Morgunblaðið - 05.02.1995, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1995 13
þeir af stað kjaftasögum um náung-
ann. Öfund er vandamál á íslandi."
Margir töluðu um hversu nöldurs-
amir íslendingar væru og þunglynd-
ir. „Þeir eru annaðhvort upplagðir
eða óupplagðir, meðan Svíar til
dæmis eru eins og saumavél sem
suðar jafnt og þétt í,“ sagði eldri
maður. Ungur maður sagði að Is-
lendingar þjáðust af minnimáttar-
kennd og væru haldnir sjálfsdýrkun.
Nokkuð var minnst á nýríka Islend-
inga og einn maður sagði að við
hefðum verið gott fólk hér einu sinni
en peningarnir hefðu spillt okkur.
„Við erum íhaldssöm og hrædd
við að missa einkenni okkar, en
högum okkur þó alltaf eins og við
séum milljónaþjóð," sagði kona á
höfuðborgarsvæðinu. „En við erum
harðgerð og dugleg. Þeir eru harð-
jaxlar þessir íslensku sjómenn til
dæmis, þetta eru bara víkingar."
Kona fyrir norðan hitti kannski
naglann á höfuðið þegar hún sagði:
„Við erum gott fólk og stolt fólk.
ÞESSIR SÖGÐU
ÁLIT SITT
Kolbrún Þóra Björnsdóttir
sjúkraliði, Ólafsvík.
Stefán Máni verkamaður,
Ólafsvík.
Helga Svana Ólafsdóttlr
kennari, Bolungarvík.
Friðrik Jens Frlðriksson
læknir, Sauðárkróki.
Brynja Ólafsdóttir kennari,
Skagafirði.
Tryggvi Stefánsson bóndi,
Fnjóskadal.
Guðlaug Sigmarsdóttir
hjúkrunarfræðingur, Húsavík.
Asta Sigrún Gylfadóttir
nuddari, Neskaupstað.
Magnús Brandsson skrif-
stofustjóri, Neskaupstað.
Jóhannes Kristjánsson
bóndi, Mýrdal.
Guðný Guðnadóttir sím-
stöðvarstjóri, Vík.
Gunnar Tómasson garð-
yrkjubóni, Biskupstungum.
Guðlaug Böðvarsdóttir
húsfreyja, Eyrarbakka.
Garðar Garðarsson skip-
stjóri, Keflavík.
Björn Lárusson trésmiður,
Hafnarfirði.
Katrín Karlsdóttir snyrtisér-
fræðingur, Kópavogi.-
Guðmundur Jóhannsson
vélstjóri, Reykjavík.
Gyða Gunnarsdóttir skrif-
stofustúlka, Reykjavík.
Hrafnkell Óskarsson laga-
nemi, Reykjavík.
Arnhildur Ásta Jósafats-
dóttir flugfreyja, Reykjavík.
Morgunblaðið/Þorkell
TnnlÍCtarllfÍA er me^ m’k*um bl6ma. „Við semjum oft lög um ástina til að
I UlllldlUlSIIIU bæta okkur það upp hversu spör við erum á tilfínningarnar.“
En öfgamar eru svo miklar í skap-
gerð okkar.“
Gluggatjðldin mikilvæg
Á íslandi em því ekki allir góðir
vinir eins og dýrin í skóginum, ekki
þegar vel gengur að minnsta kosti,
en víst er að íslendingar eru með
gestrisnari þjóðum. „Það er alltaf
gamla sveitamóttakan, sama hvar
maður kemur,“ sagði maður fyrir
austan þegar um heimili íslendinga
var rætt.
En hvernig er hið dæmigerða ís-
lenska heimili?
„Þau eru mjög vel búin, ótrúlega
fín miðað við efnahag, oft betur
búin en gerist og gengur hjá efna-
fólki erlendis og undantekninga-
laust er þau tækjavædd," sögðu nær
allir. „Við íslendingar erum tækja-
sjúk,“ sagði ein konan.
Því miður em það þó ekki marg-
ir sem geta dáðst að fínheitunum,
ekki einu sinni húsráðendur, því á
íslenskum heimilum virðist enginn
vera heima.
Þau svör sem oftast heyrðust
þegar um íslensk heimili var spurt
voru þessi: „Þau eru mjög vel búin,
það er enginn heima, öll hugsanleg
tæki eru til, þau eru íburðarmikil
með dýrum húsgögnum, mikil gest-
risni einkennir íslensk heimili, þau
eru hlýleg, snyrtileg, mikið lagt í
ytri búnað eins og gluggatjöld til
dæmis, og gjarna haldið upp á per-
sónulega muni og gamla.“
Bóndi á Suðurlandi sagði að
helstu breytingar sem hefðu orðið á
íslenskum heimilum væru þær, að
búið væri að taka niður „Drottinn
blessi heimilið" og að borðhald hefði
færst frá borðinu yfir í sófann við
sjónvarpið.
