Morgunblaðið - 06.05.1995, Qupperneq 6

6 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Kjarasamningar landssambanda
ASÍ og vinnuveitenda
Einstök félög
hafa ekki upp-
sagnarheimild
UPPSAGNARHEIMILD gildandi
kjarasamninga sem gerðir voru milli
landssambanda ASI og samtaka
vinnuveitenda í febrúar er í höndum
launanefndar sem skipuð er fulltrú-
um landssambandanna og vinnuveit-
enda og er hugsanleg uppsögn
samninga bundin því að marktæk
frávik hafi orðið á samningsforsend-
um. Einstök aðildarfélög Alþýðu-
sambandsins hafa hins vegar ekki
uppsagnarheimild skv. ákvæðum
samninganna en í nýlegri ályktun
Verkalýðsfélags Húsavíkur er skor-
að á samtök launafólks að segja upp
núgildandi samningum.
Forsendur og uppsagnarákvæði
eru samhljóða í samningum allra
landssambanda ASÍ. Þar segir að
forsenda samninga sé yfirlýsing rík-
isstjómarinnar og jafnframt sé á því
byggt að verðlagsþróun á samnings-
tímanum í heild verði áþekk því sem
gerist í helstu samkeppnislöndum,
þannig að stöðugleikinn í efnahags-
lífínu verði tryggður. Launanefnd-
inni ber að fylgjast með framvindu
efnahags-, atvinnu og verðlagsmála
o g gera tillögur um viðbrögð til sam-
takanna og stjórnvalda eftir því sem
aðstæður krefjast á hvetjum tíma.
Hvorum aðila er heimilt að segja
samningnum lausum með minnst
mánaðar fyrirvara ef marktæk frá-
vik hafa orðið á samningsforsendum
og komi til uppsagnar samningsins
tekur hún gildi 31. desember 1995.
Verðbólga verði ekki meiri en
í samkeppnislöndunum
Þórarinn V. Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri VSÍ, segir að sú við-
miðun sem lögð sé til grundvallar
verðlagsforsendu samninga sé að
verðlagaþróunin víki ekk! með mark-
tækum hætti frá þróuninni í sam-
keppnislöndunum. Verðbólga í ríkjum
OECD sé til jafnaðar í kringum 3%.
„Samningurinn er uppsegjanlegur ef
verðbólga hér á samningstímabilinu
í heild fer marktækt fram yfir þau
mörk. Ef verðbólgan færi yfír 4 eða
5% er það auðvitað matsatriði en
þetta er af þessari stærðargráðu,"
sagði hann. Þórarir.n tók; einnig fram
að iaunabreytingar annarra laun-
þegahópa væru ekki forsenda í samn-
ingum iandssambanda ASÍ og VSÍ.
Gylfi Ambjömsson, hagfræðingur
ASÍ, sagði að launanefndin ætti að
bera sig saman við formenn lands-.
og svæðasambanda ASÍ í tengslum
við endurskoðun á samningsforsend-
unum, en einstök félög hefðu ekki
uppsagnarákvæði hvert fyrir sig.
Gylfí sagði að forsendumar miðuðust
annars vegar við að verðlagsþróun
hérlendis héldist í takt við þróunina
í nágrannalöndunum. „Þá emm við
að tala um 2-2 'A% verðbólgu," sagði
hann. Hins vegar væri svo fram-
kvæmd yfirlýsingar ríkisstjómarinn-
ar sem gefin var í tengslum við gerð
samninganna.
Breyting í lífi
fjölskyldu
LEIKUST
Þjóðleikhúsið
STAKKASKIPTI
Höfundur Guðmundur Steinsson.
Leikstjóm Stefán Baldursson. Lýs-
ing: Páll Ragnarsson. Leikmynd og
búningar Þórunn S. Þorgrímsdóttir.
Leikarar: Helgi Skúlason, Kristbjörg
Kjeld, Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir,
Elva Ósk Ólafsdóttir, Guðrún Gisla-
dóttir, Sigurður Siguijónsson, Ami
Tryggvason, Edda Amjjótsdóttir,
Randver Þorláksson. 5. mai 1995.
ÞAÐ VAR með talsverðri eftir-
væntingu og forvitni sem undirrituð
fór að sjá nýja leikrit Guðmundar
Steinssonar, Stakkaskipti. Hvað
hafði drifið á daga fjölskyldunnar
sem leikhúsáhorfendur kynntust í
Stundarfriði fyrir 16 árum? Hug-
myndin, að gera n.k. framhaldsleik-
sýningu með sömu persónum (og
meira að segja sömu leikurum í
flestum hlutverkum) er snjöll og
virðingarverð tilraun til að fást við
íslenskan raunveruleika eins og
hann blasir við okkur í dag.
