
athugasemdir við hana. Þýðingin
með athugasemdum málfarsráðu-
nautar er síðan send þýðingar-
nefnd sem hittist á vikulegum
fundum. Nefndin fer vandlega yfir
textann, ber saman við hebreska
textann ef þurfa þykir og hugar
að málfari. Einnig er þess gætt
að biblíuhefðin rofni ekki og að
bókin henti vel sem kirkjubiblía,
þannig að hún sé vel fallin til upp-
lesturs.
Þegar nefndin hefur farið yfir
verkið er það aftur sent þýðandan-
um með breytingartillögum. Eftir
að þýðandinn hefur farið yfir tillög-
ur og athugasemdir kemur hann á
fund með nefndinni og gerir grein
fyrir því hvaða afstöðu hann tekur
og færir rök fyrir henni. Loks er
bókin send íslenskufræðingi, sem
ekki hefur séð þýðinguna áður.
Hann gerir athugasemdir við frá-
gang og málfar og fer yfir greina-
merkjasetningu. Það er því ekki
ofsagt að nostrað sé við þýðinguna.
„Já, ég get tekið undir að það
sé vandað til þýðingarinnar," segir
Guðrún. „Við byrjuðum á því sem
ætla mátti að yrði okkur léttast.
Bækurnar, sem nú komu út, eru
ekki á meðal þeirra sem telja má
viðkvæma texta og oftast er vitnað
til,“ segir Guðrún. Eftir eru vanda-
samar þýðingar á ritum sem mikið
er vitnað til og lesendum þykir
vænt um í núverandi mynd. Þýð-
endur kunni að vilja fara nær frum-
textanum en nú er gert og lesend-
ur kunni margir ritningarhluta
utanbókar og vilji ekki láta breyta
þeim.
Sagan sýnir áð mönnum stendur
ekki á sama um hvemig Biblían
er þýdd og til dæmis má nefna að
þýðing sem kom út 1908, jafnan
nefnd „heiðna Biblía", var innköll-
uð og tekin úr sölu vegna mót-
mæla. í þeirri útgáfu voru atriði
sem menn gátu ekki sætt sig við,
til dæmis var Jahve notað í stað
Drottins og þekktum kafla úr
Jesaja breytt úr fullyrðingu í
spumarform.
6an*?!^9UV,L0^
0
...Jólaávextirnir, jólasælgætið, jólamaturinn
ENGIHJALLA
GLÆSIBÆ
LAUGALÆK
betri búðir, betra verð