Morgunblaðið - 25.05.1994, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ1994 23
LISTIR
Að elska
list dagsins
MYNDLIST
Listasafn Kópavogs
ÚRIIQU lAFNIINI
Opið daglega 14-18, lokað mánu-
daga. Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ HEFUR ekki farið framhjá
lesendum blaðsins að fyrir rúmum
mánuði, eða sunnudaginn 17. apríl,
var með viðhöfn opnað myndlistar-
safn í Kópavogi.
Undirritaður var viðstaddur opn-
unina og naut dagstundarinnar vel,-'
en helst saknaði hann þess að sjá
ekki fleiri nafnkennda myndlistar-
menn af höfuðborgarsvæðinu. Fyrir
nokrum árum hefðu allir sem vett-
' lingi gátu valdið hópast á slíkan við-
burð, en mál hafa þróast þannig að
margur kýs að sitja heima og eru
þau þöglu mótmæli frekar dagpur-
leg.
Þetta má gjarnan koma fram, en
til að taka fyrir allan misskilning,
þá er yfirleitt ekki verið að mótmæla
einhvetjum afmörkuðum atriðum,
heldur þröngri listpólitík almennt.
Engum skyldi láta sér detta í hug
að þennan dag hafi verið ástæða til
sérstakra mótmæla. Þvert á móti tel
ég að allir myndlistarmenn hafi fagn-
að þessum áfanga, þó eðlilega sýnist
sitt hverjum um framkvæmdina.
Það telst að sjálfsögðu stórmerkur
áfangi, er ekki mannfleira byggðar-
lag reisir safn yfir listaverkaeign
sína, og er merki þess að menn hafi
loks öðlast eðlilegan metnað fyrir
hönd myndlistarinnar á landi hér, og
mættu fleiri þéttbýliskjarnar fara að
dæmi Kópavogsbæjar. Það er löngu
kominn tími til að Islendingar breyti
um hugsunarhátt og vinni tii að lifa,
en lifi ekki til að vinna. Að vinna
þeirra skili meiri verðmætum og
menn fái meira út úr sjálfu lífinu.
Hvatinn að safnbyggingunni var
öðru fremur listaverkagjöf ættingja
Gerðar Helgadóttur, sem taldist í
upphafi 1.360 myndverk, en ágæt
eign bæjarfélagsins á listaverkum
hefur einnig verið mikilvægur vaki.
Gerður stendur sterkt í þróun ís-
lenzkrar myndlistar og menn mega
alls ekki gleyma þessum kafla, en
það eru tákn tímanna er svo er kom-
ið, að óþroskuðum er gjamt að valta
yfir allt sem fyrir verður.
Gerður telst að vísu ekki fyrsti
íslenzki kvenkyns myndhöggvarinn,
en hún er sá fyrsti er vígði líf sitt
því sem var að gerast í núlistum
dagsins í París, sjálfu höfuðvígi
heimslistarinnar um hennar daga.
Það er enn mörgum í fersku minni,
hve það taldist mikill viðburður að
stunda nám í listum erlendis á þeim
tímum og einkum ef menn urðu full-
gildir nemendur heimskunnra lista-
manna fyrir eigin verðleika og hörku.
Það var t.d. dijúgur uppsláttur er
Gerður komst í einkaskóla hins
heimskunna rússnesk-fædda mynd-
höggvara Ossip Zadkine á sínum
tíma. í slíkum skólum höfðu almenn
próf og menntun lítið gildi, en hins
vegar réðu upplag og hæfileikar öllu,
og þarnæst til úrslita hvernig menn
stóðu sig. Menn gátu sem sagt allt
eins verið ólæsir, en öllu skipti að
lærimeistarinn sæi listrænan neista
í viðkomandi. Og varla hefur almenn
menntun manna eins og Anthonis
van Dycks (1599-1641) verið mikil,
en hann var tekinn inn á fagurlista-
skóla 12 ára gamall vegna einstæðra
hæfileika. Hér fóru menn viturlega
að ráði sínu, því að hann varð
skammlífur og lést aðeins rúmlega
41 árs að aldri og taldist þá mikil-
vægasti fulltrúi niðurlenzka barokks-
ins ásamt Rubens. Skildi eftir sig
mergð stórbrotinna listaverka, sem
hvert og eitt er að markaðsverði ígildi
heils listaskóla.
