Morgunblaðið - 05.02.1995, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
víðáttan og veðrið einkenna landið. „Þessi mikla orka hér, einkum á morgnana þegar
náttúran hefur hvílt sig, virkar þannig að ég finn að ég á hvergi annars staðar heima.“
Morgunblaðið/Kristinn
SIGLDIR menn eru sjaldan
í vandræðum með að tjá
sig um aðrar þjóðir, segja
frá því hvað þeim finnst
vera dæmigert franskt,
breskt, danskt eða bandarískt, en
oftar vefst þeim tunga um tönn
þegar þeir eru spurðir hvað sé dæmi-
gert íslenskt. Á þorranum fékk
Morgunblaðið í lið með sér tuttugu
manns víðsvegar af landinu, karla
og konur á aldrinum 25 til 80 ára,
sem tjáðu sig fúslega um það hvað
þeim fyndist einkenna land og þjóð.
Fólkið var spurt hvað því fyndist
helst einkenna landið sjálft, hvemig
hinir dæmigerðu íslendingar litu út
að þeirra áliti, hvernig því fyndist
hugsunarháttur þjóðarinnar vera,
hvernig hin dæmigerðu íslensku
heimili væru, hvað væri íslenskur
matur og hverjir væru siðir þjóðar-
innar og menning að þeirra dómi.
Fyrst voru það spurt hvað því
fyndist framar öðru vera íslenskt.
Flestir á landsbyggðinni nefndu
veðrið, og síðan eidfjöllin og lamba-
kjötið, en á höfuðborgarsvæðinu
datt flestum hreint loft fyrst í hug
og síðan súrmatur. Annað sem
menn nefndu voru bækur, skyr,
hangikjöt, soðin ýsa, ullin og tungu-
málið.
Fólk á höfuðborgarsvæðinu
nefndi aldrei veðrið í þessu sam-
bandi og fólk á landsbyggðinni
minntist aldrei á hreint loft. Það var
eina tilvikið þar sem greina mátti
einhvern mun á svörum fólks eftir
búsetu. Um önnur atriði varðandi
land og þjóð virtist fólk hafa svipað-
ar hugmyndir og skipti þá engu
máli í hvaða landsfjórðungi það bjó
eða hvort það bjó í þéttbýli eða dreif-
býli.
Búum í f jörunni
íslendingar sem eru búsettir er-
lendis verða gjarna hugsjúkir af þrá
eftir íslensku sumarnóttinni. Þó
voru það aðeins tvær konur sem
nefndu sumarnóttina þegar þær
voru spurðar hvað þeim fyndist helst
einkenna Island. „Albjört nótt er
ævintýri líkust,“ sagði önnur konan.
Flestir töluðu um fjöllin, víðátt-
una og veðrið. „Á íslandi sér maður
svo iangt sem augað eygir, í útlönd-
íslendingar búa í fögrn landi, eru myndarleg-
ir, listrænir, hjartahlýir, öfundsjúkir, sam-
heldnir á hátíðum, kunna ekki mannasiði,
eiga glæsileg heimili og borða helst físk,
lambakjöt og pítsur, sögðu tuttugu karlar og
konur úr öllum landsflórðungum, þegar Krist-
ín Maija Baldursdóttir spurði þau á þorran-
um hvað þeim fyndist einkenna land og þjóð.
um mætir manni einungis móðan,"
sögðu sumir. „Kyrrðin og orkan við
fjöllin og í afréttum upp undir jökl-
um _er alíslenskt," sögðu aðrir.
„ísland er það land sem enn er
óskemmt af hjólförum bíla og vél-
hjóla,“ sagði einn bóndinn, og mað-
ur af höfuðborgarsvæðinu sem dvel-
ur mikið í sumarbústað sínum sagði:
„Fegurðin, kyrrðin og andstæðurnar
í náttúrunni eru rík-
ari hjá okkur en í
öðrum löndum.