Ungur maður fyrir vestan sagði
að íslensk heimili einkenndust af
ofhleðslu og ofgnótt. „Það er svo
stutt síðan við vorum svöng, því
bruðlum við en samt má engu henda.
Það er mjög jákvætt hversu gestrisin
við erum, en veitingar eru stundum
svo miklar og glæsilegar að það ligg-
ur við að það sé óþægilegt."
Sætsúpan horfin
Matur skiptir afar miklu máli á
íslandi, enda virðist þjóðin almennt
m Morgunblaðið/Kristinn
FnnÍlin hPÍltlSl u h’num vel búnu íslensku heimilum. „Þau
Lliyillll llullllU eru betur búin en hjá efnafólki erlendis."
Morgunblaðið/Júlíus
nfimilm er vanc*ama' a íslandi. „Þeir öfunda jafnvel
UIUIIUIII systkini sín ef þau hafameira milli handanna."
vera í ágætum holdum. Útlendingur
sagði einhvern tíma að Islendingar
væru síétandi, og vel má vera að
kuldinn og rokið geri þá svangari
en ella.
Hinn dæmigerði íslenski matur
að dómi viðmælenda er soðin ýsa
og lambakjöt. Fiskurinn og lambið
voru hnífjöfn að atkvæðum, en á
eftir komu þorramatur, svið, salt-
kjöt, hangikjöt, skyr og grautar.
Þetta var hinn alíslenski matur,
sögðu menn, en þar með er ekki öll
sagan sögð. Þeir sögðu að það sem
Islendingar borðuðu oftast fyrir
utan fískinn og lambakjötið væru
pítsur og pasta. Margir sögðust
ekki vera neitt sérstaklega hrifnir
af þeirri tegund matar, en það væri
bara ódýrara að hafa það í matinn
heldur en fisk og lambakjöt.
Ekki er undarlegt þótt þorramat-
urinn væri nefndur á
þorranum, en flestir
töluðu um hversu
miklar breytingar
hefðu orðið á matar-
æði íslendinga á
stuttum tíma.
„Sætsúpan er
horfin, blóðmörinn er horfinn, nú
er það bara dósamatur," sagði eldri
maður. „Við erum að verða pítsu-
land,“ sagði annar. Þó var að heyra
á fólki að það vildi gjarna halda í
íslenska matinn, einkum nýjan fisk
og nýtt kjöt.
Olnbogar á borði
Sinn er siðurinn í landi hveiju,
og þegar fólk var spurt að hvaða
leyti þeim fyndist siðir íslendinga
vera frábrugðnir siðum annarra
þjóða voru bæði góðu siðirnir og
ósiðirnir nefndir.
Nær allir töluðu um samheldni
fjölskyldunnar á hátíðum og töldu
að Islendingar ræktuðu betur fjöl-
skylduböndin á jólum en aðrar þjóð-
ir. „Hins vegar þyrftum við að
gæta betur að fjölskyldutengslum
á öðrum tímum, sumir hittast orðið
aðeins í jarðarförum," sagði kona
á Vesturlandi. Margir minntust
einnig á þann skemmtilega, ís-
lenska sið að blóta þorrann, og
kona á Vestfjörðum
hafði ekki gleymt
sumardeginum
fyrsta sem er svo
sannarlega íslensk-
ur.
Mönnum fannst
það góður siður og
íslenskur að ræða um tíðarfar og
aflabrögð, og kona fyrir norðan
sagði að nú klæddust íslendingar
loks eftir veðráttu sem væri nýr og
góður siður. Oft var mönnurn tíð-
rætt um hversu óformlegir íslend-
ingar væru í siðum og háttum.
Maður á höfuðborgarsvæðinu taldi
að það hefði jafnvel oft orðið þeim
til framdráttar og nefndi dæmi sem
honum fannst lýsa því best. „Kekk-
onen Finnlandsforseti var hér eitt
sinn í veiðiferð og hitti þá Björn
bónda Pálsson á Löngmýri. Björn
horfði á hann og sagði svo: Jæja,
svo þú ert frá Finnlandi, kallinn.
Þeir urðu víst ágætir mátar.“
Viðmælendur höfðu þó mun meiri
áhyggjur af ósiðum þjóðarinnar og
fara hér á eftir helstu ummæli þar
að lútandi.
„Við kunnum ekki mannasiði.
Við erum ekki nógu kurteis og til-
litssöm. Við högum okkur ekki eins
og siðað fólk í umferðinni. Við erum
hætt að standa upp fyrir eldra fólki
og ófrískum konum í strætó og
brýnum ekki fyrir börnum okkar
að gera það.
Það verður æ algengara að menn
þakki ekki fyrir sig. Það er skelfing
að sjá fólk borða á íslandi, það er
með báða olnboga á borði og gín
yfir diskunum. Við segjum alltaf
hæ og bæ og ókei, í stað þess að
nota þessar fallegu íslensku kveðjur
sem við eigum. Við svörum ekki
þegar fólk býður góðan dag, eða
við bjóðum ekki góðan dag sjálf.
