Morgunblaðið - 29.11.1994, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
AFMÆLI
ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 1994 45
EIRÍKUR KETILSSON
FYRIR sjötíu árum, eða
29. nóvember 1924,
fæddist í Kaupmanna-
höfn Eiríkur Ketilsson,
stórkaupmaður í
Reykjavík, og heldur
hann því í dag upp á
merkisafmæli sitt. Ekki
verður annað sagt en
Eiríkur hafi náð góðum
aldri, vegna þess að
þeir tímar komu í lífi
hans, einkum á yngri
árum, að hann lifði ekki
sem heilsusamlegast.
Sú tíð er löngu liðin,
þótt sumt af henni glói
svolítið í minningunni, bæði hans
sjálfs og okkur sem urðu kunningjar
hans eftir veisluna.
Móðir Eiríks var Guðrún Eiríks-
dóttir Ketiissonar í Kotvogi, kunn
veitingakona í Hafnarfirði og
Reykjavík. Hún var löngum kennd
við veitingastofu sína Björninn, sem
hún rak síðast við Njálsgötu í
Reykjavík. Eiríkur Ketilsson ólst upp
með móður sinni við gott atlæti og
mun hafa verið skírður Ketilsson í
höfuðið á langafa sínum í Kotvogi.
Að Guðrúnu stóðu merkar ættir
frá Járngerðarstöðum við Grindavík.
Komið hefur út rit með ættum henn-
ar og nefnist það Húsatóftaætt. Er
þar margt merkra manna að finna.
Löngu fyrir kvennapólitík sam-
tímans stóð Guðrún Eiríksdóttir ein
uppi með son sinn og þurfti á engum
að halda til að koma undir sig fótun-
um. Henni farnaðist vel í lífinu og
skildi eftir sig töluverðar eignir.
Eiríkur Ketilsson er kvæntur
Hólmfríði Mekkinósdóttur, fyrrum
flugfreyju og síðar kaupkonu, og
eiga þau tvær dætur. Fyrir hjóna-
band eignaðist Eiríkur son, Ásgeir
Hannes Eiríksson, fyrrverandi al-
þingismann. Eiríkur hefur rekið
heildverzlun í Reykjavík í áratugi,
en vann áður um tíma í efnagerð
Stefáns Thorarensens, apótekara,
sem hann hefur ætíð metið mikils.
Eiríkur Ketilsson hefur við margt
fengist um ævina eins og gefur að
skilja. Hann hefur, fyrir utan að
sinna stórum umboðum, fengist við
framleiðslu á sælgæti og hafa farið
sögur af þeirri framleiðslu, því Eirík-
ur hefur alltaf verið gamansamur
og hefur ekki hirt svo mikið um að
bera til baka þeir sagnir af sjálfum
sér, sem honum þóttu fyndnar á
annað borð. Einhverntíma er sagt
að hann hafi keypt birgðir af gráfíkj-
um fyrir slikk, vegna þéss að þær
voru taldar orðnar of gamlar. Segir
sagan að Eiríkur hafi látið búa til
konfekt úr þess gráfíkjum, sem hafi
getað gengið sjálft. Aldrei hef ég
heyrt Eirík andmæla þessari trölla-
sögu. Aftur á móti hef ég heyrt
hann hlæja að henni.
Sá sem þetta ritár kynntist ekki
Eij-íki Ketilssyni fyrr en eftir að
hann fór að hægja á sér í gleði og
starfi. Þar kemur öðlingurinn Bergur
Pálsson einnig við sögu,
sem segja má að hafi
verið ættstærsti maður
landsins á þessari öld,
sonur Páls Vídalíns,
sýslumanns í Skaga-
firði og Stykkishólmi
og kominn af Bjarna
Thorarensen. Þeir fóru
saman í langa bíltúra,
Eiríkur og hann. Þá fór
Vilmundur Jónsson,
landlæknir, í langar bíl-
ferðir með Eiríki. Heim- •
ili Eiríks og Hólmfríðar
var að vísu ekkert Unu-
hús, en þar hittust
stundum Bergur, Þórhallur Vil-
mundarson, undirritaður og Pálmi
Vilhelmsson, svo einhverjir séu
nefndir. Aðrir stórkunningjar Eiríks
er Hilmar Foss og Oddur Olafsson.
Auðvitað eru þeir margir fleiri.
Eiríkur Ketilsson er ekki beint
pólitískur. Hin pólitíska fióra í kring-
um hartn gefur varla tilefni ttf þess.
Þar er að finna menn af mörgu lit-
rófi, og eru sjónarmið rifin niður til
skiptis. Stundum hefur verið haft í
flimtingum, að Eiríkur væri eigin-
lega tveggja flokka maður. En hann
er það nú ekki. Heldur reynir hann
«,ð halda sér sem mest hleypidóma-
lausum, en það gefst aldrei vel eins
og flokkaskipunin er í landinu. Eirík-
■ ur mun því halda áfram að taka því
vel, sem horfir til mannbóta hvaða
apparat sem annars kann að boða
slíkt þessa stundina.
