Morgunblaðið - 06.05.1995, Qupperneq 22

22 LAUGARDAGUR 6. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hrun þorskstofnsíns
STOFNMÆLINGAR botnfiska,
sem í daglegu tali eru kallaðar tog-
ararallið, hafa nú verið stundaðar í
11 ár. Þetta eru sjálfsagt einhveijar
dýrustu rannsóknir sem gerðar eru
á íslandi en hljóta líka að vera
margfalt meira virði, því margt má
lesa úr þessum gögnum og læra af
þeim.
Skýrsla er skrifuð árlega, og
fréttatilkynning send út eftir hvert
rall, en varla finnst mér hægt að
segja að niðurstöðumar séu vel
kynntar né að neitt of mikið sé úr
þessum mikilvægu gögnum unnið.
Markmiðið ætti fyrst og fremst að
vera að fmna stofnstærðir botnfísk-
anna, en aldursgreining er einungis
birt fyrir þorsk og ýsu og það er
ekki auðvelt að lesa stofnstærð
þorsksins út úr skýrslunni og t.d.
bera saman við niðurstöðu afla-
greiningarinnar. Fyrstu árin var
sýndur heildarstofnþungi þorsk-
stofnsins eins og hann mældist í
rallinu, án leiðréttingar fyrir veið-
anleika fiskanna. í nýjustu rall-
skýrslum má fínna línurit af (óleið-
réttum) fiskfjölda í veiðistofni en
veiðistofninn sjálfur hefur aldrei
verið sýndur fyrr en í fréttatilkynn-
ingunni í ár þegar tilkynnt var að
hann hefði stækkað um 30% síðan
í fyrra. Veiðistofn 85-95 var þá
sýndur, alveg óleiðréttur.
Menn túlka almennt þessar nið-
urstöður um stækkandi veiðistofn
sem svo að allt sé í besta lagi með
þorskstofninn og tími sé kominn til
að huga að skipakaupum. Sjómenn
og útgerðarmenn flýja stöðugt
þorskinn og segja stofninn nú orðinn
svo stóran að til vandræða horfi.
Ogerlegt sé fyrir flotann óstöðvandi
að veiða nokkum fisk án þess að
fá mikinn þorsk í veiðarfærin, sem
enginn hafí efni á að flytja í land
því kvótinn kosti meira en fæst fyr-
ir fískinn. Flestallir hagsmunaaðilar
og sjómenn á Suðurlandi hafa því
skrifað undir áskomn til sjávarút-
vegsráðherra að nú sé tími til kom-
inn að bjarga útgerðinni með því
að gefa henni stórauk-
inn þorskkvóta.
Rétt er þá að líta á
þessar mikilvægu
stofnmælingar, ein-
ungis þó mælingar á
þorskstofninum sem er
langstærsta auðlind ís-
íands, t.d. um 8 sinnum
verðmætari en allt
virkjanlegt vatnsafl
landsins, samkvæmt
núgildandi sölutilboð-
um kvóta„eigenda“ og
Landsvirkjunar.
Mynd 1. sýnir veiði-
stofn þorsksins. Hann
minnkaði um helming
árið 1990 en hefur
minnkað hægar síðan. Hér hafa
verið notaðar það sem rallskýrsla
Hafró kallar Gamma-Bernoulli vísi-
tölur og reiknað er með þeim veiðan-
leika sem gefinn er í töflu 1.
Stofninn hefur eins og myndin
sýnir verið kringum 330 þús tonn
undanfarin ár. Einhverjum kann að
koma smæð hans á óvart en þessar
heildar stofnmælingar eru ekki í
neinu ósamræmi við stofnstærð
aldurs-aflagreiningarinnar á sama
tíma. Stofnstærð táknar hér
meðalstofn ársins og einfalda
leiðréttingu fyrir fækkun og
þyngdaraukningu frá því
stofnmælingin er gerð og fram á
mitt ár má gera með því að deila
með stuðlinum í neðstu línu töflu
I. Sé litið á einstaka árganga finnst
nokkur munur, t.d. virðast stóru
árgangamir frá 83-85 vera nokkru
stærri en aldurs-aflagreiningin
gefur þá en litlu árgangarnir frá
86-88 mun minni. Árgangamir frá
89-92 virðast svipaðir og nú er talið,
árgangurinn frá 91 samt miklu
minni en reiknað hefur verið með
og var þó aldrei búist við miklu af
þessum minnsta árgangi aldarinnar.
Þessi munur á stofnmælingunum
og aflagreiningunni skiptir litlu
máli hér og jafnast út í stærð
heildarstofnsins.
Meginvandamálið er
eins og ég hef
margbent á í
Morgunblaðinu og Ægi
að fiskifræðingar
reikna ekki
stofnstærðina rétt í
aflagreiningunni og
hafa eins og t.d.
Kanadamenn ofmetið
stofninn árum saman
og fullyrt að hann sé
næstum helmingi
stærri en hann
raunverulega er.