Það er eins og við gleymum að tala,
eða halda uppi samræðum eins og
siðað fólk.
Við höfum þann slæma ósið að
uppnefna alltaf fólk. Við göngum
ekki eins vel um á vinnustaðnum
og heima hjá okkur. Við kunnum
ekki með áfengi að fara og þegar
við erum í glasi tölum við um vinn-
una. Það er ósiður hjá íslendingum
að byija skemmtanir sínar svona
seint á kvöldin, og spaugilegt þar
að auki. Það er líka ósiður þegar
þeir eru að hringja í hús eftir klukk-
an tíu á kvöldin. Uppeldið er í mol-
um hjá okkur, við höfum vanrækt
að kenna börnum okkar mannas-
iði.“ '
Ljððin það besta
Þótt þungt væri í mönnum þegar
ósiðina bar á góma varð þó hljóðið
í þeim gott þegar talið barst að
menningu og listum þessarar fá-
mennu þjóðar.
„Við erum mjög menningarlega
sinnuð," sögðu flestir og margir
fullyrtu að Islendingar væru afar
listræn þjóð. „Listin
er líka tengd okkar
daglega lífi og það
í ríkari mæli en hjá
öðrum þjóðum,"
sagði kona sem hef-
ur farið víða.
Þó voru margir
sem sögðu að mikið snobb og sýnd-
armennska væri í kringum listina.
Sú listgrein sem fékk bestu dóm-
ana hjá viðmælendum og sem þeir
töldu að einkenndi hvað mest ís-
lenska menningu, var tónlistin.
„Tónlistarlíf er með miklum
blóma og við eigum marga góða
tónlistarmenn. Það er mikill upp-
gangur í sígildri tónlist en þó er
gróskan meiri í dægurlagatónlist.
Sönglögin okkar eru mörg falleg
og við semjum oft lög um ástina,
ef til vill til að bæta okkur það upp
hversu spör við erum á tilfinning-
arnar.
Skáldskapurinn var í öðru sæti
og töldu margir að ljóðin væru það
besta í bókmenntunum því þau
væru svo íslensk. Fornsögurnar og
þjóðsögurnar töldu menn vera alís-
lenskar.
„Við íslendingar búum yfir mik-
illi frásagnargleði og bókin er hátt
skrifuð hér eins og sjá má á aðsókn
að bókasöfnum hvarvetna á land-
inu. Og það er áber-
andi hversu áhug-
inn á orðinu sjálfu
er mikill, bæði
bundnu og
óbundnu.“
Skáldskapurinn
fékk þó líka gagn-
rýni og einn maður sagði að við
værum hreint engin bókmennta-
þjóð, þetta væri tómt rusl sem við
læsum.
Sú listgrein sem fékk þó jafnmik-
ið lof sem gagnrýni var myndlistin.
„Það er mikil gróska í myndlist,
hún er orðin almenningseign og
alls staðar er fólk að fást við list-
sköpun sem er mjög jákvætt."
Gagnrýnin var helst þessi:
„Það er alltof mikið af mynd-
listarmönnum á íslandi. Það getur
hvaða bjáni sem er sett upp sýn-
ingu, mest af þessu er rusl. Nú-
tíma, íslensk myndlist er stór,
klunnaleg, og litirnir bijálaðir.
Gömlu meistararnir eru bestir."
Nokkuð var minnst á leiklist,
töldu margir hana vera blómlega í
landinu, og sagði fólk utan af landi
það eftirtektarvert hversu mikið
menn legðu á sig til að komast á
leiksýningar. Maður á höfuðborgar-
svæðinu sagði þó að lítið væri varið
í íslenska leiklist, bæði væri leikrit-
un og leikur á lágu plani.
Niðurstaðan var samt sú að þjóð-
in væri mjög menningarlega sinnuð
og höfðu tveir sérstaklega orð á
því hversu ungt fólk væri menn-
ingarlegt.
Þegar fólk var spurt hvort það
gæti hugsað sér að búa annars stað-
ar, sögðust þijú af yngri kynslóð-
inni vel getað hugsað sér að setjast
að í öðru landi, og voru þá lönd
eins og Bretland, Frakkland, Dan-
mörk og Holland nefnd, sjö gátu
vel hugsað sér að búa um tíma er-
lendis, ti! dæmis í Kanada, Noregi,
Danmörku og Nýju-Mexíkó, en tíu
sögðust ekki þrífast annars staðar
en á Fróni. „Það eru forréttindi að
búa á íslandi."
ViA erum gott fólk
og stolt fólk, en
öfgarnar eru svo
miklar í skapgerð
okkar.
Það er svo stutt síð-
an við vorum svöng,
því bruðlum við en
samt má engu
henda.