Morgunblaðið - 06.11.1994, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 6. NÓVEMBER 1994 B 5
HINN ÍSLENSKI ÞURSAFLOKKUR
eftir Árna Matthíasson
ÞEGAR rokkbyltingin reið yí'ir
ísland árið 1980 var öllu
gömlu varpað fyrir róða,
enda regla númer éitt að
allt gamalt væri vont; úrelt
skallapopp. Undantekningar á því
voru ekki margar, en með þeim
merkari var hljómsveit sem var
beinlínis stofnuð til að leika forn
íslenskt lög í nútímalegum búningi,
Hinn íslenski Þursaflokkur, sem
sendi frá sér skífuna Á tónleikum
þetta ár; plötu sem tekin var upp
á tónleikum í Þjóðieikhúsinu og á
var eitt af fyrstu íslensku pönklög-
unum: Jón var kræfur karl og
hraustur, þjóðlegt pönk. Sú plata
verður endurútgefin á mánudag og
eru þá allar plötur Þursaflokksins
komnar út á geisladiskum.
Hinn íslenski Þursaflokkur var
stofnaður síðia árs 1978, þegar
Egill Ólafsson sagði skilið við Spil-
verk þjóðanna. Spilverkið, sem í
voru auk Egils Valgeir Guðjónsson,
Sigurður Bjóla og Sigrún Hjálmtýs-
dóttir, hafði þá starfað í á ijórða
ár, en Egill var farinn að fást við
sitthvað utan Spilverksins og hann
segir að það hafi orðið að samkomu-
lagi milli sin og annarra í Spilverk-
inu að hann hætti, enda hafi þeim
fundist að hann væri ekki heili í
því. „Ég var þá farinn að gera svo
margt annað, farinn að leika og
þess háttar, þannig að það varð að
samkomulagi milli okkar að ég
myndi hætta þegar við vorum að
gera Grænjaxla," segir Egill, en
þetta mun hafa verið síðla árs 1977.
Hann segist þá hafa verið búinn
að bræða lengi með sér að stofna
hljómsveit sem myndi flytja íslensk
þjóðlög i nýjum búningi, eða allt
síðan hann kynntist þeim í tónlistar-
skóla. „Ég var í tónlistarskólanum
frá 1970 til 1976 og þá kynntist
ég íslenskum þjóðlögum í gegnum
kennara minn Éngel Lund, og varð
heltekinn af þeim, enda er þetta fín
músík. Þá vaknaði einhver áhugi
fyrir því hvort ekki væri mögulegt
að laga þetta einhvern veginn að
því sem ég kunni og rokka þau eitt-
hvað upp. Þetta var á þessum árum
sem maður lét sér ekki segjast með
neitt; allt var mögulegt,“ segir Eg-
111 og hlær, en hann fékk til liðs
við sig Tómas Tómasson bassaleik-
ara, Þórð Árnason gítarleikara,
Ásgeir Óskarsson trommuleikara
og Rúnar Vilbergsson fagottleik-
ara, en síðar kom inn í sveitina
Karl Sighvatsson hljómborðsleikari
og einnig var Lárus Grímsson í
hljómsveitinni skamman tíma.
Þannig skipaðir hófu Þursarnir æf-
ingar um áramótin 1977/78 og
héldu sína fyrstu tónleika í febrúar
1978. Á dagskránni voru ýmis lög
úr Þjóðlagasafni Bjarna Þorsteins-
sonar, sem þeir félagar, þá helst
Egill, útsettu upp á nýtt, en oftar
en ekki þurfti að pijóna eitthvað
við lag eða lagstúf til að fá úr því
fullburða lag og koma rokkinu að.
Eftirlæti
pðnkarans
Egill segir að einnig hafi þeir sam-
ið lög við ljóð eða þjóðkvæði, „við
fórum fljótlega að spila eigin tónlist
í bland, það var einhvern veginn
sjálfgefið; rökrétt framhald af því
sem við vorum að gera. Þjóðlögin
voru góð sem slík og margir höfðu
gaman af þeim, en oft voru þetta
lítil stef sem við prjónuðum við.