Ótrúlegt er að
stofnmælingin skuli
hafa sýnt 30%
stofnstækkun 1995. Tiltölulega
þolanlegir árgangar frá 89-90 eru
á góðu vaxtarskeiði, en mikil
fískþyngd 1994, mikil sókn og
sérstaklega lítil nýliðun stofnsins
þ.e. smæð árgangsins frá 91 benda
eindregið til þess að stofninn 1995
verði mun minni en 1994.
Að mati Einars Júlíus-
sonar, er fullyrðing
fískifræðinga um 30%
stofnstækkun óábyrg.
Samsetning stofnsins 94-95 minnir
á ástandið 89-90 þegar minnsta
nýliðun sem þá hafði mælst (86
árgangurinn) olli miklu stofnhruni,
sem stór Grænlandsganga bætti að
hluta upp, en væntanlega kom hún
eftir að stofnmælingin var gerð.
Ég verð að kalla fullyrðingu
fískifræðinga um 30% stofnstækkun
í ár óábyrga. Þeir hafa aðeins lagt
beint saman stofnvísitölur
mismunandi svæða og árganga. í
slíkri summu vega suðursvæðið og
yngstu árgangamir lítið en í
stofninn 1995 vantar einmitt yngsta
aldurshópinn. Hún er því ekki góður
mælikvarði á veiðistofninn, enda er
Tafla I Veiðanleiki þorsks í stofnmælingu
Aldur (ár) 1 2 3 4 5 6 7+
Norðursvæði 0.03 0.14 0.33 0.45 0.56 0.67 0.80
Suðursvæði 0.01 0.06 0.18 0.25 0.30 0.35 0.40
Mælingartími. 0.61 0.76 0.88 1.01 1.09 1.15 1.22
Veiöistofn þorsks
jflas________íaaa________íaao_________mi__________1222________íaaa________mi
Einar Júlíusson
250
/—s
fl
| 200
ja,
150
1 100
*5 50
(Z>
0
Hrygningarstofn, 6 ára og eldri
1 i 1

1 I 1 \ n

1990 1991 1992 1993 1994
350
'e 300
8 250
§ 200
xO
| 150
£ 100
5
co
50
Hrygningarstofn
■ ■ ■ ■
I E i I
1990 1991 1992 1993 1994

sú vísitala ekki nema 210 þús tonn
1995. Það er samt mun hærra en
búast mátti við en ég tel enn að
stofnmælingarnar 1995, séu þær
rétt túlkaðar, muni eins og
aldurs-aflagreiningin (rétt túlkuð)
sýna stofnminnkunn 1995.
Mynd 2 sýnir hrygningarstofninn
sem hefur farið minnkandi og var
kominn í 120 þús tonn 1993, orðinn
þá helmingi minni en á árunum
88-91 og helmingi minni en
fískifræðingar sögðu hann vera.
Ekki er mikil þörf á að leiðrétta
fyrir mælingartíma því eðlilegt er,
eins og aflagreiningin gerir, að
reikna út stofninn á hrygningartíma
sem er mjög stutt á eftir
stofnmælingunni. Mælingunum ber
að mestu saman um fiskfjöldann svo
ofmat fískifræðinga getur aðeins
stafað af ofmati á þyngd og
kynþroska sem er miklu meiri í afla
en í stofni því veiðarfærin velja
stærsta fískinn. Smástækkun
hrygningarstofns 1994 er eingöngu
vegna þess að kynþroski ungfiska,
4, 5 og 6 ára mældist mun meiri
en nokkru sinni fyrr. Þyngd 4 ára
físka mældist líka meiri 1994 en
áður og þyngd 5 og 6 ára físka var
einnig við hámark.
Afar hæpið er, svo ekki sé meira
sagt, að treysta á 4 og 5 ára
hrygningarstofn sem lítið er vitað
um hvar, hvenær, hve mikið,
hvemig eða hvort hann hrygnir.
Öruggt er hinsvegar að golþorskar,
10 ára og eldri gegna lykilhlutverki
í hrygningunni. Golþorskastofninn
hverfur nú hratt og þó ekki sé litið
á svo gamla fiska, en aðeins 6 ára
og eldri, fer sá stofn ört minnkandi
eins og mynd 3 sýnir. Ástandið er
enn verra sé litið á eldri físka eða
Suðursvæðið eingöngu. Sjö ára
þorskum og eldri á Suðursvæði
hefur t.d. fækkað um helming á
hveiju ári síðan 1991, og átta ára
og eldri fískum fækkar nú enn
hraðar. Umhverfisskilyrði fara nú
einnig versnandi og búast má því
við afar lélegri og minnkandi
nýliðun þorskstofnsins á næstu
ámm og áframhaldandi hruni
stofnsins. Ekki síst ef fískifræðingar
efast enn um neikvæð áhrif
smækkandi og stöðugt yngri
hrygningarstofns á nýliðunina, og
þá alveg sérstaklega áhrif hverfandi
golþorskastofns. Reikna heldur ekki
með neinu úrkasti úr aflanum, og
segja stofninn næstum helmingi
stærri en hann raunverulega mælist.
