Morgunblaðið - 09.10.1994, Qupperneq 12

12 SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER1994
MORGUNBLAÐIÐ
NÝLEGA var birt ljósmynd, þar sem Mitterrand, fyrir miðju, er viðstaddur mótmæli útlendingahatara árið 1935 eða 1936.
FRAKKAR hafa á undan-
förnum vikum orðið vitni
að ótrúlegum atburðum.
Brátt lýkur embættisferli
forseta lýðveldisins, hann er heltek-
inn krabbameini og bíður ekkert
nema dauðinn. Frangois Mitterrand
virðist hafa ákveðið, eftir áratuga
undanbrögð, að fella grímuna og
segja sannleikann um fortíð sína.
Niðurstaðan er sú að maðurinn sem
setið hefur á valdastóli í Frakklandi
í 14 ár sagði þjóð sinni ósatt. Fyrsti
sósíalistinn í forsetaembætti reyndist
aðdáandi Pétains marskálks og and-
spyrnuhetjan og „vinur ísraels" var
einnig vinur René Bousqet, lögreglu-
stjórans í Vichy, sem skipulagði
brottflutning þúsunda gyðinga í
heimsstyijöldinni síðari.
Svo að menn skilji hvaða áfall játn-
ingar Mitterrands eru fyrir landa
hans, verður að hafa í huga að síð-
asta hálfa árið hafa staðið yfir há-
tíðahöld til að fagna því að 50 ár
eru liðin frá því að Frakkland losn-
aði undan hernámi Þjóðveija. Forset-
inn hefur í ijölmörgum ræðum borið
lof á andspymuhreyfínguna og í tví-
gang hefur hann verið viðstaddur
minningarathafnir til að minnast
brottflutnings um 80.000 gyðinga
frá Frakklandi í útrýmingarbúðir
nasista. Aðeins tveimur mánuðum
síðar játaði Mitterrand opinberlega
aðdáun sína og vinfengi við René
Bousquet, sem var myrtur á síðasta
ári er hann beið réttarhalda fyrir
„glæpi gegn mannkyninu".
Það var bók rithöfundarins Pierre
Péans, „Frönsk æska“, sem kom öllu
þessu af stað, en hún var unnin með
fullu samþykki forsetans, sem veitti
höfundinum aðgang að einkaskjölum
sínum. Mitterrand bætti svo um bet-
ur er hann kom fram í sjónvarpsvið-
tali, þar sem hann fór nánar í ýmis
atriði úr fortíð sinni.
í vinfengi við öfgamenn
Frangois Mitterrand fæddist árið
1916 í Angouléme, friðsælu sveita-
þorpi. Faðir hans var stöðvarstjóri
og móðirin heittrúaður kaþólikki,
sem kenndi sveininum unga að elska
Guð, Frakkland og að halda í hefðim-
ar. Er hann var 17 ára, árið 1934,
hélt hann til Parísar til að leggja
stund á lögfræði óg bókmenntir við
Sorbonne.
Mitterrand hefur hingað til haldið
því fram að hann hafi verið hlutlaus
í stjórnmálum fyrir stríð, en vitað
er að hann gekk í Action Frangaise,
hreyfingu sem þekkt var fyrir gyð-
ingahatur, og forsetinn hefur nú við-
urkennt að margir vina hans hafi
verið ofbeldishneigðir gyðingahatar-
ar og að hann hafi oft verið í félagi
við öfgasinnaða hægrimenn.
Á þessum tíma skrifaði hann einn-
ig tímaritsgreinar sem voru fjand-
samlegar útlendingum. Nú segir for-
setinn að um sé að kenna uppeldi
Sagan
leiðrétt
Með játningum sínum um tengsl við lepp-
stjóm nasista hefur Francois Mitterrand
Frakklandsforseti komið aftan að stuðnings-
mönnum sínum og ruglað andstæðingana
með því að draga fram í dagsljósið ýmsar
óþægilegar staðreyndir um sögu Frakka.
Hann hefur varpað ljósi á nokkur tímabil
pólitísks ferils síns og gert tilraun til þess
að endurskrifa sögu Frakklands.
sínu, sem hafi verið borgaralegt og
kaþólskt, en aldrei gyðingafjandsam-
legt. Hann átti þó vini í Cagoule,
öfgasamtökum sem stóðu að morðum
og sprengjutilræðum.
Nauðugur í herinn
Þegar síðari heimsstyijöldin hófst
var Mitterrand, þá 23 ára, tekinn í
fótgönguliðið þar sem hann var gerð-
ur að liðsforingja. í bréfi til systur
sinnar árið 1940 segist hann „ekki
hafa neinn áhuga á því að láta lífið
fyrir ríkjandi gildi“ en þetta viðhorf
var útbreitt meðal Frakka áður en
Þjóðveijar réðust inn í Frakkland. í
júní 1940 var Mitterrand tekinn til
fanga eins og 1,8 milljónir franskra
hermanna og sendur í fangabúðir.
Honum tókst að flýja þaðan í desem-
ber 1941 og komst til Vichy.
í Vichy voru að minnsta kosti þrír
félaga Mitterrands úr Cagoule í góð-
um stöðum innan Vichy-stjórnarinn-
ar, sem var hliðholl Þjóðveijum og
stýrði suðurhluta Frakklands, en
Þjóðveijar norðurhlutanum. Sjálfur
hóf hann störf hjá Samtökum upp-.
gjafahermanna sem hliðhollir voru
Pétain marskálki, leiðtoga Vichy-
stjórnarinnar.
Mitterrand segir að hlutverk sitt
hafi verið að safna upplýsingum um
andstæðinga Pétains, gaullista og
kommúnista. Hann hefur ekki minnst
á frímúrara og gyðinga, þrátt fyrir
að fyrstu Iögin sem takmörkuðu rétt
þeirra hafi verið samþykkt 1940.