íslendingar voru langt frá því eins
snöggir að veita hæfileikafólki braut-
argengi hér áður fyrr, en þeim mun
glúmari við að bregða fyrir þá fæti,
og listnám og listiðkun var mikil
afneitun lífsgæða á þroskaárum
Gerðar Helgadóttur.
Listakonan náði svo umtalsverðum
frama í heimsborginni, en einkum
er nafn hennar tengt listskreytingum
af ýmsu tagi, aðallega þó í guðhús-
um, í Þýskalandi og Frakklandi.
í ljósi þessa og hmnar miklu gjaf-
ar, geta flestir alveg sætt sig við að
listasafn Kópavogs beri öðrum þræði
nafn hennar, í landi þar sem menn
miða enn listgildi við frama í útland-
inu, þótt það sé að mati mínu og
margra annarra afar vafasamur
verknaður, að kenna opinberar lista-
stofnanir við gegna samtíðarlista-
menn.
Varðandi byggingu listasafnsins
hefur það skeð, sem taka verður fyr-
ir að geti gerst, sem er að fram-
^ ...................
' m.
- ’
I
í LISTASAFNI Kópavogs, sem opnaði í apríl síðastliðnum, stendur yfir sýning á verkum í eigu safnsins.
Gerður Helgadóttir
kvæmdin mun hafa gleypt að mestu
öll framlög til innkaupa listaverka
meðan á henni stóð. Auðvitað ber
að halda slíku aðskildu, því að ann-
ars er betur heima setið en af stað
farið.
Einmitt þetta atriði hefur seinkað
framkvæmdum við byggingu og við-
byggingar listasafna ‘erlendis, því
það þykir fráleitt að starfandi lista-
menn þurfi að líða fyrir þær. Við-
gangur samtímalistar á alltaf að
hafa forgang og bygging listasafna
á að vera liður í að veita henni braut-
argengi en síður virka sem hemill á
skapandi athafnir. Því er brýnt að
veita sérstakt fjármagn til allrar hlið-
arstarfsemi, en taka það ekki að
hluta til úr holum vösum listamann-
anna sjálfra.
Minmngar
MYNPLIST
Nýlistasafnid
BLÖNDUÐ TÆKNI
Sonný Þorbjömsdóttir
Opið 14-18 daglegatil 5. júní
Aðgangur ókeypis
ÞAÐ hefur stundum verið sagt,
að eftir því sem einstaklingurinn
læri meira, þess betur geri hann
sér grein fyrir hversu lítið hann
veit í raun og veru. Sumir taka
þessa líkingu lengra og halda því
fram að sérhæfing felist í því að
vita meira og meira um minna og
minna, þar til menn vita nær allt
um nær ekki neitt.
Vegna þessa má ætla að það sé
hið rétta jafnvægi sem skiptir öllu,
í listnámi sem á öðrum vettvangi.
Listnám er ef til vill ólíkt öðru
námi að því leyti að eðlilegt er að
ætla að viðkomandi tileinki sér þar
fyrst og fremst þá verktækni sem
þarf til að útfæra eigin hugmyndir
og eigin myndsýn; hins vegar virð-
ist vaxandi tilhneiging til að lengra
listnám feli einnig í sér hugmynda-
mótun, sem ungt listafólk tileinkar
sér gagnrýnislítið, og á þannig sinn
þátt í að skapa eins konar akadem-
íska list hins nýja tíma.
Á síðustu áratugum hafa ýmis
afbrigði hugmyndalistar og naum-
hyggju (minimalisma) verið mest
áberandi á myndlistarsviðinu, og
þá einnig meðal kennara listaskóla;
því má vænta þess að ýmsir ungir
listamenn taka sín fyrstu spor á
listabrautinni undir þessum hatti.
Sonný Þorbjörnsdóttir fylgir
þessum farvegi. Hún útskrifaðist
frá M.H.Í. 1987, en hefur síðan
stundað nám í Dusseldorf og Berl-
ín, auk þess að hafa dvalið á síð-
asta ári í Marfa í Texas, þar sem
Donald Judd var yfirmaður merkr-
ar listastofnunar. Hér er á ferðinni
fyrsta einkasýning hennar á ís-
landi, en hún hefur m.a. áður sýnt
í Þýskalandi.
Verk hennar hér markast af
anda þeirra ríkjandi stefna, sem
eru nefndar að ofan; hún setur þau
fram í fjórum heildum, sem á viss-
an hátt vinna saman, en eru þó
sjálfstæðar einingar hver fyrir sig.