Þessi mikla orka
hér, einkum á
morgnana þegar
náttúran hefur hvílt
sig, virkar þannig að ég finn að ég
á hvergi annars staðar heima.“
Annað sem fólk nefndi fyrir utan
andstæðurnar og hálendið voru eld-
íjöllin, Þingvellir og sveitin. „Tvisv-
ar til þrisvar á ári fæ ég köllun og
verð að fara að útsýnisskífunni á
Þingvölíum til að sjá yfir,“ sagði
einn maður á höfuðborgarsvæðinu.
Hrikaleg, nakin náttúran, hraunið,
og gijót og gróður voru líka nefnd
til sögunnar, en aðeins tvær konur
nefndu sjóinn, hinn mikla örlaga-
vald þjóðarinnar.
„Þegar ég hugsa um ísland sé
ég ætíð fyrir mér búsetuna við sjó-
inn,“ sagði önnur konan. „Við eigum
þetta stóra land og mikla landrými,
en búum svo í fjörunni."
Bjart yiir landanum
Goðsögnin um hávaxna, ljós-
hærða og bláeygða íslendinginn
virtist ekki eiga upp á pallborðið
hjá viðmælendum. „Við erum blönd-
uð, margbreytileg eins og náttúra
landsins. Við líkjumst bæði írum og
Norðmönnum, en þó má segja að
við séum norræn í útliti," var svar
flestra.
Allir voru þó á einu máli um að
íslendingar væru afar myndarlegir
og hraustlegir. „Við erum miklu
fallegri en aðrar þjóðir," sagði mað-
ur fyrir austan, og þeir voru margir
sem minntust á fríðleikann og það
hversu bjart væri yfir landanum.
Þó voru ekki allir ýkja hrifnir af
útlitinu.
„Við erum alltaf að stækka og
fitna," sagði kona á höfuðborgar-
svæðinu og Sunnlendingur sagði:
„íslendingar eru alltof feitir. Og
börnin vaga um í spikinu með gos-
dós í annarri hendinni og súkkulaði
í hinni.“
Að öðru leyti var oft haft orð á
því hversu frjálslegir íslendingar
væru í fasi, vel klæddir og hreinleg-
ir. „Það er alveg ljóst að við skerum
okkur úr. Við þekkjum alltaf hver
annan, annaðhvort
á útliti, kþæðaburði
eða fasi. Á erlend-
um flugvöllum
göngum við um eins
og við eigum heim-
inn. Islendingar
verða alltaf svo fijálslegir á ferða-
lögum.“
Öfgar í sálinni
, Þótt lítið skorti á glæsilegt útlit
Islendingsins og fijálslega fasið eru
þó ýmsir vankantar á sálarlífi hans
ef dæma má svör viðmælenda. Ef
þeir eiginleikar sem oftast voru
nefndir _eru taldir upp eftir vægi,
þá eru íslendingar fyrst og fremst
hjartahlýir, öfundsjúkir og fáskiptir.
Einnig eru þeir þrasgjamir eigin-
hagsmunaseggir, þunglyndir og
þröngsýnir, þjóðhollir, nýjunga-
gjarnir, stoltir, duglegir og eyðslu-
samir.
Af tuttugu manns voru það tólf
sem töluðu um hversu samheldnir
og hjálpsamir íslendingar væru, en
jafnmargir minntust líka á öfund-
sýkina og fara' helstu ummæli hér
á eftir.
„Fáar þjóðir standa eins vel sam-
an og við þegar á reynir. íslending-
ar eru hjartahlýir og hjálpfúsir, það
hefur margoft sýnt sig. En því mið-
ur eru þeir ekki eins innilegir þegar
vel gengur hjá náunganum. Þeir
kunna ekki að samgleðjast, sjá of-
sjónum yfir velgengni náungans,
öfunda jafnvel systkini sín ef þau
hafa meira milli handanna, eru eins
og smáböm sem verða að fá allt
eins og hinir, og eru svo smásálar-
legir að þeir þola ekki einu sinni ef
einhveijir fá dagpeninga eða hafa
mötuneyti á vinnustaðnum sínum.
Síst af öllu geta þeir liðið það þegar
einhver skarar fram úr, og þegar
öfundin er alveg að drepa þá, koma
íslensk myndlist er
stór, klunnaleg og í
brjáluðum litum.