Yfirleitt var það ég sem pijónaði,
til að mynda lög eins og Stóðum
tvö í túni og Sæmundur Þorsteins-
son sem tekin voru úr safni Bjarna
Þorsteinssonar. Ljóð eða kvæði sem
við sömdum lög við voru líka nokk-
ur, til að mynda Brúðkaupsvísur,
sem er ljóð frá sautjándu öldinni
og ég setti lag við, sem hljómar
eins og það sé næstum jafn gamalt
ljóðinu - einhverra hluta vegna
fann ég mig vel í þessari forn-
eskju,“ segir Egill og kímir.
Snemma fóru Þursarnir að semja
eigin texta líka og eftir því sem leið
á ferilinn fækkaði þjóðlögunum á
dagskránni. Þannig má segja að ein-
ungis fyrsta plafan, Hinn íslenski
Þursaflokkur, sem kom út 1978,
innihaldi íslensk þjóðlög. Á Þursa-
biti, sem kom út 1979, voru gamlar
vísur og gerð tilraun til að setja lög
við þær sem hæfðu. Á tónleikaplöt-
unni, sem kom út árið 1980, er hins-
vegar nýr tónn í bland, það er að
segja ljóðin eru úr samtíðinni, eftir
samtíðarskáld eins og til dæmis Sig-
urð Pálsson, Ara Jósepsson og fleiri
og tónlistin laus úr viðjum gamla
tímans. Á Gæti eins verið, sem kom
út 1982, eru allir textar og öll lög
eftir liljómsveitarmeðlimi, fyrir utan
Myndsýn í speglinum gæti eins ver-
ið, sem er eftir Einar Má Guðmunds-
son, og á Egill stærstan hlut þar.
Hann neitar því þó að platan sé ein-
hverskonar sólóplata.
„Ég á vitanlega lögin og textana
nánast alla, en þetta var engu að
síður Þursaplata, en þá vorum við
reyndar orðnir fjórir og það var af
praktískum ástæðum; við vorum
oftast að spila fyrir fáa og þá kom
sér vel að vera fjórir en ekki sex.“
Egill segir að á þeim tíma hafi
þeir félagar verið að færa sig nær
hefðbundnari tónlist. „Við vorum
eiginlega allir þannig innstilltir að
reyna að fara í átt að venjulegum
lögum; venjulegri lengd og hefð-
bundnara formi, en það vildi loða
við okkur að músíkin var ávallt
svolítið forn.“
Barningur
Þó það sé samdóma álit manna
í dag að Þursarnir hafi verið ein
merkilegasta hljómsveit íslenskrar
rokksögu átti hún erfitt uppdráttar
til að byija með og yfirleitt voru
tónleikagestir ekki nema 20 eða 30
á mörgum fyrstu tónleikum sveitar-
innar. „Þetta var bölvaður barning-
ur fyrst,“ segir Egill, en bætir við
að hljómsveitin hafi fljótlega náð
að finna sér vettvang, meðal ann-
ars með því að vinna útvarps- og
sjónvarpsþætti og að vinna í leik-
húsi, „við gerðum meðal annars
ballett með Islenska dansflokknum
og fórum í sýningarferð um Norður-
lönd með hann og fengum allstaðar
góða dóma fyrir tónlistina," og svo
hafi það verið mikil. eldskírn fyrir
Þursana að flytj-
ast tii Kaup- Ein helsta hljómsveit ís-
mannahafnar
sumarið 1979 og
halda í tónleika-
ferðir þaðan tii Hinn íslenski Þursaflokk-
Finnlands, Sví-
þjóðar og Hol-
lands, en alls
dvaldi sveitin í
fjóra mánuði
ytra. „Við unnum
.útvarps-
prógrömm í Finn
vænst um tónleikaplötuna, „því hún
segir mikið um þ_að hvernig hljóm-
sveit þetta var. Á góðum degi var
hún alveg einstök með alla þessa
þungavigtarmenn innan borðs, ein-
stakt rytmaparið Geiri og Tommi,
Þórður með allan sinn sérlundaða
snilldargóða gítarleik, Kalli sem var
virtúós og svo höfðum við Rúnar
éinstakan á rörið (fagottið). Þetta
var mjög skemmtilegu hópur,“.seg-
ir Egill og segir að það sé Sveini
Einarssyni að þakka að Þursarnir
fengu að halda tónleikana í Þjóð-
leikhúsinu, sem var almennt ekki
opið fyrir rokktónlist. „Við þekktum
Svein og til að mynda var hann
hvatamaður að því að við unnum
með íslenska dansflokknum, hann
var velgjörðarmaður okkar.“
lenskrar rokksögu var
ur, sem fléttaði saman
þjóðlegum stemmum
og framsæknu rokki.