Það gagnar lítið að ráðleggja 22%
kjörafla til að hámarka ágóðann ef
þorskstofninn er síðan reiknaður
allt of stór en aflinn miklu minni en
í veiðarfærunum lendir. Útkoman
verður þá bara 44% ofveiði, enginn
ágóði og engin uppbygging
stofnsins. Jafnvel þótt öllum veiðum
yrði tafarlaust hætt tæki
uppbygging þorskstofnsins langan
tíma og þorskveiðistefnan hefur
þegar kostað þjóðina mörg hundruð
milljarða króna.
>
>
>
t
1
>
1
i
í
i
Höfundur er eðlisfræðingur.
Hvar eru konumar?
Ragnhildur Þórunn
Vigfúsdóttir Sveinbjarnardóttir
Sjálfstæðar konur eru tvímæla-
laust sigurvegarar kosningabarátt-
unnar. Auglýsingar þeirra voru
glæsilegar og áhrifamiklar - og
þeim tókst nánast það ætlunarverk
sitt að þurrka Kvennalistann út.
Þær beittu sér af offorsi gegn öllum
sem þær töldu standa í vegi fyrir
kvennabaráttunni og voru iðnar við
að tína flísarnar úr augum andstæð-
inganna en sáu að sama skapi ekki
bjálkann í eigin auga.
Sjálfstæðar konur létu forystu
flokks síns algjörlega afskiptalausa
þegar hún (flokksforystan) skellti
Magnúsi L. Sveinssyni í tíunda
sætið í Reykjavík og ekkert heyrð-
ist frá þeim þegar ráðherrar voru
valdir. Gaman væri að vita hveijir,
ef einhveijir, voru að þrýsta á Dav-
íð Oddsson að velja konu sem ráð-
herra, því varla hafa það verið þær
sjálfstæðu sem hafa lýst því yfír
Það lýsir best lítilþægni,
segja þær Ragnhildur
Yigfúsdóttir og Þór-
unn Sveinbjarnardótt-
ir, þegar sjálfstæðar
konur þögðu þunnu
hljóði um nýjan stjóm-
arsáttmála.
að þær treysti körlunum fullkom-
lega til að sjá um „þessi mál“. Einn
aðalhugmyndafræðingur hópsins
kennir karlrembu þeirra sem tóku
þátt í prófkjörum Sjálfstæðisflokks-
ins síðastliðið haust um kvenmanns-
leysið í forystu flokksins og lætur
sig litlu varða þótt hin rétt þenkj-
andi flokksforysta hefði getað leið-
rétt þá slagsíðu þegar tíunda sætið
losnaði skyndilega með brotthvarfí
Markúsar Amar. Líklega mun
margboðuð viðhorfsbreyting kippa
þessu í liðinn næst þegar sjálfstæð-
isfólk raðar á framboðslista.
Úreltar hugmyndir
Þótt sjálfstæðar konur hafí verið
áberandi í kosningabaráttunni sér
baráttu þeirra ekki stað í stjómar-
sáttmála nýrrar ríkisstjómar. Aft-
arlega í stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnar Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks segir orðrétt að
meginmarkmið sé: „Að vinna gegn
láunamisrétti af völdum kynferðis.
Stuðlað verður að jafnari möguleik-
um kvenna og karla til að njóta
eigin atorku og þroska hæfíleika
sína.“ Loðnara getur það varla orð-
ið. Það lýsir best lítilþægni hinna
sjálfstæðu kvenna að ekkert skuli
heyrast frá þeim um þennan stjórn-
arsáttmála. í stað þess að ráðast
að öðmm konum og boða þjóðinni
hugarfarsbreytingu ættu þær að
Iíta sér nær og taka á úreltum hug-
myndum eigin flokkssystkina. Þar
er hugarfarsbreyting-
ar svo sannarlega
þörf.
Það hefði einhvem
tíma þótt saga til
næsta bæjar að þing-
konur Framsóknar-
flokks væm næstum
jafnmargar og þing-
konur Sjálfstæðis-
flokks og að ein af
þeim fyrmefndu
vermdi ráðherrastól
meðan þær síð-
arnefndu yrðu að bíta
í það súra epli að sitja
úti í sal. Á meðan
sjálfstæðar konur
setja allt sitt traust á
karlana í flokksforyst-
unni og beina spjótum sínum ein-
göngu að öðmm konum getum við
ekki tekið þær alvarlega - ekki
frekar en þeirra eigin flokksbræður.
Höfundar eru femínistar og hafa
áhyggjur af framtíð íslenskrar
kvcnnabar&ttu.
\
>
í
\
i