Morgunblaðið - 29.11.1994, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Rafmagns ver ð
til fiskvinnslunnar
SAMTÖK físk-
vinnslunnar hafa að
undanfömu kvartað
opinberlega undan háu
rafmagnsverði og ósk-
að eftir viðræðum við
Landsvirkjun og raf-
veitur um málið.
Landsvirkjun hefur
þegar haldið fund með
forsvarsmönnum físk-
vinnslunnar og nú hef-
ur einnig farið fram
sameiginlegur fundur
þessara aðila og full-
trúa Sambands ís-
lenskra rafveitna. A
fundunum tveimur
hafa menn farið yfír
stöðu þessara mála og í Ijós hefur
komið að þær aðgerðir sem Lands-
virkjun og rafveiturnar hafa þegar
ráðist í leiða til verulegrar lækkun-
ar á meðalverði rafmagns til físk-
vinnslunnar þannig að hún nýtur
kjara eins og þau gerast einna best
fyrir notendur af þeirri stærðargr-
áðu sem fískvinnslufyrirtækin eru.
í bréfí Samtaka fískvinnslu-
stöðva til Landsvirkjunar dags. 7.
okt. 1994 er vísað til þess að físk-
vinnslan njóti ekki sambærilegra
kjara við „aðra stóriðju" hér á landi
í rafmagnskaupum og er þá átt við
ISAL, Járnblendifélagið og Áburð-
arverksmiðjuna. En fískvinnslan er
ekki stóriðja í þeim skilningi að hún
geti gert sérsamning beint við
Landsvirkjun um orkukaup. Stór-
iðjufyrirtækin kaupa frá 140 til
1.500 gígavattstundir(GWs) á ári
en meðalnotkun fískvinnslufyrir-
tækja er um 0,5 GWs á ári. Fisk-
vinnslufyrirtækin eru 290 talsins,
dreifð vítt og breitt um landið og
nota samanlagt um 150 GWs á
ári. Þá nota þau rafmagn á lægrí
spennu en þeirri sem Landsvirkjun
afhendir úr kerfí sínu. Þess vegna
er einsýnt að þeim verður ekki selt
rafmagn nema fyrir milligöngu al-
menningsrafveitna og þá eftir al-
mennri gjaldskrá Landsvirkjunar
sem gildir fyrir landið
allt óháð afhendingar-
stað og flutningskostn-
aði í hveiju einstöku
tilfelli. Við það bætist
álagning dreifíveitna
fyrir sína milligöngu
um að koma rafmagn-
inu á áfangastað.
Samtökin vísa á
ýmis sérkjör og ívilnan-
ir sem LV hefur veitt.
Þau benda á að Járn-
blendifélagið greiði sjö
sinnum lægra verð en
fískvinnsla og að sá
Þorsteinn munur sé óeðlilegur.
Hilmarsson Þessi munur á sér þó
eðlilegar skýringar.
Kostnaður við dreifingu rafmagns
til fiskvinnslufyrirtækja víðsvegar
um landið er verulegur og regin-
munur er á hvort keypt er rafmagn
á 220.000 volta spennu eins og
Jámblendifélagið gerir eða allt nið-
ur í 220 volta spennu eins og stór
hluti fiskvinnslunnar gerir. Þá er
rúmur helmingur rafmagnskaupa
Járnblendifélagsins ótryggt raf-
magn og það notar um fjórum sinn-
um meiri orku á ári en fískvinnslan
samanlagt. Nýtingartími þess á raf-
magninu er yfír 8.000 stundir á ári
en meðalnýting fískvinnslulyrir-
tækja er um 4.000 stundir á ári.
Þá er vert að hafa það í huga að
rafmagn er um 1% af rekstrar-
kostnaði fískvinnslunnar en hjá
orkufreku iðnfyrirtækjunum þrem-
ur er rafmagn um 11-15% af
rekstrarkostnaði. Lækkun raf-
magnsverðs til fískvinnslu getur því
Gæðavara,
mikið úrval,
hagstætt verð,
örugg þjónusta.
= HEÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 91-624260
Rafmagn hefur lækkað
til fískvinnslunnar. Þor-
steinn Hilmarsson
segir Landsvirkjun fúsa
til að kanna leiðir til
aukinnar rafmagns-
notkunar og bætts nýt-
ingartíma rafmagns.
ekki verið neinn örlagavaldur fyrir
afkomu hennar. Það þarf ekki nema
smávægilega lækkun vaxta á skuld-
um fískvinnslunnar til þess að bæta
afkomu hennar álíka og hrein niður-
felling greiðslna fyrir rafmagnið
sem hún notar mundi gera.
Rafmagnsverð það sem Járn-
blendifélagið greiðir og vitnað er
til í bréfí Samtaka fískvinnslunnar
er 58 aurar á kílóvattstund. Það
byggist á tímabundnum sérsamn-
ingi sem gerður var við Jámblendi-
félagið og var framlag Landsvirkj-
unar til þess að fírra Járnblendifé-
lagið gjaldþroti og lokun. Hið lága
verð segir þó ekki alla söguna því
Landsvirkjun eignast hlutdeild í
söluverðmæti kísiljáms þegar
markaðsverð fer yfír 3.800 norskar
krónur á tonn, þá greiðast 40% af
tekjuaukningunni vegna hækkun-
arinnar til Landsvirkjunar sem til-
svarandi hækkun á orkuverðinu.
Þetta eitt og sér hefur þegar hækk-
að orkuverð Járnblendifélagsins um
rúm 10% og mögulegt er að Lands-
virkjun fái í raun stærstan hluta
afsláttarins ti! baka á meðan þetta
sérverð er í gildi. Þá gerir sérsamn-
ingur Járnblendifélagsins við
Landsvirkjun ráð fyrir auknum
kaupum-Járnblendifélagsins á raf-
magni og einnig er það skyldað til
að greiða fyrir a.m.k. % af há-
marki leyfílegra rafmagnskaupa
óháð því hvort rafmagnið er notað.
Verðlagning Landsvirkjunar
þegar um ívilnanir eða sérkjör hefur
verið að ræða hefur byggst á eftir-
farandi sjónarmiðum:
1. í tilfelli Jámblendifélagsins
þurfti að tryggja áframhaldandi
sölu og tekjur af henni til lengri
tíma litið þegar við blasti rekstrar-
stöðvun hjá Járnblendifélaginu
vegna fjárhagsörðugleika. Hafa
verður í huga að Jámblendifélagið
kaupir nærri 15% af rafmagnsfram-
leiðslu Landsvirkjunar. Einsýnt er
að hagsmunir almennra notenda
rafmagns eru betur tryggðir með
því að veita Járnblendifélaginu ív-
ilnun en með gjaldþroti þess, því
að þá hefði raforkusala til almenn-
ingsveitna þurft með einum eða
öðrum hætti að standa undir stærra
hlutfalli en ella af fjárfestingum
Landsvirkjunar.
2. Atvinnufyrirtækjum hafa verið
boðin tímabundin afsláttarkjör frá
gjaldskrá fyrirtækisins til þess að
örva rafmagnsnotkun og er þá ver-
ið að nýta það svigrúm sem tíma-
bundin umframgeta í raforkukerf-
inu leyfir. Vonast er til að sú starf-
semi sem þannig kæmist á legg
gæti staðið traustum fótum þrátt
fýrir að hinar tímabundnu ívilnanir
féllu úr gildi þegar aðstæður breyt-
ast.
3. Loks er það markmið Lands-
virkjunar að vinna nýja markaði
fyrir rafmagn á kostnað innfluttra
orkugjafa. Á þeim vettvangi hefur
þegar náðst góður árangur, einkum
með sölu á ótryggðu rafmagni með
tímabundnum afslætti. Um er að
ræða iðnfyrirtæki, fiskvinnslu,
mjólkurbú og fleira.