Svo er að heyra að Eiríkur Ketils-
son hafði verið mikill vinur kyenna
á yngri árum. Um það veit ég ekki
annað en eðlilegt getur talist. Hitt
hef ég rekið mig á, að hann talar
ljúflega við konur, bæði ungar og
gamlar. Þar er aldrei orðinu hallað
og mig grunar að honum finnist
flestar konur fallegar. Það heitir að
halda æsku sinni þótt komið sé um
sjötugt og færi betur að slíkt væri
almennt. Eiríkur hefur yfir sér höfð-
ingsbrag og telst nokkur vandlátur
á þá sem hann umgengst. Við fylgd-
um Bergi síðasta spölinn. Vinátta
þeirra hafði varað lengi. Svo er um
marga aðra, að verði Eiríkur ofar
moldu mun hann fylgja þeim að síð-
ustu. -
Með þessum fáeinu orðum um
Eirík Ketilsson sjötugan hef ég viljað
þakka honum, fyrir marga ágæta
stund yfir kaffibolla. Misjafnt svalk
er á okkur öllum í lífinu og verður
ekki um það fengist, þegar aldurinn
færist yfir. Ég vil þakka þeim hjón-
um fyrir góðar mótttökur og veit
að ég mæli fyrir munn margra með
því að óska að Eiríkur okkar verði
allra kárla elstur. Hann hefur nú
þegar lifað helftin af tuttugustu öld-
inni á þessu litla, skrítna Islandi og
borið sig betur en aðrir menn. Svo
mun enn verða.
Indriði G. Þorsteinsson.
skólar/námskeið
handavinna
■ Saumanámskeið 20% afsláttur
Sparið og saumið fötin sjálf.
Mest 4 nemendur í hóp.
Faglærður kennari.
Upplýsingar í síma 17356.
tölvur
STJÓRNUNARFÉLAGS ISLANDS
OG NYHERJA __
69 77 69 03)
62 1 □ 66 NÝHERJI
■ Tölvuskóli í fararbroddi
Öll hagnýt tölvunámskeið.
Fáðu senda námsskrána.
■ Tölvunámskeið
- Windows 3.1.
- Word 6.0 fyrir Windows og
Macintosh.
- WordPerfect 6.0 fyrir Windows.
- Excel 5.0 fyrir Windows og
Macintosh.
- PageMaker 5.0 fyrir Windows/
Macintosh.
- Access 2.0 fyrir Windows.
- Paradox fyrir Windows.
- PowerPoint 4.0 fyrir Windows/
Macintosh.
- Tölvubókhald.
- Novell námskeið fyrir netstjóra.
- Word og Excel uppfærsla og
framhald.
- Unglinganám.
- Windows forritun.
Kennt er á nýjustu útgáfur og veglegar
kennslubækur fylgja öllum námskeiðum.
Upplýsingar og skráning
f síma 616699.
Matur og matgerð
Laufaskurður
fj ölsky ldunnar
í Árbók hins íslenzka fornleifafé-
lags frá árinu 1986 er mjög fróð-
leg grein um laufabrauð eftir frú
Elsu E. Guðjónsson. Hún var svo
elskuleg að senda mér þessa grein
í sérprenti árið-1987. Betri heim-
ildir um laufabrauðsgerð eru ekki
til. Nýlega hefur þetta sérprent
verið endurútgefið og er til sölu
í verslun íslensks heimilisiðnaðar.
Auk sögu laufabauðsins eru í
bæklingnum myndir og teikningar
af laufabrauði og ekki spillir að
tvær myndir eru þar af lítilli
stúlku við laufskurð. Ég gríp nið-
ur í þennan bækling, sem getur
þó ekki orðið nema handahófs-
kennt í þætti sem þessum: „Ekki
verður nú vitað hve langt er síðan
fyrst var skorið laufabrauð á ís-
landi. Til skamms tíma hefur elsta
heimild um það almennt verið
talin frá 1772, er Bjarni landlækn-
ir Pálsson hélt Sir Joseph Banks
og fylgdarliði hans veislu að heim-
ili sínu í Nesi við Seltjörn haustið
(6. október) 1772, miðdegisverð
sem gestirnir höfðu óskað eftir
að framreiddur væri „öldungis
eins“ og fyrir íslendinga." Eg
ætla ekki að rekja hér, hvað var
á bcrðum en í lokin var borinn
fram silungur og laufabrauð, og
mér þykir líklegt að silungurinn
'hafi verið reyktur, en mjög gott
er að borða reyktan silung með
laufabrauði og alls ekki síðra en
hangikjöt. Enn gríp ég niður í
bækling frú Elsu: „Fyrir nokkrum
árum - nánar til tekið'snemma
árs 1979 - veitti ég því athygli
í seðlasafni Orðabókar Háskóla
íslands, að laufabrauð var nefnt
í íslensk-latnesku orðabókarhand-
riti, AM 433 fol., eftir Jón Ólafs-
son frá Grunnavík (f 1705, d.
