Morgunblaðið - 06.05.1995, Side 27

Morgunblaðið - 06.05.1995, Side 27
MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR LAUGARDAGUR 6. MAÍ1995 21 Skuldugir fái ekki aö bjóða í verk í Morgunblaðinu 15. mars sl. var frétt undir yfirskriftinni: „Verk- takar í vanskilum úti- lokaðir frá verkefnum" og daginn eftir kom frétt frá Innkaupa- stofnun Reykjavíkur sem hét: „Verktökum hafnað vegna van- skila.“ Þar segir eftir formanni stjórnar IR að verktakar sem skuldi opinber gjöld hafi verið útilokaðir frá tilboðsgerð sl. sex mánuði. Á sömu síðu er viðtal við fulltrúa Samtaka iðnaðarins undir fyrirsögninni: „Megn óánægja með gerviverktaka", sem lýsti ánægju með útilokun skuldugra verktaka og sé það sanngjarnt gagnvart skuld- lausum. Leiðari Morgunblaðsins fjallar um sama efni daginn þar á eftir, 17. mars, undir fyrirsögninni: „Rétt við- brögð i verktakamálum." Höfundur fagnar tillögum starfshóps, sem Friðrik Sophusson fjármálaráðherra hafði skipað til að flalla um um út- boðsstefnu ríkisins og ráðherra hafði nú samþykkt. Þar segir m.a.: „Með- al tillagna starfshópsins er að teknar verði upp þær vinnureglur hjá hinu opinbera að verktakar, sem skulda opinber gjöld, verði útilokaðir frá því að gera tilboð í opinberar fram- kvæmdir.“ Þetta minnir á reglu sem gilti hér fyrir þrem áratugum, menn fengu ekki að fara úr landi nema að borga fyrst opinbera skatta — þetta þótti ekki athugavert í þá daga. Fólk mátti skulda öllum öðrum en ríkinu, Stóri bróðir varð að ganga fyrir. Fáir munu vilja taka upp aftur fyrrgreinda reglu, en varla er mikill munur á þessu og að banna skuldug- um að bjóða í verk, sem hann e.t.v. þarfnast meira en aðrir? Setjum svo að efnissalar krefjist þess að verk- takar greiði skuldir hjá þeim áður en þeir fái að bjóða í verk, starfshóp- urinn vill einmitt lagasetningu á skulduga verktaka. Þarf e.t.v. næst að sýna kvittun frá Gjaldheimtu á kjörstað? „ Gerviverktökum “ úthýst í framangreindri frétt frá starfshópnum kemur fram að lagt er til að gripið verði til aðgerða gegn „gervi- verktökum" og að ríkið bendi viðsemjendum sínum á að slík starf- semi sé óheimil. Hér er um að ræða að vinnuveitandi geri verksamning við starfsmann sinn i' stað launasamnings. í frétt- inni segir m.a.: „Starfs- hópurinn segir að dæmi séu um að verktakar þrýsti á starfs- menn sína um að þeir gerist undir- verktakar, til þess að vinnuveitand- inn losni undan því að standa skil á lögbundnum gjöldum vegna starf- smanna sinna og undan uppsagnará- kvæðum kjarasamninga." Þetta er mikil einföldun og launþegar óska stundum eftir þessu. Athyglisvert er að þarna er talað um „lögbundin" en ekki opinber gjöld og vaknar því sú spurning hvort þetta eigi að ná yfir skuldir við hagsmunasamtök, lífeyrissjóði og aðra launatengda sjóði? — Verður næsta krafist þess að aðeins þeir sem hafi skiiað gjöldum til félaganna fái að bjóða í verk? Þegar vinnuveitandi gerir verk- takasamning við starfsmann er hann ekki lengur vinnuveitandi hans held- ur verkkaupi og starfsmaðurinn verksali eða verktaki, eins og oftast er sagt. Verktaka ber sjálfum að standa skil á opinberum gjöldum, en hann ræður því sjálfur hvort hann greiðir félagsgjald til stéttarfélags, í sjúkrasjóð, orlofsheimilasjóð eða hvar hann greiðir í lífeyrissjóð. Þessi atriði kunna að hafa vegið þungt í huga einhverra í starfshópnum? Vinnuveitandi losnar