Morgunblaðið - 06.01.1994, Síða 39

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JANÚAR 1994
39
unni? í Gísla sögu Súrssonar segir
frá Ingjaldi í Hergilsey sem barg lífi
skógarmanns og lagði þar sitt að
veði. Skáldbóndinn íslenski, einyrk-
inn og Klettafjallaskáldið Stephan
G., bróðir Sveinbjarnar í anda og
starfi, segir í kvæðinu „Hergilseyjar-
bóndinn":
Ég aldrei við svívirðu sæmd mína gef.
Þú selur mér tórandi aldrei mitt líf.
En Gísla þinn útlaga haldið ég hef,
og hvenær sem get það ég verð ’onum hlíf.
Og slitin og forn eru föt mín og ljót,
að flíka þeim lengur ég skeyti ekki hót.
Stephan G. nær anda sögunnar.
Svar Hergilseyjarbóndans til Barkar
digra er siðfræði Ingjaldar sem var
ásatrúarmaður. Þeir Gísli voru syst-
rasynir og hafði hann komið með
honum út hingað.
Hinn forni drengskapur og mann-
g'ldi forfeðra okkar, heiðinna, í orði
og verki, stendur vart langt að baki
siðfræði kristinna og má vera að enn
þann dag í dag búi íslenskir dreng-
skaparmenn að hinni fornu siðfræði,
þótt kristnir séu að nafni.
Skáldsnillingurinn Magnús Stef-
ánsson, Örn Arnarson, lætur drottin
sjálfan standa á ströndu, er breyskur
sonur en góður drengur lendir á
ströndinni hinum megin. Við honum
var vel tekið. Skyldi alfaðir sjálfur
ganga til strandar þegar hempu-
klæddur farísei leitar þar lands? En
minnast skulum við orða meistarans
frá Nasaret sem segir í Jóhannesar-
guðspjalli, 14. kafla: „í húsi föður
míns eru margar vistarverur." Sönn-
um dreng og trúmanni sem Svein-
birni heid ég verði greið gatan hinsta.
Eg óska honum fararheilla.
Sá einstæði atburður gerðist í ís-
lenskri menningarsögu nú fyrir jólin
að út kom bókin „Raddir dalsins",
ljóð og stökur átta systkina, systkin-
anna frá Grafardal í Hvalfjarðar-
strandarhreppi, Beinteinsbarna. Eitt
þeirra var skáldið og allsheijargoð-
inn, Sveinbjörn. í bókinni á hann
m.a. lítið ljóð, aðeins tvær stökur og
heitir „Þökk“. Ég gef honum með
þeim orðið:
Heimsins vegur hulinn er
huga manns og vilja,
enginn þarf að ætla sér
örlög sín að skilja.
Trúin hrein og hugsun djörf
hjálpa mest í raunum,
þakkir fyrir fógur störf
flyt ég þér að launum.
Má vera að hér birtist trú og sið-
fræði goðans. Breytnin slýptir mestu.
Hann flytir þökk fyrir störf, en ann-
að kann að vera órætt.
Ég læt stöku hans í sömu bók,
„Menningarfé", fylgja hér með. Hún
skýrir sig sjálf.
Rúman skerf að rembast við
reynist erfitt klúður
fyrir gervigáfna lið,
gráar kerfisbrúður.
Elsku amma mín.
Það er svolítið skrýtin tilfinning
að geta aldrei talað við þig aftur eða
komið um helgar og boðið þér á rúnt-
inn. Það sem mér fannst erfiðast
eftir að þú fórst á spítalann var að
geta ekki hringt í þig og athugað
hvernig þér leið þann daginn. Maður
gat þó alltaf komið á spítalann og
talað við þig þar en núná ertu ekki
lengur á meðal okkar.
