Morgunblaðið - 27.05.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 27. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
BOTNINUM NAÐ
HAFRANNSÓKNASTOFNUN skilaði í gærtillögum
um leyfilegan hámarksafla helztu fisktegunda á
fiskveiðiárinu, sem hefst í september. Tillögur stofnun-
arinnar og mat á stöðu helztu nytjastofna gefa til
kynna að nú sé botninum náð í þeim stöðuga sam-
drætti þorskveiðiheimilda, sem átt hefur sér stað und-
anfarin ár með tilheyrandi fórnum fyrir þjóðarbúið,
og að það sé að takast að byggja stofninn upp að nýju.
í fyrsta sinn um langt skeið leggur Hafrannsókna-
stofnunin til að veitt verði jafnmikið af þorski á næsta
fiskveiðiári og því, sem nú stendur yfir, eða 155 þús-
und tonn. Þessi ráðgjöf er miðuð við ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um að miða framvegis við það að leyft
verði að veiða sem nemur ijórðungi veiðistofns þorsks,
þó ekki minna en 155.000 tonn.
Fjórðungur veiðistofnsins er nú talinn samsvara um
140.000 tonnum, en Hafrannsókriastofnun telur engu
að síður að með þessari nýtingu geti veiðistofninn
vaxið þannig að óhætt verði að veiða úr honum 168.000
tonn á fiskveiðiárinu 1996-1997 og um 200.000 tonn
1997-1998. Stofnunin telur hrygningarstofninn munu
vaxa hægt á næstu árum. Erfitt væri að byggja hann
hraðar upp, þótt veiðar væru skertar meira.
Þótt svo virðist sem tekizt hafi að bjarga þorskstofn-
inum hefur hrunið í þorskveiðum á undanförnum árum
haft í för með sér að stjórnvöld hafa talið sig þurfa
að fara talsvert umfram ráðgjöf Hafrannsóknastofn-
unar við ákvörðun um veiðiheimildir í ýmsum öðrum
tegundum.
Vísindamenn stofpunarinnar telja að sótt hafi verið
of fast.í gull- og djúpkarfastofna og að minnka verði
samanlagðar aflaheimildir í karfa úr 77 þúsund tonn-
um í u.þ.b. 60 þúsund tonn. Stofnunin telur að jafn-
framt þurfi að hlífa grálúðustofninum til þess að
byggja megi hann upp á næstu árum. Þá telja fiski-
fræðingar að mikil óvissa sé um nýliðun humarstofns-
ins og draga verði mjög úr veiðum. Lagt er til að
veiðar á mörgum öðrum stofnum verði jafnframt
minnkaðar.
Morgunblaðið hefur lengi talið að stjórnvöldum sé
ekki stætt á öðru en að fara að ráðleggingum Hafrann-
sóknastofnunar við ákvörðun leyfilegs heildarafla úr
nytjastofnum á íslandsmiðum. Engar betri vísbending-
ar eru til, og reynslan virðist nú sýna að tekizt hafi
að koma í veg fyrir algert hrun þorskstofnsins með
því að draga mjög úr veiðum.
Að mati Þjóðhagsstofnunar hefði það um 5% sam-
drátt aflaverðmætis í för með sér að fylgja tillögum
Hafrannsóknastofnunar í einu og öllu á næsta fiskveið-
iári. Slíkt hefði í för með sér um V2 til 1% minni hag-
vöxt. Langtímahagsmunirnir, sem eru í húfi, eru hins
vegar miklir. Þörf er á að hlífa öðrum stofnum en
þorskstofninum nú, þegar hann er í sókn að nýju.
Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um nýtingarstefnu fyr-
ir þorsk markar ákveðin tímamót. Hún er miðuð við
tillögur Hafrannsóknastofnunar frá því á síðasta ári,
um að ekki yrði veitt meira úr stofninum árlega en
22%. Stofnunin telur að til lengri tíma litið þýði þetta
að þorskafli verði undir varúðarmörkum. Gert er ráð
fyrir að svipuð stefna verði, í samræmi við vísindalega
ráðgjöf, mótuð fyrir aðra nytjastofna á næstu árum.
Þessi stefnumótun um setningu varúðarreglna um
nýtingu fiskstofna felur í sér aukna festu við stjórnun
og vernd fiskistofnanna til lengri tíma. Hún stuðlar
vonandi að því að komið verði í veg fyrir pólitískar
ákvarðanir um að auka arð þjóðarbúsins af veiðum
til skemmri tíma, án þess að hafa augu á langtímaaf-
leiðingunum, eins 0g dæmi eru um frá undangengnum
áratugum er veiðar hafa verið leyfðar langt umfram
ráðgjöf fiskifræðinga.
