Morgunblaðið - 05.02.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR snjóflóðið féll á Súðavík í liðn-
um mánuði þótti jafn sjálfsagt að
senda hóp sálgæsluliðs á staðinn og
sérfræðinga í snjóflóðaleit. Sýnir
þetta svo ekki verður um villst hversu
viðurkenndur þáttur sálgæsla er orð-
in á erfiðum tímum. Hefur þar átt sér stað
mikil og jákvæð breyting á undanfömum ára-
tug. Meðal þeirra sem fóru vestur á ísafjörð
var sr. Bragi Skúlason en hans hlutverk var
að aðstoða bömin við að hefja eðlilegt líf að
nýju. Fyrst eftir að snjóflóðið féll kom það
hins vegar í hans hlut að sinna aðstandendum
hér á höfuðborgarsvæðinu.
En hvernig er að vinna flesta daga ársins
með sorg og í háalvarlegu andrúmslofti?
Hvert er starf sjúkrahúspresta og hvert leita
þeir sjálfir þegar þeir eru að bugast undan
þunga dagsins? Til þess að fá svör við þessum
og fleiri spurningum heimsótti Morgunblaðið
séra Braga Skúlason á Landspítalann, þar
sem hann hefur starfað sem sjúkrahúsprestur
frá árinu 1989.
Verður að hafa bakhjari
Séra Bragi segir að eitt af grunnatriðum
í sálgæslu sé að sá sem veiti hana hafi bak-
stuðning og njóti sálgæslu sjálfur. Hánn
kveðst hafa haft það fyrir reglu að leggja
ekki áhyggjur sínar eða vandamál á herðar
einum manni heldur hafi hann nokkra sér
til halds og trausts.
Hann segir það einnig gifurlegt
atriði að skilja á milli starfs og
einkalífs. „Ég hef lýst sálgæslu
þannig að tveir einstaklingar eigi
sameiginlega för á tiltekinn stað.
Sá sem veitir sálgæsluna slæst í
för með þeim sem óskar eftir þjón-
ustunni. Á einhveijum tímapunkti
horfum við ofan í hyldýpi þessa
einstaklings og þá verð ég að gera
mér ljóst að það er hyldýpi hans
en ekki mitt. Þarna er hægt að
veita heilmikinn stuðning og úr-
vinnslu, en þegar ég yfirgef þennan
stað fer ég yfir á minn eigin.
Ég get hins vegar verið snortinn
af því sem gerðist," segir hann þar
sem hann situr með spenntar greip-
ar og hallar sér fram á skrifborðið.
„Reyndar er ekki hægt að leyfa
sér að vera algjörlega brynjaður og
skotheldur því þá kemur maður ekki
að gagni,“ heldur hann áfram. „Það
verður að vera hægt að finna til
samhygðar án þess að vera heltekinn
af samúð, sem er allt annað. Sam-
hygðin felur í sér að geta sett sig í
spor hins án þess að upplifa það sem
sín eigin. Þannig get ég verið til
reiðu með mitt innsæi, upplifun eða
tilfinningar, en þegar samfylgdinni
lýkur á ég eftir sem áður mitt líf.
Það hættulegasta sem gerist í svo
tilfinningalega krefjandi starfi er að
beint flæði verði á milli heimilis og
vinnustaðar. Þar verður aftur á
móti að setja skil á milli og verður
hver að gera það með sínum hætti.“
Engin ein aðferð
- Hver er þín aðferð?
„Ég gæti þess að festa mig ekki í einni
aðferð en leyfí mér ákveðinn fjölbreytileika,"
segir hann og ber það saman við hvernig
hann nálgast sálgæsluna. Sú aðferð sé aldrei
hin sama og það fari eftir einstaklingum og
aðstæðum hveiju sinni. „Aðalatriðið er að
standa sín megin og leyfa hinum einstaklingn-
um að vera hinum megin," segir hann svo.
- Er hægt að koma heim eftir þung áföll,
loka dyrunum og gera eitthvað skemmtilegt
eins og ekkert hafi í skorist?
