Morgunblaðið - 19.03.1995, Síða 6

6 SUNNUDAGUR 19. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Finnar kjósa til þings í dag
Fjárlagahalli
og atvinnu-
leysi stærstu
vandamálin
Flest bendir til að Paavo Lipponen, formaður
fínnskra jafnaðarmanna, verði forsætisráð-
herra að kosningum loknum segir Lars
Lundsten, fréttaritari Morgunblaðsins í Finn-
landi en Finnar ganga að kjörborðinu í dag.
PAAVO Lipponen, 54 ára
formaður Jafnaðar-
mannaflokks Finnlands,
segist vera maður sem
geti öðlast traust allra þeirra sem
ráða örlögum þjóðarbús Finna,
ólíkt formönnum annarra stjórn-
málaflokka. Hann sakar ríkis-
stjóm Miðflokksins og hægri
manna um að vera hrokafyllstu
ríkisstjórn Finna frá því að hann
muni fyrst eftir sér. Hann bætir
við að minni hans nái fjörutíu ár
aftur í tímann.
Það eru einkum þijú vandamál
sem á þarf að taka þegar ný ríkis-
stjóm tekur við völdum; atvinnu-
lausir Finnar telja hátt í hálfa
milljón, fjárlagahalli fer vaxandi
og langtíma vextir hækkandi. Allt
þetta er að mati Lipponens fráfar-
andi hægristjórn að kenna. Lang-
tímavextir muni lækka þegar
markaðsöflin geti farið að treysta
langtíma efnahagsstefnu ríkisins.
Sú stefna þurfí að byggjast m.a.
á minnkandi fjárlagahalla. Með
því gæti dregið úr atvinnuleysinu
því lækkandi vextir valda auknum
fjárfestingum í iðnaðinum.
Verði Lipponen og flokksbræð-
ur hans sigurvegarar í kosningun-
um á sunnudaginn má búast við
gjörbreyttu andrúmslofti í þjóðfé-
laginu, segir formaður jafnaðar-
manna. Hann segist til dæmis vilja
koma á þjóðarsátt til að draga úr
verðbólguhættu.
Komu í veg fyrir þjóðarsátt
Þegar ríkisstjóm Eskos Ahos,
formanns Miðflokksins, reyndi að
semja um þjóðarsátt haustið 1991
til þess að koma í veg fyrir gengis-
fellingu og vaxandi skuldasöfnun
voru það jafnaðarmenn í verka-
lýðshreyfingunni sem gerðu þau
áform að engu. Nú hefur jafnað-
armaðurinn Lauri Thalainen, for-
maður alþýðusambandsins (SAK),
lagt fram tillögu um tveggja ára
þjóðarsátt.
Finnski gjaldmiðillinn, markið,
kom vel út úr þeim hræringum
sem urðu á alþjóðagjaldeyrismörk-
uðum fyrir skömmu en eftir því
var tekið í Finnlandi að sænska
krónan lenti í vandræðum. Áður
hafa Finnar og Svíar yfirleitt ver-
ið samferða í hrakningum af þessu
tagi. Segir Lipponen að erlendir
gjaldeyrisspekúlantar hafí sýnt
komandi ríkisstjórn fínnskra jafn-
aðarmanna traust með því að
lækka ekki verð marksins.
„Ég er ekki fyrr-
verandi ungliði"
En treysta finnskir kjósendur
Lipponen? Margir Finnar telja að
Aho ber af hvað varðar framkomu
í sjónvarpi. Sigri jafnaðarmenn
verði það þrátt fyrir lélega
frammistöðu Lipponens, en sigri
Miðflokkurinn sé það einkum
vegna góðrar frammistöðu Ahos.
Sjálfur kveðst Lipponen vera
rólegur og samvinnufús maður
sem sé sama um mælskulist. Hann
tekur einnig fram að hann hafí
ekki byijað stjómmálaferil sinn
sem ungliði á áttunda áratugnum.
Þess vegna segist hann illa skilja
hugsunarhátt slíkra manna.
Esko Aho hóf hins vegar stjórn-
málaferil sinn sem ungliði á þe,ss-
um árum. Var hann til dæmis
bendlaður við Janajev, uppreisn-
armann sem sat við völd í Kreml
nokkra daga í ágústmánuði 1991.
Urðu þeir vinir á þeim tíma er
unglingahreyfíng Miðflokksins
hélt uppi formlegu samstarfí við
ungliðahreyfingu kommúnista-
flokks Sovétríkjanna.