Ég er að reyna að vera sterk og
dugleg fyrir þig og ég held að þú
getir verið ánægð með mig. Ég sagði
henni Steinunni (dóttur minni),
morguninn eftir að kallið kom, að
núna væri iangamma dáin. Það kom
nú svolítið einkennilegur svipur á
þetta litla andlit, en svo sagði hún:
„En mamma, hún er samt ennþá
amman okkar og núna verður hún
alltaf hjá okkur og passar okkur dag
og nótt.“
Ég gleymi aldrei rúntunum okkar
niður í bæ, sérstaklega ekki einum:
Það var mjög gott veður og við
ákváðum að fara og fá okkur ís. Þú
beiðst í bílnum er við Steinunn fórum
að kaupa ísinn. Þá kom lítill hvolpur
á móti okkur oe elefsaði í ísinn hiá
Hin þyngri og óræðari ljóð goðans
og skáldbóndans læt ég öðrum „að
rembast við“.
Sveinbjörn var bóndi og fæddur
skáld, stóð föstum fótum í íslenskri
bændamenningu þeirri sem nú er að
vegið, svo að ginnungagap virðist
eitt framundan í menningarmálum
þjóðarinnar.
Einn hinna mörgu vitmanna Borg-
firðinga og ekki sá sísti sagði við
mig fyrir nokkru að þeir ættu þó enn
„síðasta geirfuglinn". Ekki má tæp-
ara standa að brotið verði fjöregg
þjóðarinnar og hvað tekur þá við?
Ég sakna Sveinbjarnar Beinteins-
sonar og finnst landið okkar fátæk-
ara við fráfall hans.
Hjörtur Jónasson.
Þau óvæntu tíðindi bárust um jól-
in að allsheijargoðinn Sveinbjörn
Beinteinsson væri látinn. Sveinbjörn
setti svip á samtíð sína og markaði
spor sem fyrsti forstöðumaður heið-
ins safnaðar eftir kristnitöku. Stofn-
un Ásatrúarfélagsins og opinber við-
urkenning þess vakti athygli víða um
heim og allsheijargoðinn varð einn
kunnasti íslendingur okkar tíma, ef
ekki sá þekktasti. Fjöldi manns kom
hingað til lands til þess fyrst og
fremst að hitta goðann, eða lagði
áherslu á að ná fundi hans rækist
fólk hingað af öðrum erindum. Goð-
inn ræddi við gesti sína á íslensku,
hvort sem þeir kunnu það mál eða
ekki og var merkilegt að verða vitni
að slíkum samræðum. Tjáskipti virt-
ust eðlileg þótt hver talaði sitt mál.
Ég hef hitt menn af fjarlægu heims-
horni sem töldu fund með goðanum
merkasta viðburð heimsóknar sinnar
hingað til lands og skildu þó ekki orð
í íslensku.
Meira en þrír áratugir eru liðnir
frá því ég hitti Sveinbjörn fyrst.
Hann var þá enn ungur maður, þótt
kominn væri yfir þrítugt. Jlann bjó
þá smábúi á Draghálsi, sem hann
gerði lengst af, en dvaldi hér syðra
að vetrinum, sinnti fræðastörfum og
orti og tók þátt í félags- og skemmt-
analífi. Sóttist eftir félagsskap
skálda og listamanna og kom ekki
að sök þótt hann færi aðrar leiðir
en flestir hinna.
Sveinbjörn ólst upp á borgfirsku
menningarheimili, yngstur í hópi
margra systkina sem flest urðu
skáld, kannski öll. Þar voru skáld-
skapur og fom fræði íslensk höfð í
hávegum og þetta drakk Sveinbjörn
með mjólkinni og sinnti hvorutveggja
alla tíð. Sum systkinanna urðu þekkt
skáld, fyrst Pétur sem dó ungur úr
berklum og síðar Halldóra sem enn
telst meðal helstu skáldkvenna ís-
lenskra á þessari öld, en látin fyrir
allnokkrum árum á besta aldri.