Efniviðurinn er einfaldur; ljós-
myndir, teikningar, pappír og
pappi, en viðfangsefnin virðast
öðru fremur markast af minning-
um listakonunnar um það sem liðið
er.
Það fyrsta sem ber fyrir augu
áhorfandans eru einfaldar línu-
teikningar af andlitum, sem eru
merktar „Um tvær dánar vinkonur
mínar“. Þessar minna um margt á
fræga teikningu af Jónasi Hall-
grímssyni, og tengjast þannig
ótímabærum dauða hinna ungu og
efnilegu. Ljósmynda- og pappírs-
verk í efsta sal eru kunnuglegar
þreifíngar á því sem iítið er, en
átta formverk úr pappa minna tals-
vert á vandlega útfærð verk Don-
ald Judd í ómerkileg efni, og lögun-
in leiðir hugann að dularfullum
skrínum og kistlum ævintýranna.
Þrátt fyrir ólík efni er það grám-
inn og lífleysið, sem setur mestan
svip á sýninguna; merkingar eru
engar, og einblöðungur sem lista-
konan hefur lagt fram ‘er einnig
merki sinnuleysis um það sem snýr
að sýningargestum, því þar er að-
eins að fínna lágmarksupplýsingar.
Hér er því lítið gert til að vekja
áhuga þeirra sem koma, og árang-
urinn hlýtur að verða eftir því.
Það hefur um langa tíð verið
aðalsmerki Nýlistasafnsins að þar
eigi ungt listafólk aðgang með
nýstárlegar tilraunir á ýmsum svið-
um myndlistar. Hins vegar er nú
nokkuð um liðið síðan þar var uppi
eftirminnileg sýning nýliða, og
hlýtur sú staðreynd að vera for-
ráðamönnum safnsins áhyggjuefni;
á sér engin áhugaverð endurnýjun
stað í íslensku listalífi nú um stund-
ir, eða kemur hún fyrst fram ann-
ars staðar en innan veggja Nýlista-
safnsins?
Eiríkur Þorláksson
Hvað sjálfa bygginguna
snertir er rétt og skylt að
draga fram kosti hennar
fyrst og þeir teljast helstir
að birtan kemur mikið til
ofanfrá og er sú besta sem
safnbygging^ getur státað
af á öllu íslandi. Gólfið
sjálft, sem er viðarklætt,
hefur sömu yfírburði og er
laust við alla algenga og
hvimleiða galla í sýningar-
húsum. Veggrýmið er gott
þannig að myndverk njóta
sín prýðisvel og möguleikar
virðast fyrir hendi um
margvíslegar tilfærslur
með skilrúmum. Þá er
kaffistofan einföld og
skemmtilega staðsett.
Gallarnir eru helstir að
hringgluggarnir í sýningar-
rýminu, sem hafa kannski
arkitektónískt gildi, eru all-
sendis óþarfir vegna hinnar
prýðilegu loftbirtu og
minnka rýmið í sölunum
sjálfum. Rýmið inni telst
einmitt í knappara lagi mið-
að við umfang byggingar-
innar að utanverðu.
En það sem helst er til
ásteytingar er þó, hve mikið hefur
verið borið í bygginguna á kostnað
rýmisins og hve mikið er sótt til út-
landsins, en lítið til heimaslóða. Að
vísu hefur höfundur hússins, Benj-
amín Magnússon, ekki gert neinar
væntingar til frumlegheita, því hug-
myndin er sótt til Ameríku, sem svo
vafalaust er aftur sótt til Wallraf
Richards safnsins í Köln og er þá
orðið að mini mini í útgáfu þess.
Safnið í Köln hefur fengið nafnið
Dómkirkjusafnið, því að það er við
hliðina á hinu fræga guðshúsi og
arkitekt þess tók mið af þeirri miklu
byggingu. Safnið í Kópavogi er að
vísu reisuleg bygging en fellur naum-
ast á sama hátt að umhverfi sínu.
Þá hefur mér verið sagt, að ekki
hafi verið hugað að sérstöku rými
fyrir forvörslu listaverka, sem þó er
einn mikilvægasti þáttur nútímalista-
safna.
Við myndlistarmenn á íslandi bíð-
um þeirrar stundar er söfn verða
byggð fyrir okkar aðstæður svo að
verk voru séu aðgengileg fjöldanum,
en séu ekki dæmd til innilokunar í
hirzlum safnanna. Lengdarmetrar
veggrýmisins og fjölbreytileiki rým-
isins eru hér hið stóra atriði, en
minna skiptir útlit þeirra og minnst
flottheitin í ytri sem innri byrði.