Nú segist Mitterrand ekki hafa
vitað um þau lög er hann starfaði í
Vichy en það þykir ótrúlegt. Einn
vina hans úr Cagoule, Jean Bouvyer,
var ábyrgur fyrir þeirri stofnun sem

HINN ungi Mitterrand, t.h., hitti manninn sem hann dáði svo mjög, Pétain marskálk, t.v., árið 1942
elti uppi gyðinga, gerði eigur þeirra
upptækar og flutti þá í útrýmingar-
búðir.
Mitterrand hefur viðurkennt að á
þessum tíma hafi hann verið undir
miklum áhrifum frá Pétain. Studdi
Mitterrand skipun Pierre Laval í stól
forsætisráðherra stjórnarinnar, en
mörgum stuðningsmönnum hennar
þótti Laval of hollur undir nasista.
Fundur með fyrirmyndinni
í júní 1942 fór Mitterrand til starfa
hjá nefnd um málefni stríðsfanga og
síðia árs hitti hann manninn sem
hann dáði, Pétain. Birti Mitterrand
bréf í málgagni Pétains þar sem
hann bar lof á árangur nasista í arki-
tektúr og uppbyggingu borga og
sagði að undir stjórn nasista hefði
komist á ,jafnvægi formsins sem
stuðlaði að jafnvægi sálarinnar".
Sama ár var Mitterrand veitt
Francisique-orðan, heiðursorða Péta-
in-stjómarinnar. Hann hefur fullyrt
að hann hafi ekki gert neitt til þess
að hljóta hana en ævisöguritari hans,
Péan, hefur komist að því að hann
hafi fengið hana á sama hátt og
aðrir, mælt var með honum af félög-
um úr Cagoule, og hann varð að
undirrita yfirlýsingu um að hann
væri ekki gyðingur.
Er Mitterrand starfaði í Vichy
varð hann náinn vinur Jean-Paul
Martin, sem var háttsettur í lögregl-
unni og útvegaði Mitterrand ýmis
leyfi. Vel fór á með Martin og René
Bousquet, sem var yfir lögreglunni.
Gengið í andspyrnu-
hreyfinguna
Mitterrand segir að hann hafi
gengið til liðs við andspyrnuhreyfíng-
una er hann flúði úr fangabúðunum.
Hann hafí notfært sér starfið hjá
Vichy-stjórninni til að smygla fölsuð-
um skilríkjum til stríðsfanga. Mit-
terrand nefnir hins vegar ekki að það
var stefna Vichy-stjórnarinnar að
aðstoða stríðsfanga við að flýja. Þá
hefur hann fullyrt að hann hafí orð-
ið að fara í felur í nóvember 1942
þegar Jiýski herinn hertók Frakk-
land. A þeim tíma voru um 3.000
stríðsfangar í Frakklandi og fáir
þeirra státuðu af Francisique-orð-
unni og nánum vinskap við háttsetta
menn innan lögreglunnar.
Sannleikurinn er sá að Mitterrand
lét af störfum eins og aðrir í nefnd
um málefni stríðsfanga, þegar yfír-
manni hennar var vikið frá. Hélt
hann áfram störfum að þessu mál-
efni og á sama tíma og hann hefur
sagst hafa verið á flótta, skrifaði
hann greinar í blöðin í Vichy undir
eigin nafni. Raunar hafa ekki fund-
ist neinar sannanir um að Mitterrand
hafi verið í andspyrnuhreyfingunni
fyrr en árið 1943.
í desember 1942 höfðu bandarísk-
ir hermenn tekið land í Norður-Afr-
íku og í janúar 1943 vann sovéski
herinn orrustuna um Stalíngrad. Þá
gerði Mitterrand, eins og margir
aðrir stuðningsmenn Pétains, sér
grein fyrir því að Þjóðverjar myndu
að öllum líkindum tapa stríðinu.
Sumarið 1943 var Mitterrand kynnt-
ur fyrir Henry Frenay, stofnanda
andspyrnuhreyfíngar hægrimanna.
Frenay fagnaði liðsaukanum en það
gerðu hins vegar ekki allir í hreyfing-
unni, sem höfðu illan bifur á Mitterr-
and vegna hollustu hans við Pétain.
Er hann vann að því að byggja upp
hóp innan hreyfingarinnar hélt hann
eftir sem áður vináttusambandi við
Jean-Paul Martin, hjá lögreglunni í
Vichy. Er leið á árið 1943 hóf Mart-
in samvinnu við hóp Mitterrand og
veitti honum upplýsingar og útvegaði
fölsuð skilríki. Talið er hann hafi
gert þetta með samþykki lögreglu-
stjórans, Bousquet.
I desember 1943 var Mitterrand
sendur til Norður-Afríku til að hitta
de Gaulie, hershöfðingja og leiðtoga
Fijálsra Frakka, en hann hafði
neyðst til að taka stuðningsmenn
Pétain inn í andspyrnuhreyfínguna.
De Gaulle féll afar illa við Mitterrand
við fyrstu kynni og er sagt að hann
hafi látið þau orð falla um Mitterr-
and að hann „væri með nefið ofan í
hvers manns koppi“. Andspyrnuhóp-
ur Mitterrands reyndist hins vegar
of gagnlegur til þess að honum væri
meinaður aðgangur. Honum var leyft
að snúa aftur til Frakklands, sem
hefur án efa verið hættulegt og hann
ávann sér að endingu stuðning de
Gaulles.
Þér ... enn einu sinni
Mitterrand hefur ævinlega neitað
að tjá sig um störf sin í andspyrnu-