Fiskvinnslan fær eins og áður
sagði rafmagn í smásölu frá rafveit-
um. Samkvæmt fyrirliggjandi upp-
lýsingum um rafmagnskaup á þessu
ári var meðalverðið fyrstu 9 mán-
uði ársins 1994 3,91 kr/kWs. Þar
af er forgangsorkuverð frá Lands-
virkjun 2,91 kr/kWs og hlutur smá-
sölunnar því 1,00 kr/kWs. Þetta
lága verð skýrist m.a. af því að
Landsvirkjun hefur veitt fisk-
vinnslufyrirtækjum eins og öðrum
sem gert hafa um það sérstaka
samninga afsláttarkjör á umfram-
rafmagni sem nemur einni krónu á
kílóvattstund fyrir aukin orkukaup.
Þá hefur mikiíl árangur náðst við
að auka rafmagnsnotkun í fisk-
vinnslu með samningum um kaup
loðnubræðslna á ótryggðu rafmagni
sem kemur í stað olíunotkunar, en
árangur þess starfs mun koma í
ljós á næsta ári þegar rafmagns-
notkun fískvinnslu fer úr 150 GWs
í a.m.k. 235 GWs ef ekki verður
aflabrestur á loðnuvertíðinni. Mun
þetta raunar lækka meðalverð raf-
magns til fiskvinnslu verulega eða
úr 3,91 kr/kWs í 2,96 kr/kWs sem
er svipað og núverandi meðalverð
Landsvirkjunar á forgangsorku í
heildsölu til almenningsrafveitna.
Þannig er allt að 25% lækkun á
rafmagnsverði til fiskvinnslunnar
að eiga sér stað. Það er því ljóst
að þegar hefur mikið áunnist við
að lækka rafmagnsverð til fisk-
vinnslunnar og LV hefur fullan vilja
til að kanna hvernig hægt sé að
koma til móts við fiskvinnsluna eins
og aðra í öllum áformum um aukna
rafmagnsnotkun og bættan nýting-
artíma rafmagns.
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Landsvirkjunnr.
Ekki verða byltu
að bráð - fyrir-
byggjandi aðgerðir
NÚ ER vetur genginn í garð og
skammdegið framundan með hálku
og slæmu göngufæri. Þá er ekki
úr vegi að huga að því, hvemig
koma má í veg fyrir byltur. Ýmis-
legt er hægt að gera til þess að
minnka líkumar á að detta. Sumt
getur fólk gert sjálft, annað er í
hendi lækna, svo sem að greina
sjúkdóma, veita lyljameðferð og
vísa í sjúkra- og iðjuþjálfun. Ef
fólk á orðið erfítt um gang og er
með lélegt jafnvægi geta sjúkra-
þjáifarar ráðlagt val á hjálpartækj-
um, t.d. göngugrindum, og gefíð
-viðeigandi sjúkraþjálfun ög leiðbein-
ingar. Nauðsynlegt er að vera í góð-
um skóm og nota mannbrodda, þeg-
ar þörf er á. Þeim, sem nota hækju
að staðaldri, er bent á að setja á
hana ísbrodd. Eins má benda á að
góður göngustafur, t.d. skíðastafur,
getur komið að góðum notum.
Þótt margir detti utanhúss í
hálku og ófærð eru samt fleiri sem
detta innandyra. Gamalt fólk og
lasburða er í sérstakri hættu hvað
þetta varðar.
Ýmsar slysagildrur
leynast á heimilum
eins og þrír sjúkraþjálf-
arar minna á í þessari
grein um fyrirbyggj-
andi aðgerðir.
Á heimilum fólks leynast ýmsar
slysagildrur. Þar má nefna: Lélega
birtu, lausar mottur, hál gólf, bleytu
á gólfi, háa þröskulda og lausar
snúrur á gólfum. Til bóta er að
auka lýsingu og hafa rofa við dyr
þannig að hægt sé að kveikja ljós
áður en farið er inn í herbergi. Ef
salemisferðir eru tíðar að næturlagi
er gott að hafa næturljós. Það þarf
að gæta þess að gönguleið sé greið
og flarlægja hluti sem hægt er að
detta um. Stólar og rúm eiga að
vera í þeirri hæð, að auðvelt sé að
standa upp. Handföng við sturtu,
_ Karítas
Ólafsdóttir
Sigrún
Guðjónsdóttir
Arndís
Bjamadóttir
baðker og salemi koma að góðum
notum fyrir þá sem orðnir eru
óstyrkir. Einnig má benda á að góð
stigahandrið, bæði úti og inni, auð-
velda fólki að komast leiðar sinnar.