Sveinbjörn var alla tíð maður hins
forna menningararfs. Goðafræðin,
sögurnar, eddukvæðin og rímurnar
með heitum sínum og kenningum
Steinunni, hún gargaði og gólaði og
þú varðst bálreið yfir því að eigendur
hundsins skyldu láta hann ganga
lausan, en svo var hlegið að þessu
seinna meir.
Jæja, amma mín, nú ætla ég að
kveðja þig í síðasta skipti. Það er
bara svo ótrúlegt að það sé ekki
hægt að faðma þig fremst. Elsku
amma, þar sem ég þurfti alltaf að
snúa mér við og kveðja þig tvisvar
þegar ég fór heim þá ætla ég að
gera það líka núna. Vertu sæl og
blessuð, við hittumst aftur er þú tek-
ur á móti mér eins og alltaf. Jón og
Steinunn biðja að heilsa.
Þín vinkona.
Guðný.
Elsku mamma, tengdamamma og
amma, við kveðjum þig með söknuði
og nú vitum við að þér líður vel og
með þessum erindum eftir sálma-
skáldið langar okkur að þakka þér
fyrir öll árin, grínið og gamanið.
Éinnig langar okkur að þakka bíltúr-
ana og stundirnar sem við áttum
saman. Það eru margar góðar og
skemmtilegar minningar sem þú skil-
ur eftir hér hiá okkur.
voru hans menningarlegu heimalönd
og þar lék honum flest á tungu sem
væri hann lærður maður. Ég hygg
að helstu skáld hans af síðari tímum
hafi verið Bólu-Hjálmar og Sigurður
Breiðfjörð. Ég gruna hann um að
hafa aldrei fyrirgefíð Jónasi Hall-
grímssyni árásina á Sigurð og rím-
urnar. Víst glataðist margt með
rímnamálinu og þótt fáir hafi víst
harmað það sá Sveinbjörn þar heilan
menningarheim sem hann vildi varð-
veita.
Viðhald -þessa menningarheims
var hugsjón hans og í þá hugsjón
lagði hann iðju sína og þijósku til
hinstu stundar.
Þó fór því fjarri að Sveinbjörn
hafi vanmetið allan skáldskap sinnar
tíðar. Hann las meira að segja atóm-
skáldin svonefndu og t.d. heyrði ég
hann fara góðum orðum um' ljóð
Stefáns Harðar löngu áður en Stefán
var hafinn til réttrar viðurkenningar.
Þó hafði Sveinbjörn áhyggjur af því
sem honum þótti dekur við lágkúru
nú á síðustu tímum og þótti margt
stefna í ranga átt. T.d. þóttu honum
svonefndir bókmenntafræðingar
orðnir ódýr grautur.
í bók sem Berglind Gunnarsdóttir
skrifaði eftir Sveinbirni og kom út
haustið 1992, segir Sveinbjörn svo
um þetta: „Ég lifí alveg jöfnum hönd-
um í fortíðinni og nútíðinni, og verð
ekki fastur í neinum tíma, síst af
öllu samtímanum. Ég hvorki fyrirlít
hann né dýrka, lít bara á hann eins
og hann kemur fyrir, sem sérstakt
fyrirbæri.“
Sveinbimi lét vel að umgangast
ungt fólk, enda sótti það til hans og
árið 1964 festi hann sér unga konu,
Svanfríði Hagvaag. Bjuggu þau sam-
an á Draghálsi nokkur ár og síðast
hér syðra og eignuðust tvo syni.
Sambúðinni lauk með skilnaði sem
Sveinbjörn kenndi sér um, því ekki
brá hann útaf háttum sínum þótt
kominn væri með fjölskyldu. Hann
stóð alla tíð utanvið framkvæm-
dagösl síns tíma og naut ekki styrks
til að sinna störfum sínum og áhuga-
málum eins og þurfti. Yfírvöldum
þótti ekki ástæða til að rétta honum
svo mikið sem orðu fyrir störf hans
og mikla kynningu á landi og þjóð
og þjóðmenningu. Síðustu árin hafði
hann til umráða hús á Hvalfjarðar-
strönd. Vinir hans og velunnarar
vonuðu að þar myndi honum auðnast
að njóta góðra daga um langa tíð.