Listasöfn eru hús, sem eiga að búa
yfir lífsmögnum og dijúgu aðdráttar-
afli og nautn er að sækja heim, en
eiga síður að vera eins konar skraut-
fjaðrir og monthús opinberra aðila.
Þá skýtur skökku við, að þurfa
kannski að ganga í gegnum rykmökk
frá aðvífandi bifreiðum áður en inn
í þessa marmarahöll kemur.
Réttilega er lögð áhersla á lista-
verkagjöf fjölskyldu Gerðar Helga-
dóttur og njóta myndverkin sín yfir-
leitt vel, þótt vart verði ýmissa eðli-
legra byijunarerfíðleika í staðsetn-
ingu þeirra. Tíma tekur að venjast
rýminu og finna þær lausnir er best
henta sérkennum verkanna. Sýnt er
eins konar yfírlit þróunarferils lista-
konunnar og kennir þar margra
grasa, því Gerður átti til flinkheit í
margar áttir.
Þá er einnig til sýnis hluti lista-
verkagjafar erfingja Barböru og
Magnúsar Á. Árnasonar (279 mynd-
verk), sem mörg síðustu ár lífs síns
voru heimilisföst í Kópavogi.
Loks er kynnt sitthvað af innkaup-
um safnsins til margra ára og tekur
úrvalið sig vel út á veggjunum, og
sýnir að menn hafa gengið nokkuð
fordómalaust til verks, en sitthvað
vantar þó af verkum yngri kynslóð-
ar, sem auðvitað má að einhveiju
leyti rekja til byggingarumsvifanna.
Mál málanna er, að Kópavogsbær
hefur eignast glæsilegt listasafn og
ber að óska bæjarfélaginu til ham-
ingju og taka ofan fyrir stórhugan-
um. Tíminn einn sker svo úr um
hvort byggingin hafí æskilegt að-
dráttarafl en það fer einnig eftir
rekstrarfyrirkomulagi þess. Arki-
tektinum ber að þakka það sem fram-
úrskarandi vel er gert, og loks er
að óska nýskipuðum forstöðumanni,
Guðbjörgu Kristinsdóttur listsögu-
fræðingi, allra heilla í starfí.
Bragi Ásgeirsson
Ný Ijóðabók eftir
Lárus Má Björnsson
VATNALIUUR handa
Narkissos er heiti ljóða-
bókar eftir Lánis Má
Björnsson sem kom út
fyrir skömmu.
í Vatnaliljum handa
Narkissos er einkum
tekist á við tvö við-
fangsefni, segir í kynn-
ingu útgefanda; „ann-
ars vegai' menn-staði,
bólfestu staða í mönn-
um, hins vegar álög og
ijjötra ástarinnar, sér í
lagi hinna sjálfmiðuðu
mynda hennar sem að
margra hyggju ein-
kenna tilfinningatengsl
nútimafólks. Titill bók-
Lárus Már
Björnsson
svo og kynningu ís-
lenskrar nútímaljóðlist-
ar í Finnlandi. Lárus
Már á tvö þýðingarsöfn
að baki: Voraldir, sem
út kom 1991, og Ver-
aldir, sem út kom 1992.
Þriðja safnið, Vargaldir,
sem inniheldur Ijóð átta
finnskra skáldkvenna er
nú í vinnslu. Einnig hef-
ur höfundur birt fjölda
greina um finnskar og
sænskar bókmenntir,
m.a. í Morgunblaðinu.
Vatnaliljur handa
Narkissos hefur að
geyma 45 ljóð og bókin
er alls 67 blaðsíður að
arinnar vísar til þessa meginþema
hennar: Þess konar ástar „sem gefur
ekkert en er allt.“
Vatnaliljur handa Narkissos er
önnur frumsamda ljóðabók höfundar
sem hin síðari ár hefur einkum helg-
að sig kynningu finnskrar og Finn-
lands-sænskrar ljóðlistar hér á landi,
lengd. Hönnun bókakápu var í hönd-
um Sóleyjar Drafnar Davíðsdóttur,
en Ijósmynd á baksíðu kápu tók
Atli Már Hafsteinsson. Útgefandi
er Miðgarður en prentun annast
Offsetfjölritun. Dreifing er í umsjá
íslenskrar bókadreifíngar. Vatnalilj-
ur handa Narkissos kostar 1.430 kr.