Morgunblaðið - 05.02.1995, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1995 15
, Morgunblaðið/Rax
FRA Fuglafirði
máls á. Það er að hafnar verði fjögurra
landa viðræður Færeyja, íslands, Noregs
og Rússlands um nýtingu síldarinnar á
þessu svæði. Þá verði það haft í huga að
hámarka veiðina úr þessum stofni með til-
liti til skynsamlegrar nýtingar og að stofn-
inum verði ekki stefnt í hættu. Eg átti fyr-
ir skömmu viðræður við sjávarútvegsráð-
herra Noregs, Jan Henry T. Olsen. Hann
er á þeirri skoðun að nauðsynlegt sé að
hefja viðræður um nýtingu sídlarinnar enda
hefur hann vakið máls á því í Rússlandi,
en þaðan er hann nýkominn. Það er því
líklegt að við fáum umræður um þetta mál
áður en langt um líður.“
Ýsu- og þorskstofninn að braggast
Hvernig er staða fiskistofnavið Færeyjar
nú?
„Veiði á þorski og ýsu hefur dregizt
mikið saman mörg undanfarin ár. Helzta
skýringir. á því er sú, að aðstæður í sjónum
hafa verið fiskinum óhagstæðar. Mjög lítið
æti hefur verið á slóðinni og að sama skapi
lítið af fiski og hann hefur einnig verið
magur. Nú horfir heldur skár. Tveir sterk-
ir ýsuárgangar eru að koma inn i veiðina
á næsta ári. Því búumst við við auknum
ýsuafla. Þorskstofninn er einnig að bragg-
ast og við væntum þess, að þorskafli auk-
izt nokkuð næstu árin. Allt síðasta ár var
miklu meira líf í sjónum og meira æti.
Þess vegna hefur meðalþyngd fisksins auk-
izt mikið. Þetta kvótaárið verður leyfilegt
að veiða 8.500 tonn af þorski, 41.500 tonn
af ufsa og 4.000 tonn af ýsu. Það er held-
ur méira en fiskveiðiárið þar á undan.
Færeysk skip stunda ekki veiðar í Smug-
unni, en við höfum aflaheimildir í Barents-
hafi, bæði frá Rússum og Norðmönnum. í
samningum okkar við Norðmenn er ákvæði
þess efnis að fari skip undir færeysku flaggi
til veiða í Smugunni, muni sá afli dragast
frá heildarkvóta okkar í Barentshafi. Fær-
eysk skip hafa aldrei stundað veiðar í
Smugunni, en skip, sem að hluta til eru í
eigu Færeyinga og sigla undir hentifána,
hafa verið þar að veiðum. Færeysk stjórn-
völd geta ekkert við því gert og á síðasta
ári lönduðu þessi skip afla sínum i Færeyj-
um. Hvernig það verður í framtíðinni er
enn ekki ljóst. í samningaviðræðum okkar
við Norðmenn var lögð á það áherzla að
ná samkomulagi um gagnkvæmar afla-
heimildir, en leggja til hliðar mál eins og
veiðarnar í Smugunni. Síðan verður tíminn
til vors notaður til að fjalla um ýmis slík
mál.“
Morgunblaðið/Rax
IVAN Johannesen sjávarútvegsráðherra Færeyja.
Engin færeysk skip í Smugunni
„Auk fiskveiðisamninga við Noreg og
Rússland, stunda Færeyingar rækjuveiðar
við Flæmska hattinn, en þar er slík veiði
fijáls. Þá höfum við rækjukvóta við Austur-
Grænland og loks stundum við rækjuveiðar
við Svalbarða og höfum 3.000 tonna
rækjukvóta innan rússnesku lögsögunnar.
Þrátt fyrir að við séum víða við veiðar,
hafa veiðar okkar á fjarlægum miðum dreg-
izt gífurlega saman á síðustu 20 árunum.
Staðan innan okkar eigin lögsögu er heldur
ekki góð. Aflaheimildir þar eru af skornum
skammti og skipin hafa ekki næg verkefni
allt árið. Þá höfum við einnig lent í vand-
ræðum vegna þess að þorsk- og ýsugengd
hefur aukizt mikið. Töluvert af þessum
tegundum veiðist með ufsanum og því verð-
ur kvóti á þorski og ýsu búinn áður en
ufsakvótinn hefur verið veiddur. Fyrir vikið
lendum við í vandræðum og náum ekki að
klára ufsakvótann, nema auka heimildir til
veiða á þorski og ýsu. Skipin verða þá
búin með þorsk- og ýsukvóta áður en ufsa-
kvótanum hefur verið náð og verða þess
vegna að hætta veiðum.“
Aðeins helmingur
frystihúsanna starfandi
Hefur verið mikið um úreldingar fiski-
skipa í Færeyjum vegna minnkandi afla-
heimilda?
„Það hefur mikið af bátum og skipum
verið úrelt, en þó minna allra síðustu miss-
erin en áður. Margar útgerðir hafa orðið
gjaldþrota og skipin hafa verið seld innan
Færeyja og útgerð þeirra verið hafin á ný.
Þá hafa einnig mörg skip verið seld úr landi
og því hefur fækkað verulega í fiskiskipa-
flotanum.