Aho er talinn einhver snjallasti
stjómmálamaðurinn í Finnlandi
um þessar mundir. Honum hefur
tekist að halda saman stjóm með
aðild Hægriflokksins og Sænska
þjóðarflokksins án þess að láta
þessa flokka fá frumkvæði í nein-
um meiriháttar málum. Einnig
hefur honum tekist að halda sínum
Reuter
PAAVO Lipponen leiðtogi jafnaðarmanna og Esko Aho forsætisráðherra í kappræðum í finnska
sjónvarpinu. Flest bendir til að LippOnen verði næsti forsætisráðherra Finnlands.
flokki saman þrátt fyrir ESB-mál-
ið sem næstum því varð honum
að falli innan flokksins.
Það er slagorð Ahos að sú efna-
hagsstefna sem framfylgt hefur
verið á þessu kjörtímabili hafí ver-
ið eini valkosturinn. Sem dæmi
um hversu vel ríkisstjórninni hafí
tekist að ná þjóðinni úr kreppunni
nefnir hann að atvinnuleysið hafí
minnkað um 40 þúsund störf á
síðasta ári og muni minnka um
50 þúsund á þessu ári.
Mynda Aho og Lipponen
samsteypustjórn?
Hvorki Aho né Lipponen segjast
fúsir að spá í komandi stjórn-
arsamstarf. Aho segist ekki úti-
loka að núverandi ríkisstjórn sitji
áfram haldi flokkamir meirihluta.
Lipponen segist ekki gefa nein-
ar yfírlýsingar fyrr en þjóðin hafí
kosið. Þó gleymir hann sér stund-
um og bætir við að samstarf við
hægrimenn gæti reynst hættulegt
af því að hægri flokkurinn (Sam-
einingarflokkurinn) sé ekki jafn-
sterkur og Miðflokkurinn.
Finnskir fréttaskýrendur telja
ekki ólíklegt að samstarf Mið-
flokksins og krata verði endurtek-
ið á komandi kjörtímabili. Það
samstarf hófst á millistríðsámnum
og hefur reynst vel oftar en einu
sinni. Helsti vandinn sé hins vegar
að þeir Aho og Lipponen hafí kom-
ið ódrengilega fram hvor við ann-
an í hita kosningabaráttunnar.
Aho segir að þjóðin vilji ekki
heyra getgátur um komandi
stjómarsamstarf fýrir kosningam-
ar.
Varðandi það hvernig beri að
leysa atvinnuleysisvandann era
ólíkar hugmyndir uppi meðal jafn-
aðarmanna og núverandi stjórnar-
flokka. Vilja jafnaðarmenn
höggva á hnútinn með ríkisfyrir-
greiðslu. Núverandi stjóm hefur
hins vegar reiknað með að al-
mennur efnahagsbati dragi úr at-
vinnuleysinu.
Flokkur sem vill nota
hugleiðslu í stjórnmálum
Það er einkenni fínnskra
stjórnmála að flokkakerfið er mun
flóknara en á hinum Norðurlönd-
unum. Jafnaðarmönnum hefur
aldrei tekist að ná yfirburðum
eins og í Skandinavíu. Borgara-
legu flokkarnir eru hins vegar
ekki vanir að starfa saman. Nú-
verandi hægristjórn er sú fyrsta
síðan á sjöunda áratugnum.
Á fráfarandi þingi hafa „hinir
þrír stóra“ um 73 fylgi, en til
þeirra teljast jafnaðarmenn, Mið-
flokkurinn og Sameiningárflokk-
urinn (Hægriflokkurinn). Hafa
þeir samtals 143 sæti af 200.
Skoðanakannanir benda til þess
að heildarfylgi þeirra verði
óbreytt. Fylgið muni aðeins fær-
ast, aðallega frá Miðflokknum til
jafnaðarmanna.
Meðal þeirra sem nú sitja á
þingi má einnig nefna Vinstra-
bandalagið (19 sæti), græningja
(10), Sænska þjóðarflokkinn (11)
og Kristilega flokkinn (8). Auk
þeirra eru nokkur minni flokks-
brot.
Nýir flokkar sem hyggjast
vinna þingsæti era til dæmis
Kvennaflokkurinn, Ung-Finnar,
Náttúrulagaflokkurinn og Banda-
lagið fyrir fijálsu Finnlandi. Þar
að auki bjóða tveir flokkar lífeyr-
isþega sig fram, sem og ýmsir
aðrir smáhópar. Samtals eru 18
framboðslistar í boði. Utan
flokkslista bjóða ennfremur
nokkrir óháðir fram.