„Það þarf að útiloka sig frá atburðunum
áður en komið er heim,“ segir hann og hlær
við, en gegnum allt viðtalið er stutt í brosið.
Hann missir þó aldrei hina föðurlegu ímynd
og yfírvegaða yfirbragð, þannig að auðvelt
er að sjá hann í hlutverki sálgæslumannsins
og heimilisföðurins en síður í hópi ærslafullra
félaga á góðri stund. Sr. Bragi er kvæntur
Önnu Þ. Kristbjömsdóttur leikskólakennara
og eru börnin þijú.
Áhugamálin liggja víða
Frítími sálgæslumanns hlýtur þó einnig
að snúast um að byggja sig upp og útiloka
sig frá daglegu amstri. í tómstundum sínum
kveðst sr. Bragi fara út að hlaupa, hann hlusti
á fjölbreytta tónlist og lesi, en í seinni tíð
hafí það orðið meira í formi einstakra greina
í fagtírnaritum eða blöðum. Hann kveðst
hafa gaman af því að fara í leikhús og kvik-
myndahús og þá kjósi hann oftast að horfa
á gamanmyndir.
SEFIR
SARUSTU
SQRGIHA
segir að hafi verið frábrugðið því sem hann
hafði áður kynnst. Þar voru húsvitjanir stór
huti starfsins og hann átti mun nánari sam-
skipti við söfnuðinn. Til dæmis var presti
alltaf tilkynnt um leið og einhver innan safn-
aðarins fór á spítala og þá þótti sjálfsagt að
vitja hans.
Þegar messuvínið fraus
Sr. Bragi segist einnig hafa lært það í
sveitinni í N-Dakóta að prestur verði að
hugsa á hagnýtan hátt, enda sé hann oft í
þeirri stöðu að geta ekki treyst á aðra en
sjálfan sig og þá megi ekki taka sig of hátíð-
lega. „Einhveiju sinni átti ég að messa í
Svoldkirkjunni á köldum vetrarmorgni. Það
átti að vera altarisganga og þegar ég kom
til kirkju benti meðhjálparinn mér heldur
vandræðalegur á, að messuvínið hefði frosið
í flöskunni. Hann var að velta fyrir sér hvort
við ættum að sleppa altarisgöngu en ég
spurði hvort við hefðum engin ráð með að
þíða vínið. Utkoman varð sú, að hann setti
flöskuna inn á sig og hafði hana þar um
stund. Við höfðum rétt nóg til að halda
okkar striki!“ segir sr. Bragi og hlær við
minninguna.
Eftir að hafa dvalist hjá Vestur-íslending-
um fór hann í eins árs framhaldsnám til
Minneapolis, þar sem hann lærði að verða
sjúkrahúsprestur. Þar var sérsvið hans að
STARF sjúkrahússpresta Landspítaians er orðið það viðamikið að nú koma flestar viðtalsbeiðnir frá starfsfólki eða aðstandendum
sjúkl inga. Áður var tími til að ganga nokkurs konar stofugang á spítalanum. Hér ræðir séra Bragi Skúlason við einn starfsmann spítalans.
Á sorgarstundum í lífinu er gæfa hvers manns að hafa
sálgæslumann sér við hlið. En hvert leita þeir sem starfa
við sálgæslu daginn út og inn? Séra Bragi Skúlason
sjúkrahúsprestur svarar því og öðru varðandi starf sitt
í samtali við Hildi Friðriksdóttur. Hann kemur víða
við og skýrir meðal annars frá áhugamálum sínum, sem
snúast til dæmis um málefni karla.
„Mér þykir einveran þó jafn nauðsynleg og
að vera innan um fólk. Einveruna nota ég til
bæna og íhugunar og eins til að upglifa það
sem hefur verið að gerast hjá mér. Ég reyni
einnig að sækja guðsþjónustur hjá öðrum
prestum því það er nauðsynlegt að vera stund-
um þiggjandi í helgihaldi," segir hann.