Svipaða sögu er að segja úr fiskvinnsl-
unni. Allt of lítið af fiski kemur til vinnslu
í landi og því er allt of lítið um vinnu. Á
síðasta ári var svo lítil veiði við Færeyjar
að aðeins um 10 af rúmlega 20 frystihúsum
hafa verið starfandi. Þegar byrjaði að herða
að, var stofnað eitt félag um rekstur nær
allra frystihúsa í Færeyjum, sem heitir
Föroya fiskavirking. Það á átta af þessum
tíu húsum, sem enn eru í rekstri. Ilin öll
standa auð og bíða eftir meiri fiski, enda
vonast menn til að geta nýtt þau með ein-
um eða öðrum hætti.“
Hvernig er veiðunum við Færeyjar
stjórnað?
„Fyrst og fremst er um heildarkvóta að
ræða, en síðan hafa skipin hvert sinn kvóta.
Heimilt er að selja kvóta innan sömu út-
gerðarflokka. Þannig mega krókabátar
selja og kaupa kvóta sín á milli og sama
gildir um togbáta, en milli þessara flokka
má ekki flytja aflaheimildir. Þannig teljum
við okkur fullnægja kröfu danskra stjórn-
valda um framseljanlegan kvóta til að auka
hagkvæmni í útgerðinni.“
Fimmtungur án atvinnu
og fóikið flýr landið
Miklir erfiðleikar eru nú í færeysku efna-
hagslífi. Hvaða leiðir eru helztar farnar til
úrbóta?
„Staða okkar í efnahagsmálum er afar
slæm. Atvinnuleysi er meira en 20%- og
mikill fólksflótti er frá eyjunum. Verst er
að þeir, sem flytja á brott, eru á aldrinum
18 til 30 ára, eða blóminn úr vinnuaflinu.
Eftir situr vaxandi hlutfall aldraðra og barna
og því verður það erfiðara en ella að rétta
efnahaginn af. Erlendar skuldir okkar eru
nú 60 til 70 milljarðar íslenzkra króna og
við erum ekki færir um það eins og er að
standa við skuldbindingar um afborganir
og vexti. Danir enduríjármagna allar þessar
skuldir okkar þannig að öll erlend lán, sem
gjaldfalla, yfírtaka dönsk stjómvöld og við
gerum ekki annað en greiða af þeim vexti
næstu sex árin. Það kemur sér vel, að Dan-
ir hjálpa okkur með þessum hætti, en sem
dæmi um umfang þessara skulda, eru fær-
eysku fjárlögin um 25 milljarðar árlega og
þar af kemur um þriðjungur í beinan stuðn-
ing frá Danmörku."
Áherzlan lögó ó uppbyggingu
atvinnulífsins
„Nú snýst allt um það, hvort við getum
aukið atvinnu í Færeyjum. Núverandi land-
stjórn leggur mesta árherzlu á að endur-
reisa atvinnulífið, því það er það eina, sem
getur orðið okkur til bjargar. Við höfum
því ásamt Dönum komið á fót nýjum sjóði,
sem hefur til umráða um tvo milljarða ís-
lenzkra króna, sem eingöngu verður varið
til atvinnuuppbyggingar í Færeyjum með
ýmsum hætti. Þar kemur allt mögulegt til
greina, til dæmis aukin fullvinnsla fiskaf-
urða, en annars nánast hvað sem er. Þá
hefur það verið ákveðið að hinir ýmsu þró-
unarsjóðir Danmerkur nái einnig til Fær-
eyja, en svo hefur ekki verið. Þar koma
einnig aukin tækifæri til uppbyggingar. það
hefur reynzt erfitt að fá fólk og fyrirtæki
til að fjárfesta í færeysku atvinnulífi. Þar
hefur mestu ráðið óvissan um hvað morgun-
dagurinn ber í skauti sínu. Þá hefur einnig
verið ákveðið að styðja við uppbyggingu
nýs atvinnurekstrar með þeim hætti, að
atvinnurekandinn fær 28% af þeim launum,
sem hann greiðir fyrstu tvö árin, endur-
greidd frá ríkissjóði og þriðja árið 21%.
Þannig stuðlum við beint að nýrri atvinnu-
uppbyggingu."
Góð samvinna íslendinga
og Færeyinga
„Þá erum við opnir fyrir fjárfestingu
útlendinga í færeysku atvinnulífi, meðan
annars í sjávarútvegi upp að vissu marki
og með ákveðnum skilyrðum. Við getum
tekið raunverulegt dæmi um það. Hér í
Færeyjum var gert út frystiskip, sem hét
Beinir. Utgerðin varð gjaldþrota og sameig-
inlegt fyrirtæki Færeyinga og Islendinga
(Samherji á Akureyri) hefur keypt hann
aftur og gerir nú út undir nafninu. Akra-
berg. Skipið átti kvóta í Barentshafi og þar
er það nú að veiðum. Þegar kemur fram í
marz, fer skipið á úthafskarfaveiðar á
Reykjaneshi-ygg og loks aftur í Barentshaf-
ið með haustinu. Þarna tel ég vera um
mjög góða samvinnu að ræða, sem skilar
báðum aðilum miklu. Þannig taka íslend-
ingar þátt í því að skapa atvinnu í Færeyj-
um og ég vildi gjarnan sjá meira af slíkri
samvinnu milli Islands og Færeyja. Sam-
vinna við íslendinga er okkur Færeyingum
mjög mikilvæg," segir Ivan Johannesen,
sjávarútvegsráðherra Færeyj a.