Samanburður á þessum tveimur
tengdu leiksýningum er óhjákvæmi-
legur og reyndar kallar nýja sýning-
in sjálf á hann með síendurteknum
vísunum í Stundarfrið. Þessi tvö
leikverk eru skyld á fleiri sviðum
en varða persónur og líf þeirra.
Formlega eru verkin mjög lík; síð-
ara verkið nánast spegilmynd af
því fyrra. Bæði verkin eru byggð
upp á álíka mörgum atriðum (12
og 13) og einstök atriði í Stakka-
skiptum eiga sér hliðstæður í
Stundarfriði. Sem dæmi má nefna
upphafsatriði beggja leikverkanna
sem eru nánast eins, þrátt fyrir þau
15 ár sem skilja að innri tíma verk-
anna. Hliðstæðumar felast þó ekki
eingöngu í byggingu einstakra at-
riða, heldur einnig f tilsvörum, lát-
bragði og fleiru. Samanburð á þess-
um leikdúett mætti skrifa langa
ritgerð um og hafa gaman af. Þó
ber alls ekki að skilja þetta svo að
það sé nauðsynlegt fyrir áhorfendur
að hafa séð Stundarfrið til að hafa
gaman af og skilja Stakkaskipti;
það stendur alveg undir sér sem
heilsteypt leikverk.
Nafnið Stakkaskipti vísar að
sjálfsögðu til þess að breyting hefur
átt sér stað í lífi íjölskyldunnar á
þeim einum og hálfa áratug sem
liðinn er frá Stundarfriði. En einnig
vísar það til þeirra breytinga sem
líf fjölskyldunnar tekur á því rúma
ári sem það spannar. Leikurinn
hefst í febrúar 1995 og síðasta at-
riðið gerist í mai 1996. Þetta er
nýstárlegt; tími leiksins fer fram
úr okkur áhorfendum í dag, en
hann á eftir að fylgja nýjum áhorf-
endum á nýju leikári og þannig
gerir verkið kröfu um að vera sí-
fellt um daginn í dag.
En hver eru þau stakkaskipti sem
verða á hag fjölskyldunnar á þessu
rúma ári sem við fylgjumst með
henni? Heimilisfaðirinn missir at-
vinnuna, sem leiðir til þess að fjöl-
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Sigurður Aðalsteinsson
Elur eigin veiði
JÓN Karlsson bílasali í Fellabæ
getur alltaf gengið að silungnum
vísum í Mótjörn hjá sumarbústað
sínum í Hrafnkelsdal. Hann flutti
með sér urriða af Héraði og
ræktar í vatninu. Segir hann að
urriðinn hafi vaxið hratt. Jón
veiðir fiskinn siðan í gegn um ís
að vetri og á flugu á sumrin. Og
hann virðist taka rækjuna þvi
Jón bílasali veiddi vænan urriða
meðan fréttaritari staldraði við
á tjörninni hjá honum á dögun-
um.
skyldan missir stóra einbýlishúsið
sem hún hefur búið í síðastliðin 15
ár; dótturdóttir á táningsaldri verð-
ur sífellt ófærari um að kljást við
óhamingju sína og sambandsleysið
við foreldra sína og ánetjast eitur-
lyfjum; Ömólfur afi deyr; mennta-
og vísindakonan Guðrún ákveður
að leggja frama sinn á hilluna, flytja
upp í sveit og rækta jörð forfeðra
sinna. Þetta eru vissulega stórtæk-
ar sviptingar í lífi einnar fjölskyldu
og reynt er af heiðarleika að takast
á við helstu vandamál nútímans:
atvinnuleysið og vímuefnavanda,
enda mæðir mest á þeim leikurum
sem þurfa að kljást við þennan
vanda og túlka afleiðingar hans.
Elva Ósk Ólafsdóttir var frábær í
erfiðu hlutverki Ingunnar yngri.
Hún var afar sannfærandi í frekju
og tillitsleysi hins ráðvillta ungl-
ings, og túlkaði
örvæntingu
vímuefnaneyt-
andans af skelfi-
legu raunsæi. Af
öðrum leikurum
ólöstuðum kom
Elva Ósk sterk-
ust út í sýning-
unni. Nærtækt
er að benda á að
hlutverk Elvu
Óskar er annað
tveggja sem
bætist við frá
Stundarfriði;
þ.e.a.s. sem höf-
undur vinnur frá
grunni, og kann
það að skýra að
einhverju leyti
þann sprengi-
kraft sem felst í
persónusköpun-
inni. Slíkan kraft
vantaði nefni-
lega sárlega f
flest önnur hlut-
verk. Maður
fékk á tilfínninguna að flestir fjöl-
skyldumeðlimir hefðu sáralítið
þroskast og breyst á þessum 15
árum. Flestir skiluðu þó leikararnir
hlutverki sínu vel: Árni Tryggvason
var trúverðugur sem hjartahlýr afi
sem skilur ekki mikið í lífi nútíma-
Qölskyldunnar, Helgi Skúlason og
Kristbjörg Keld höfðu engu gleymt
hvað varðar túlkun á hjónunum
Ingunni og Haraldi. Meira mæddi
á Helga í túlkun á örvinglun og
reiði þess manns sem alla tíð hefur
unnið af samviskusemi og dugnaði
og er fyrirvaralaust sviptur atvinn-
unni þegar fyrirtækið þarf að draga
úr umsvifum. Flest gerði Helgi af-
bragðsvel, en nokkur vorkunn var
honum þegar hlutverkið krafðist
harmrænna tilþrifa með texta sem
samanstóð af sífelldum endurtekn-
ingum einfaldra tákna atvinnuleys-
Forsætisráðherra um
verkfall sjómanna
Virðist
beinast að
stjóm-
völdum
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
segist óttast að lausn á kjaradeilu
sjómanna dragist á langinn. Hann
segir að svo virðist sem boðað verk-
fall beinist fremur að stjómvöldum
en vinnuveitendum. Sjómannasam-
tökin vísa ummælum ráðherra á bug.