ekki undan uppsagnarákvæðum kjarasamninga þótt hann geri verktakasamning, hann er bundinn þeim gagnvart starfsmönnum sínum sem ekki hafa gert verktakasamning, hinir eru sjálfstæðir atvinnurekendur, verk- taki á ekki rétt á uppsagnarfresti skv. kjarasamningi. Það er á valdi verktakans hvað hann semur um Að svipta fólk rétti þess til að gerast undirverk- takar er mjög vafasöm * . ákvörðun, segir Arni Brynjólfsson, og hæpið að hún standist fyrir lögum. fyrir verk og hve mikið hann tekur fyrir þau fríðindi sem hann telur sig missa. Honum ber að greiða sömu gjöld til ríkisins og öðrum atvinnu- rekendum og gera ráð fyrir þeim í verksamningi. Allir verktakar verða að tryggja lífeyri sinn sjálfir. Að svipta fólk rétti til þess að . gerast undirverktakar er mjög vafa- söm ákvörðun, sem hæpið er að standist fyrir lögum, þótt starfshóp- urinn vitni í Hæstaréttardóm máli sínu til stuðnings. Það er lítill munur á ákvæðisvinnu og þeirri starfsemi sem hér um ræðir og ekki vilja menn leggja hana niður. Munurinn er aðeins sá að vinnuseljandinn verð- ur sjálfstæðari gagnvart stéttarfé- lögunum. Um það má svo aftur deila hvort þessi þróun er æskileg — mik- ill munur er á að banna þessa starf- semi og að setja um hana leiðbein- andi reglur. Hvaða hagsmuni er verið að verja? Undir lok framangreinds leiðara er bent réttilega á að launafólk vilji í sumum tilfellum fremur gerast verktakar vegna frádráttarmöguleika frá tekjuskatti, en því bætt við að slíkt sé oft skammgóður vermir „því að „verktakamir" njóta ekki lífeyris- réttinda, samningsbundins uppsagn- arfrests eða ýmissa annarra réttinda launþega". Þetta er alveg rétt, en verktakinn getur gert ráð fyrir þessu í samningi. Það ber að hafa í huga að sú láglaunastefna hefur verið rek- in af VSÍ, ASÍ og yfirvöldum, að betra sé að semja um alls kyns fríð- indi og félagsmálapakka en kaup- hækkanir og hafa af þeim sökum hlaðist upp í kjarasamningum kostn- aðarliðir, sem atvinnurekendum þykir erfitt að rísa undir. Má þar nefna t.d. all víðtæk veikinda- og slysa- ákvæði, sem gilda utan vinnustaði og vinnutíma, t.d. við hættulega leiki Það hlaut að koma að því að reyn yrði að tryggja sig gagnvart þessun kvöðum, einkum þegar fyrirtæki en að beijast um verkefnin og sparí þarf hverja krónu. Hafa ber í hugí að í verktakasamningi getur falis' verulegur hvati. Hagsmunir verkalýðs- og vinnu veitendafélaganna em e.t.v. í hætti að dómi stjómenda, sjálfstæðir verk- takar þurfa síður á þeim að halda þeir geta samið um kaup sitt og kjöi án tillits til almennra kjarasamninga Þetta er auðvitað skelfileg tilhugsur fyrir þá sem lifa af því að reka stétt- arfélög og gera kjarasamninga. Atvinnuöryggi Flestir kannast við þann kæk okk- ar að spyija fyrst er við hittum kunn- ingja: „Hvemig gengur, er nóg ac gera?“ Þetta er ekki seinni tíma fyrir- brigði, heldur afleiðing þess hve vinns er hér stopul hjá miklum fjölda lands- manna og þá einkum hjá þeim sem hafa með höndum verktöku í smáum stíl, eins t.d hjá einyrkjunum. Mikil) meirihluti verktaka um land allt eru einyrkjar og þeir búa ekki við at- vinnuöryggi eða fríðindi sem tryggð em í kjarasamningum. Höfundur er framkvæmdastjóri Verktakavals. Vordagar við höfnina í VOR og sumar stendur Reykja- víkurhöfn í samvinnu við Haf- rannsóknastofnun fyrir kynningu á lífríki sjávar á hafnarsvæðinu. Kynningin fer fram á