landi, Danmörku og Svíþjóð (Ton-
kraft), sem ég held að sé verið að
gefa út í Svíþjóð þessa dagana. Við
heimkomuna fengum við strax
verkefni sem héldu okkur við efnið,
það má ekki gleyma að við unnum
við söngleikinn Gretti fyrir Leikfé-
lag Reykjavíkur 1980/81 og bjugg-
um í nokkra mánuði í gamla Aust-
urbæjarbíói og gerðum plötu, sem
í rauninni verður að kalla fjórðu
plötu Þursaflokksins, og kemur þá
á undan Gæti eins verið.“
Dálæti pönkarans
Ekki segist Egill hafa skýringu
á því af hveiju pönkarar hafi ekki
lagt sama hatur á sveitina og aðrar
„ráðsettar“ hljómsveitir á þessum
tíma, en helst er hann á því að
„pönklagið" Jón var kræfur karl
og hraustur, hafi haft sitt að segja.
Það var á tónleikadagskrá Þurs-
anna um nokkurt skeið og var svo
hljóðritað á tónleikunum frægu í
Þjóðleikhúsinu 1980, en inn í lagið
fléttuðu Þursarnir meðal annars
hendingu eftir Árelíus Níelsson: Já,
kæri sonur, hafið býr yfit' hundrað
hættum / en mundu að pabbi flytur
þér hljóða bæn yfir sæinn. „Það var
náttúrlega Tommi sem á heiðurinn
af því,“ segir Egill.
Hann segir að sér þyki einna
Ein plata enn
Það er opinbert leyndarmál að
Þursarnir hljóðrituðu að mestu eina
breiðskífu til viðbótar, sem aldrei
var gefin út. Egill segir að þegar
þeir hafi tekið upp Gæti eins verið
hafði staðið til að taka upp aðra
breiðskífu. „Við gerðum Gæti eins
verið seinni part ársins 1981 og ég
held að hún hafi komið út í febrúar
eða mars 1982.
Strax um haustið
sama ár ætluðum
við að gera aðra
plötu. Þá vorum
við eiginlega tveir
einir eftir ég og
Tómas með
áhuga, þó Þórður
og Geiri hafi verið
í bandinu ennþá.
Það varð þó ekk-
ert úr að við lykj-
um við þetta, þar
var nánast sjálfhætt, því það kom
önnur hljómsveit sem gaf miklu
betur, enda var afkoman harla rýr
í Þursunum.
Svo beið þetta óklárað, en við
gerðum nokkrar atlögur að þessu
síðar, fórum aftur að fást við þetta
1987 og þá ætlaði Grammið að
gefa þetta út, en ekkert varð úr
og það fór því svo að við Ásgeir,
Tómas og ég keyptum upptökurnar
af Gramminu og þar við situr. Ég
notaði reyndar eitt lag af þessum
upptökum á plötu mína Tifa, tifa,
iagið Fjandsamleg návist II. Ef ég
man rétt þá átti þessi plata að heita
Ókomin forneskja," segir Egill og
hlær, „það átti að vera eitthvað
voðalega djúpt.“
Heyi'st hefur að jafnvel verði
platan gefin út á næsta ári, en
Egill tekur dræmt í það. „Það er
svo margt á henni sem maður vildi
endurskoða, en hún nær reyndar
sennilega fullri lengd, tíu lög og öll
í lengri kantinum. Þetta var voða-
lega þungt efni og ég man að þeg-
ar ég fór að hlusta á þetta aftur
1987 var afskaplega margt sem ég
hefði vilja krukka í. En það breyt-
ist svo margt með árunum og mað-
ur verður umburðarlyndari, þannig
að kannski á þetta eftir að koma
út einhverntímann."