Með ábyrgri og varfærinni nýtingarstefnu til langs
tíma og með því að fara að tillögum vísindamanna
um nýtingu fiskveiðiauðlindarinnar, má byggja upp
helztu fiskstofna á íslandsmiðum að nýju. Reynslan
af mistökum fortíðarinnar verður vonandi til þess að
þau verði ekki endurtekin.
DRAGIST verkfallið á langinn verða frystihúsin hrínginn í kringum landið verkefnalaus og starfsi
Viðræður stranda á deilu um verðmyndun á fi
Utvegsmenn bji
„gólf “ en sjómem
markaðstengin
Viðræður sjómanna og útvegsmanna stranda
á deilum um myndun fiskverðs. Utvegsmenn
bjóða lágmarksverð á þorski til þriggja mán-
aða en sjómenn vilja að fískverð myndist
alfarið á fískmörkuðunum.
VIÐRÆÐUR sjómanna og
útvegsmanna stranda
fyrst og fremst á deilunni
um verðmyndun á fiski.
Útvegsmenn lögðu til að sett yrði
tímabundið lágmarksverð eða „gólf“
fyrir þann fisk, sem skip selja fisk-
vinnslufyrirtækjum sömu eigenda,
og að komið yrði á samráði útgerð-
ar og sjómanna um fiskverðið. Þetta
telja sjómannasamtökin ekki nægja
nema sem fyrsta skref í þá átt að
allur fískur fari um fískmarkað og
verð myndist þar. Deilan um þetta
mál virðist í föstum hnút.
Tengist þátttöku sjómanna í
kvótakaupum
Eins og málum er nú háttað, selja
sum skip og bátar fiskinn á físk-
mörkuðum'. Þau fá fyrir hann mun
hærra verð en skip, sem selja beint
til vinnslu í landi, einkum þar sem
eignatengsl eru á milli vinnslu og
útgerðar. Hólmgeir Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Sjómannasambands-
ins, segir að ýtrasta krafa sjómanna
sé að öll verðmyndun fari fram í
gegnum fískmarkaðina. „Við viljum
að annaðhvort selji útgerðir aflann
á markaði eða miði verðið við mark-
aðsverð. Eins og það er í dag,
skammta útgerðarmenn verð eftir
eigin geðþótta," segir Hólmgeir.
Hann segir að dæmi séu þess að
í beinum viðskiptum útgerðar og
vinnslu sé verðið, sem greitt er fyrir
kíló af þorski, 20-40 krónur. Á fisk-
mörkuðum sé hins vegar algengt
meðalverð fyrir þorskkílóið í kringum
100 krónur, en verðið sé mismun-
andi eftir tíma og framboði. Hólm-
geir viðurkennir hins vegar að ef
allur afli færi á fiskmarkað, myndi
fiskverð áreiðanlega lækka. Hann
segist hins vegar ekki vilja tilgreina
hvaða verð sjómenn vonist til að
geta fengið að jafnaði. „Þetta snýst
ekki um að við séum að hækka verð-
ið um einhver prósent, heldur að það
myndist á eðlilegan máta en sé ekki
skammtað eins og mönnum sýnist.“
Hólmgeir segir deiluna tengjast
þátttöku sjómanna í kvótakaupum,
sem enn hafi ekki tekizt að afnema.
Hann nefnir dæmi, þar sem gert er
ráð fyrir að gangverð á þorskkílói
sé 100 krónur, en kvótaverðið 80
krónur. „Þá er útgerðin að fá 20
krónur fyrir aflann og 80 króna virði
fer í kvóta. Sjómennimir fá skipti
úr 20 krónunum og það er enginn
samningur við sjómennina um að
þetta fískverð skuli gilda, heldur
segjast útvegsmenn bara taka
ákvörðun um það á hvaða verði þeir
selji aflann og sjómenn fái ekkert
annað. Þetta heitir ekki frjálst fisk-
verð,“ segir Hólmgeir.
„Það er margsinnis búið að gefa
útgerðarmönnum tækifæri til að lag-
færa þetta, fyrst árið 1992 með
undirritun yfírlýsingar. Þeir hunds-
uðu hana. Það var sett á stofn sam-