í ræðu á aðalfundi Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna í gær sagðist for-
sætisráðherra hafa nokkrar áhyggjur
af yfirvofandi sjómannaverkfalli.
„Vandamálið við þessa verkfallsboð-
un er að hún virðist fremur beinast
að stjórnvöldum en vinnuveitandan-
um og í annan stað er kröfugerðin
sett fram með þeim hætti að það er
ekki auðgert að sjá hvar lausn í
málinu liggur. í rauninni hafa menn
ekki komið sér saman um inntak
kröfugerðarinnar þegar hún er sett
fram,“ sagði Davíð. Hann sagði að
það væri vont að málið bæri að með
þessum hætti og óttaðist að lausn
málsins gæti því dregist á langinn.
Ummælunum vísað á bug
Farmanna- og fiskimannasam-
band íslands, Sjómannasamband ís-
lands og Vélstjórafélag íslands sendu
í gær frá sér yfírlýsingu þar sem
ummælum forsætisráðherra er vísað
á bug sem órökstuddum fullyrðing-
um. Vísa samtökin til tillögu til
lausnar á fiskverðsmálum sem kynnt
var viðsemjendum í desember 1993,
þegar búið var að vísa deilunni til
ríkissáttasemjara. „Aldrei tókst að
fá raunhæfar viðræður um þessa til-
lögu sjómanna, meðal annars vegna
þess að forsætisráðherra skarst í
deiluna skömmu síðar með setningu
laga sem bannaði verkfall sjó-
manna,“ segir í yfirlýsingu þeirra.
isins. Reyndar voru slík harmræn
eintöl veikasti hlekkur sýningarinn-
ar, að undanskildu eintali Elvu Ósk-
ar á aðfangadagskvöldi. Guðrún
Gísladóttir fór vel með hlutverk
ungu menntakonunnar í fjölskyld-
unni, en nokkuð þóttu manni um-
.skiptin frá hinum þunglynda ung-
Iingi Stundarfriðar hafa gengið
átakalaust fyrir sig. Lilja Guðrún
Þorvaldsdóttir lék Mörtu af þeim
tilþrifum sem fremur litlaust hlut-
verk hennar bauð upp á. Marta er
sú systkinanna sem virðist hafa
þroskast minnst, þrátt fyrir hjóna-
band, skilnað og barn. Henni hefur
í raun mistekist allt í lífinu; á ótal
misheppnuð sambönd að baki, nær
engu sambandi við dóttur sína, og
er flutt aftur í foreldrahús. Líf
hennar snýst um útlit og föt, og
páfuglsgervið sem hún klæðist á
aðfangadagskvöld hæfir henni full-
komlega. Gamli kærastinn hennar,
Jóhann, leikinn af Randveri Þor-
lákssyni, er fullkomlega staðnaður
og vel leikinn sem slíkur, hefur
ekkert þroskast á 15 árum. Sigurð-
ur Siguijónsson var trúr íþróttafrík-
inu sem við kynntumst í Stundar-
friði, allt hans keppnisskap klárlega
nýtt á þeim vettvangi sem kallaður
er að koma sér áfram og upp í þjóð-
félaginu. Eiginkona hans, Hildur,
var bráðskemmtilega leikin af Eddu
Arnljótsdóttur, sem var> óþolandi í
hroka og sjálfsánægju hinnar ný-
ríku kynslóðar sem kennd er við
uppa.
Umgjörð sýningarinnar var hug-
vitsamlega hönnuð og nýting á svið-
inu mjög skemmtileg. Leikmyndin
var bæði einföld og notkun á frum-
litunum kom vel út.
í heild er leiksýningin vel unnin
og full ástæða til að eyða einni
kvöldstund í leikhúsinu, þótt ekki
væri nema til að svala forvitninni
um fjölskyldunna í Stundarfriði.
Soffía Auður Birgisdóttir