Af nýju framboðum eru aðeins
Ung-Finnar líklegir til að ná þing-
sætum. Flokkur þeirra er róttæk-
ari hægri flokkur en Samein-
ingarflokkurinn gamli. Ólíklegt
þykir þó að þeir fái nein veraleg
völd en þeir geta saxað þó nokkuð
á fylgi Sameiningarflokksins.
Náttúrulagaflokkurinn segist
vilja kenna finnsku þjóðinni hug-
leiðslu og að fljúga- með því að
stunda jóga. Flokkurinn hefur
ekkert mælanlegt fylgi.
Kvennaflokkurinn hefur það
eitt að markmiði að koma fleiri
konum á þing. Fylgi hans nægir
þó væntanlega ekki til þess.
Bandalagið fyrir fijálsu Finnlandi
er sprottið upp úr óánægju með
ESB-aðild Finna. Höfðar banda-
lagið helst til kjósenda Miðflokks-
ins í afskekktum sveitum.
Eftir að stjórnarskránni var
breytt, þannig að minnihluti á
þingi getur ekki lengur tafið af-
greiðslu mála eins og áður, hefur
stórlega dregið úr vægi smá-
flokka á þinginu. Áður vora ríkis-
stjómir myndaðar jneð allt að 73
meirihluta til að tryggja af-
greiðslu til dæmis skattamála.
Nú þarf í flestum tilfellum aðeins
einfaldan meirihluta, einnig í
þessum viðkvæmu málum.
Atkvæði greitt einstaklingi
en ekki lista
Finnskir kjósendur geta haft
mun meiri áhrif á kjör þingmanna
en til dæmis íslenskir eða sænsk-
ir kjósendur. Finninn kýs þann
mann sem honum finnst hæfast-
ur. Frambjóðendur eru saman á
flokkslistum en röð þeirra á lista
flokksins í hveiju kjördæmi er í
höndum kjósenda.
Það hefur komið fyrir að gaml-
ir og traustir flokksleiðtogar hafa
dottið af þingi vegna þess að kjós-
endur hafa ekki kært sig um að
greiða þeim atkvæði. í stað þess
hefur kannski nýr frambjóðandi
tekið sæti á þingi öllum að óvör-
um.
í Vinstrabandalaginu, sem er
arftaki kommúnistaflokksins,
hefur í þessum kosningum verið
mikil togstreita milli flokksfor-
ystu og gömlu kommanna.
Nokkrir frambjóðendur úr röðum
gömlu harðlínumannanna njóta
svo mikilla persónulegra vin-
sælda, að þeim tekst líklega að
ná kjöri umfram hófsama,
„græn/rauða“ sósíalista sem eru
þó í meirihluta í flokknum.
Persónubundar kosningar af
þeim toga sem tíðkast í Finnlandi
valda því að flokksforystan getur
ekki stjórnað hegðun einstakra
þingmanna eins og t.d. í Svíþjóð.
Talið er til dæmis að sumir þing-
menn Miðflokksins hafi greitt
atkvæði á móti aðild Finna að
Evrópusambandinu einmitt vegna
óvinsælda ESB heima í héraði.
Formleg stefna flokksins var
samt stuðningur við ESB-aðild.
Togarar frá Mikla
banka í Smuguna
Ósló. Morgunblaðið.
ÞRÍR hentifánatogarar hafa flúið
„fískveiðistríðið" út af austurströnd
Kanada og ætla nú að reyna fyrir
sér í Smugunni í Barentshafí í stað-
inn. Kom togarinn Santa Prinsessa,
sem skráður er í Belize, þangað á
miðvikudag, en hann hafði áður ver-
ið við veiðar á Mikla banka.
Norska strandgæslan óttast að
nýtt „þátttökumet" verði sett í
Smuguveiðu.in í ár. í fyrra vora sjö-
tíu togarar þar við veiðar og kom
um helmingur þeirra frá íslandi. Er
Ijóst að íslenskir útgerðarmenn ætla
að halda veiðunum áfram á þessu ári.
Einnig óttast strandgæslan að
margir togarar, sem óttast hugsan-
legar aðgerðir kanadísku strand-
gæslunnar, muni ákveða að halda á
miðin í Barentshafi í staðinn.
Reuter
Irar í
Hvíta húsinu
BANDARÍSKU forsetaþjónin
Bill og Hillary Clinton buðu á
föstudag til veislu í Hvíta húsinu
í tilefni dags heilags Patreks. Á
myndinni ganga þau til veislunn-
ar ásamt John Bruton, forsætis-
ráðherra Irlands og konu hans
Fmolu. Meðal gesta voru Gerry
Adams, leiðtogi Sinn Fein, og
Gary McMichael, fulltrúi mót-
mælenda á Norður-írlandi.
t
I
>
i

\