í eldhúsi og þvottahúsi má koma
hlutunum þannig fyrir að ekki þurfi
að teygja sig hátt upp eða beygja
sig mikið niður til að ná í þá.
Með aldrinum verður mikilvæg-
ara að huga að umhirðu fótanna.
Gönguhæfni og jafnvægi getur
raskast ef vanlíðan er í fótum.
Gæta þarf þess að inniskór séu
ekki lausir á fæti, passi vel og séu
ekki með slitnum sóla.
Hræðsla við að detta getur kom-
ið fólki inn í þann vítahring að það
hætti að hreyfa sig, verði óstyrkt,
HASKOLIISLANDS
ENDURMENNTUNARSTOFNUN
„Lærdómsfyrirtækiö"
„The Fifth Discipline — The Art and Practice of the Learning Organisation"
Námskeiö fyrir stjórnendur sem vilja auka afl
starfsmanna til aö styrka samkeppnisstööu
fyrirtækisins.
Efni: Fjallað um þá fjóra þætti, sem eru til staðar í
framsæknum fyrirtækjum, og þeim fimmta bætt við til
að fyrirtæki geti sannarlega lært og tekist betur á við
þau áhrifaöfl sem móta það. Hvers vegna lifa mörg
fyrirtæki ekki samkeppnina af? Lýst einföldum aðferð-
um til að sjá í samhengi þá atburði, sem tekið er eftir.
Hugmyndir Peter M. Senge um „lærdómsfyrirtækið"
sem veröur stöðugt betra og nær yfirburðum í
síharðandi samkeppni.
Leiöbeinandi: Höskuldur Frímannsson,
rekstrarhagfr. hjá Ráögarði hf. og lektor HÍ.
Tími: 1. og 2. desember kl. 8.30-12.30.
Verö: 7.500 kr.
Skráning í síma 694940. Fax 694080.
Upplýsingasímar 694923, -24 og - 25.
missi sjálfstraust og detti. Hægt
er að vinna bug á óttanum við að
detta með ýmsu móti. Það er hægt
að hafa flautu í vasanum til þess
að geta gert nágrannanum viðvart,
ef óhapp verður. Gott er að æfa sig
í að reisa sig upp frá gólfi við stól.
Menn vilja stundum vernda hinn
aldraða um of og letja hann þess
vegna að hreyfa sig. Betra er að
bjóða hinum aldraða stundum arm-
inn og hvetja hann til gönguferða,
í stað þess að setjast alltaf niður
og drekka með honum kaffi. Lík-
amsþjálfun er mikilvæg fólki á öll-
um aldri og aldrei er of seint að
byrja. Regluleg þjálfun, t.d. göngu-
ferðir, auka líkamsvitund og styrk,
bæta jafnvægi og efla sjálfsöryggi.
Sjúkraþjálfarar gegna mikilvægu
hlutverki, að hjálpa öldruðu fólki
af stað með því að æfa upp styrk
og þjálfa jafnvægi. Sterkir fætur
geta forðað frá falli.
Grein þessi er skrifuð í tilefni
þess að 1. desember 1994 kemur
út fræðslubæklingur um byltur og
forvarnir á vegum áhugahóps
sjúkraþjálfara í öldrunarþjónustu
innan Félags íslenskra sjúkraþjálf-
Höfundar eru Arndís Bjarnadóttir
sjúkraþjálfari, Hrafnistu Reykjavík,
Karítas Ólafsdóttir sjúkraþjálfari,
Borgarspitalanum, Sigrún
Guðjónsdóttir sjúkraþjálfari,
Hjúkrunarheimilinu Skjóli.