1779). Bókina samdi hann að
mestu á árunum 1734-1754,
kaflann þar sem laufabrauðið
kemur fyrir líklega um 1736, eft-
ir því sem segir í doktorsritgerð
Jóns Helgsonar prófessors um Jón
frá 1926. Hér er því um liðlega
þijátíu árum eldri heimild að ræða
en ofangreind veislufrásögn í
ævisögu Bjarna, jafnvel nær sex
og hálfum tug eldri sé miðað við
ritun hennar." En þótt forfeður
okkar hafi ekki bara borðað laufa-
brauð um jól heldur í öðrum fínni
veislum, er þetta nú orðið hefð-
bundið jólabakkelsi á íslandi.
Hér eru tvær uppskriftir af
laufabrauði. í fyrri uppskriftinni
er hvorki smjörlíki né sykur. Mér
finnst laufabrauðið betra þannig,
en auðveldara er að fletja deigið
út, ef smjörlíki er í því. Sumir
setja kúmen í laufabrauð og er
það gott, en þá er ekki eins auð-
velt að skera fallegt munstur í
það, einnig eru dæmi um að kan-
í þessum þætti fjallar Kristín Gestsdóttir
um laufabrauð, en hvergi annars staðar
en á íslandi eru brauð skreytt með þeim
laufaskurði sem við notum. En dæmi er
um sama munstur á bókmerki úr pappír
í þýskri föndurbók frá árinu 1909.
ill sé settur í
deigið. Plöntu
feiti er yfirleitt not-
uð til að steikja laufabrauð í. Það
er hörð og ekki holl feiti, en setja
má matarolíu saman við hana til
að gera hana ögn hollari.
Laufabrauð úr hveiti.
1 kg hveiti
l‘/2 tsk'. lyftiduft
1 tsk. salt
7-8 dl sjóðandi mjólk
jurtafeiti til steikingar
1. Setjið hveiti í skál ásamt
salti og lyftidufti. Hrærið sjóðandi
mjólkina út í. Hnoðið deig þar til
það er gljáandi og sprungulaust.
Haldið deiginu heitu meðan flatt
er út. Gott getur verið að búa
bara til helminginn í einu. Hægt
er að halda deiginu heitu með því
að vefja það í handklæði og teppi.
2. Fletjið örþunnt út, skerið
undan diski, skerið síðan laufa-
skurð í brauðið.
3. Hitið feitina, takið smábút
af deigi og steikið til að aðgæta
hitann. Steikið síðan laufakökuna
á báðum hliðum. Þrýstið hlemmi
varlega ofan á hana um leið og
hún er tekin úr pottinum.
Laufabrauð með rúgmjöli
500 g hveiti
500 g rúgmjöl
2 tsk. lyftiduft
2 msk. sykur
2 tsk. salt
70 g smjörlíki
'h lítri sjóðandi mjólk
'A lítri sjóðandi vatn.
1. Blandið saman hveiti, rúg-
mjöli, lyftidfufti, salti og sykri.
2. Skerið smjörlíkið smátt og
myljið út í mjölið.
3. Hitið vatn og mjólk og setjið
út í. Hnoðið saman þar til þetta
er slétt og sprungulaust deig.
4. Farið að eins og segir hér
að ofan.
Fjáröflunarbridsmót vegna húsakaupa Bridssambandsins
FERÐIR á Evrópumótið í tvímenn-
ingi í Róm næsta vor verða aðal-
verðlaunin í bridsmóti sem verður
haldið í nýju húsi Bridssambands
íslands um næstu helgi. Að auki
verður fjöldi annarra verðlauna í
boði.
Mótið er haldið í fjáröflunar-
skyni vegna húsakaupa Bridssam-
bandsins, en það hefur nú flutt
starfsemi sína að Þönglabakka 1
í Reykjavík.
Mótið hefst kl. 11 laugardaginn
3. desember og vérða þá spilaðar
tvær 24 spila lotur með mitchell-
fyrirkomulagi. 16 efstu pörin úr
báðum lotum komast í úrslit sem
hefjast á sunnudaginn kl.-ll. Sam-
hliða verður spiluð 3. lotan með
mitchellfyrirkomulagi.
Ferðir í
verðlaun til
Rómar og
Amsterdam
Holland og Róm
Aðalverðlaun verða eins og áður
segir ferð á Evrópumótið í tví-
menningi í Róm. Einnig verða
ferðaverðlaun fyrir 2. og 3. sætið
í úrslitunum.
Að auki verða veitt umferðar-
verðlaun í öllum mitchelllotunum
fyrir efsta sætið í báðar áttir. Þá
verða veitt sérstök verðlaun fyrir
bestan samanlagðan árangur í
tveimur lotum af þremur. Hæsta
kvennaparið fær ferð á bridsmót
sem haldið verður næsta sumar á
Schipholflugvellinum í Amsterdam
og hæsta unglingaparið fær ferð
á sterkt unglingamót sem haldið
verður í Hollandi í janúar. Einnig
verða veitt verðlaun fyrir bestan
árangur í flokki eldri spílara og í
blönduðum flokki.
Hús Bridssambandsins rúmar
um 150 pör. Húsið reyndist þó
ekki nægilega stórt fyrsta kvöldið
sem það opnaði því þá skráðu sig
um 160 pör til leiks í Evrópu- og
landstvímenning sem spilaður var
samtímis um alla Evrópu.