Hvalnum, útivistarsvæði Reykjavíkurhafnar á Miðbakka. Ýmsar tegundir stærri botn- dýra og fiska leggja leið sína í höfnina þessa dagana samfara hækkandi hitastigi í sjónum. Fuglategundum er farið að fjölga og eru þeir farnir að para sig og undirbúa varp en fyöldi tegunda verpir í eyjunum á ytri höfninni. Útselir eru árvissir gestir í höfn- inni á sumrin. Loðmundur, gam- all útselsbrimill, hefur dvalið í höfninni mörg undanfarin sumur. í sælífskeijunum á Miðbakkan- um hefur verið komið fyrir dýrum og gróðri úr höfninni. f kerin er dælt sjó beint úr höfninni og er því sama hitastig og efnasam- setning í kerunum og í sjálfri höfninni. Einnig er þar grunnur bakki, þar sem börnum og full- orðnum gefst tækifæri til að skoða lífverurnar í návígi og snerta. Á Miðbakka hefur verið komið fyrir upplýsingaspjöldum þar sem lýst er í máli og myndum svifgróðrinum sem nú vex í höfn- inni. Gamla eimreiðin og árabátur- inn eru komin á sinn stað á Mið- bakka og þar eru einnig leiktæki af ýmsum gerðum. BOKMENNTAVERÐLAUN HALLDÓRS LAXNESS - Fjórir mánuðir til stefnu fyrir þá sem hyggjast taka þátt í samkeppni um verðlaunin! Bókaforlagið Vaka-Helgafell stofnaði ný- lega til Bókmenntaverðlauna Halldórs Lax- ness, í samráði við fjölskyldu skáldsins. Megintilgangur verðlaunanna er að efla íslenskan sagnaskáldskap og stuðla þannig að endurnýjun íslenskrar frásagnarlistar. Bókmenntaverðlaunin verða veitt í fyrsta sinn á hausti komandi. Þá verða liðnir fjór- ir áratugir frá því að Sænska akademían veitti Halldóri Laxness bókmenntaverð- laun Nóbels árið 1955. VERÐLAUNIN Vaka-Helgafell leggur fram verðlaunaféð sem nem- ur 300 þúsund krónum en við verðlaunaupphæð- ina bætast venjuleg höfundarlaun samkvæmt rammasamningi Rithöfundasambands íslands og Félags íslenskra bókaútgefenda. Verðlaunin verða veitt fyrir nýja og áður óbirta íslenska skáldsögu eða safn smásagna að undan- genginni samkeppni sem er öllum opin. Frestur til að skila handritum í samkeppni þessa árs er til 1. september 1995. Bókin sem verðlaunin hlýtur mun koma út hjá Vöku-Helgafelli sama dag og verðlaunin verða afhent en að því er stefnt að það verði í lok nóvembermánaðar. DÓMNEFND Ætlunin er að Bókmenntaverðlaun Halldórs Laxness verði veitt árlega. Komist dómnefnd hins vegar einhverju sinni að þeirri niðurstöðu að ekkert handritanna sem skilað er inn verðskuldi verðlaunin getur hún ákveðið að veita þau höfundi sem talinn er hafa auðgað íslenskar bókmenntir með verkum sem þegar hafa verið gefin út. Formaður dómnefndar er Pétur Már Ólafsson, bókmenntafræðingur og aðalritstjóri hjá Vöku- Helgafelli, en með honum í nefndinni eru Ástráð- ur Eysteinsson, prófessor í almennri bókmennta- fræði við Háskóla íslands, og Guðrún Nordal bók- menntafræðingur. SAMKEPPNIN ÖLLUM OPIN Itrekað skal að samkeppnin um Bókmenntaverð- laun Halldórs Laxness er öllum opin hvort sem þátt- takendur hafa áður gefið út bækur eða ekki. Við hvetjum því jafnt unga sem aldna höfunda til þess að senda handrit sín í keppnina. Þau skulu merkt dulnefni en rétt nafn höfundar fylgja með í lokuðu umslagi. Nánari upplýsingar veitir Pétur Már Ólafsson í síma 568 8300 milli kl. 9 og 17. VAKA-HELGAFELL Síðumúla 6 108 Reykjavík Sími 568 8300 Að vera eða vera ekki verktaki Árni Brynjólfsson Við afhjúpum leyndarmálið - bann 12. maí n.k.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.