Með þessum fátæklegu orðum vil
ég þakka Sveinbirni góða og litríka
viðkynningu um áratugaskeið og bið
goð og góðar vættir að varðveita
minningu hans og afkomendur hans.
Islendingar eru fátækari þegar hann
er horfínn.
Jón frá Pálmholti.
Fleiri minningargreinar um
Sveinbjörn Beinteinsson bíða
birtingar og munu birtast
næstu daga.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
-Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Hvíl þú í friði.
Fríða, Már og börn.
Unnur D. K. Rafns-
dóttir — Minning
t
Faðir minn, afi og iangafi,
MAGNÚS V. FINNBOGASON
mag. art.,
Drápuhlíð 32,
andaðist 4. janúar.
Hjördís Magnúsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Móðir okkar og tengdamóðir,
INGEBORG VAABEN SVEINSSON,
Egilsgötu 32,
andaðist 5. janúar á elliheimilinu Grund.
Fyrir hönd aðstandenda,
Steinar Jakobsson, Sveinn Jakobsson,
Sigurlfna Helgadóttir.
t
Móðir okkar, tengdamóðir og amma,
JÓHANNA HJÖRLEIFSDÓTTIR,
sem lést á Sólvangi 29. desember, verður jarðsungin frá Foss-
vogskapellu föstudaginn 7. janúar kl. 10.30.
Börn, tengdabörn og barnabörn.
Föðurbróðir minn,
FRIÐJÓN JÓNSSON
frá Hofsósi,
Heiðarvegi 20,
Keflavfk,
lést í Sjúkrahúsi Keflavíkur 3. janúar.
Fyrir hönd systur, mágkonu og annarra vandamanna,
Hrönn Jóhannsdóttir.
t
Faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
JÓN SIGURÐSSON,
Hjallabraut 33,
Hafnarfirði
verður jarðsunginn frá Víðistaðakirkju föstudaginn 7. janúar
kl. 13.30
Sæunn Jónsdóttir, Jóhann Skarphéðinsson,
Gréta Jónsdóttir, Gunnar Konráðsson,
Sigurður L. Jónsson, Klara Sigurgeirsdóttir,
börn og barnabörn.
t
GUÐBJÖRG SIGURLAUG GUNNLAUGSDÓTTIR
fyrrverandi húsfreyja
á Kollafossi,
sem lést 27. desember, verður jarðsungin frá Melstað laugardag-
inn 8. janúar kl. 14.00.
Þeim, sem vildu minnast hennar, er bent á Dvalarheimilissjóð
Kvennabands V-Húnavatnssýslu.
Aðstandendur.
t
STEFÁN ÍSLANDI
óperusöngvari,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni föstudaginn 7. janúar
kl. 13.30.
Blóm og kransar vinsamlegast afþökkuð, en þeim sem vildu minn-
ast hins látna er bent á samtök um byggingu tónlistarhúss.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðrún Einarsdóttir.
t
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
JÓSEBÍNA GRÍMSDÓTTIR,
Kirkjuvegi 20,
Vestmannaeyjum,
verður jarðsungin fró Landakirkju
laugardaginn 8. janúar kl. 14.00.
Fannar Óskarsson, Helga Sigtryggsdóttir,
Ester Óskarsdóttir, Brynjar Stefánsson,
Hallgrímur Óskarsson, Sólrún Sigurbjörnsdóttir,
Páll Róbert Óskarsson, Þuríður Georgsdóttir,
Steinunn Ó. Óskarsdóttir, Hilmar H. Gunnarsson,
Jósúa Steinar Óskarsson, Kristín Eggertsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.