Áhugamál hans í seinni tíð hafa snúist
nokkuð um málefni karla. „Ég hef kynnt
mér þau rækilega og er dálítið upptekinn af
vináttusambandi karlmanna. í undirbúningi
er meðal annars að stofna lokaðan karlahóp
og með tilliti til þeirrar reynslu verður tekin
ákvörðun um framhaldið."
Sr. Bragi er orðinn alvarlegur á ný og bend-
ir á að tvennt ólíkt sé að losa sig við tilfínn-
ingalegt álag og líkamlega streitu, sem hann
segir að sitji oft lengur eftir, einkum ef fólki
takist illa að skilja á milli sálgæslustarfsins
og eigin lífs. „Ég hef reyndar velt því fyrir
mér hvort raunhæft sé að hugsa um þetta
sem ævistarf eða hvort taka verði hlé á milli.
Sjálfur get ég ekki hugsað mér neitt annað,
að minnsta kosti ekki núna.“
Fékk „köllun“ 17 ára
Þegar Bragi var að alast upp á Akranesi
snerust draumar hans ekki um að verða prest-
ur og var það ekki fyrr en á menntaskólaárun-
um sem hann fann fyrst fyrir „kölluninni".
„Ég fór að hugsa um hvert ég vildi stefna
í lífinu og varð smám saman ljóst að ég vildi
verða prestur," segir hann. Hugmyndin um
að verða sjúkrahúsprestur kom þó ekki fyrr
en seinna, en þess má geta að lokaritgerð
hans í guðfræðinni snerist um sálgæslu fólks
með geðræn vandamál, enda vann hann tölu-
verðan tíma á námsárum sínum sem gæslu-
maður á geðdeildum.
Hann vígðist til Fríkirkjunnar í Hafnar-
fírði árið 1982, _starfaði síðan í Bandaríkjun-
um hjá Vestur-íslendingum í 4 ár, sem hann
sinna foreldrum ungra veikra barna.
Staða sjúkrahússprests við Ríkispítalana
var ekki komið á fót fyrr en ári eftir að sr.
Bragi kom heim eða 1989. Borgarspítalinn
reið á vaðið árið 1985 og réð sr. Sigfinn
Þorleifsson til starfa en sr. Jón Bjarman var
ráðinn sjúkrahúsprestur þjóðkirkjunnar árið
1986 með aðsetur á Landspítalanum. Árið
1990 var önnur staða sjúkrahússprests stofn-
uð við Borgarspítalann og hlaut sr. Birgir
Ásgeirsson þá stöðu. Loks var sr. Kjartan
Örn Sigurbjörnsson ráðinn í stöðu fyrsta
sjúkrahússprests á Landakotsspítala árið
1991. Fyrsta íslenska konan sem leggur fyr-
ir sig sérnám sjúkrahússprests er Ingileif
Malmberg sem er nú í námi í Svíþjóð.
Sr. Bragi segir að starfíð á Landspítalanum
'sé orðið það viðamikið að ekki sé vanþörf á
þriðja prestinum. „Við höfum í þijú ár reynt
að fá mann til viðbótar en ekki orðið ágengt
vegna skorts á fjármagni,“ segir hann.
Viðhorfið hefur breyst
- í hveiju felst starfíð aðallega?
„Nokkrir þættir hafa verið áberandi viða-
miklir eins og sálgæsla af ýmsu tagi bæði
við sjúklinga, fjölskyldur og starfsfólk. í öðru
lagi helgihald og höfum við að jafnaði séð
um þúsund athafnir á undanförnum árum
eins og guðsþjónustur, helgistundir á deildum
og önnur prestsverk. í þriðja lagi má nefna
fræðslu af ýmsu tagi sem tengist aðallega
starfsfólki og nemum. Auk þess fá prestar
úti á landi eða sjúkrastofnanir okkur einstaka
sinnum til að kynna það sem við erum að
fást við.“
Sr. Bragi bendir á að viðhorfsbreyting