Morgunblaðið - 09.06.1995, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 9. JÚNÍ 1995 17
FRÉTTIR: EVRÓPA
ERLEIMT
*
Aformum um að sökkva
borpalli mótmælt
Brussel. Reuter.
RITT Bjerregaard, sem fer með
umhverfismál í framkvæmda-
sljórn Evrópusambandsins,
segir nauðsynlegt að hætta að
sökkva hlutum á borð við olíu-
borpalla í hafið eftir að notkun
þeirra er hætt.
„Hvernig eigum við að skýra
það fyrir borgurum Evrópu að
brýnt sé að þeir hendi gler-
flöskum í sérstaka gáma að lok-
inni notkun ef við leyfum á
sama tíma olíufyrirtækjum að
farga stórum vinnupöllum á
úthöfunum,“ sagði Bjerrega-
ard. „Það er því kominn tími
til að við tökum pólitíska
ákvörðun um að banna förgun
af þessu tagi,“ bætti hún við.
Hart er nú deilt um áform
Shell í Bretlandi að farga ónýt-
um olíuborpalli í Norðursjóinn.
Ottast umhverfisverndarsam-
tök að ef Shell láti verða af því
að sökkva borpallinum geti það
orðið öðrum olíufélögum for-
dæmi. Um fjögur hundruð olíu-
borpalla þarf að úrelda á næstu
árum.
Angela Merkel, umhverfis-
ráðherra Þýskalands, sagði í
Reuter
gær að þýska stjórnin væri and-
víg þvi að borpallinum yrði
sökkt en hins vegar sæu menn
engan lagalegan möguleika á
að stöðva áform Breta.
A myndinni má sjá félags-
menn í Greenpeace-samtökun-
um klifra upp á olíuborpallinn
Brent Spar til að mótmæla
áformum Shell.
Svíþjóð sækir um áheyrnaraðild að
Schengen-samkomulaginu
Leggja áherzlu á
„norræna lausn“
Stokkhólmi. Reuter.
INGVAR Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, tilkynnti formlega
á miðvikudag að Svíþjóð hygðist
sækja um áheyrnaraðild að
Schengen-samkomulaginu um af-
nám vegabréfaeftirlits' á landa-
mærum ESB-ríkja. í umsókn Svía
verður lögð áherzla á að „norræn
lausn“ finnist þannig að ísland og
Noregur geti tengzt Schengen-
samstarfinu og þannig verði nor-
ræna vegabréfsfrelsið varðveitt.
Carlsson skýrði utanríkismála-
nefnd sænska þingsins frá ákvörð-
un ríkisstjórnar sinnar á miðviku-
dag. Búizt er við að stjórnin leggi
tillögur sínar fyrir nefndina í dag
og að í næstu viku verði þingum-
ræða um málið.
Norræni samningurinn
reynzt vel
í yfírlýsingu sænska utanríkis-
ráðuneytisins segir að í umsókn
Svíþjóðar verði ákvæði um að skil-
yrði fyrir fullri aðild að Schengen
og þar með afnámi vegabréfaeftir-
lits, sé að áfram verði ftjáls för
án vegabréfs milli Norðurlandanna
tryggð. „Norræni samningurinn
um afnám vegabréfsskyldu hefur
reynzt vel í 40 ár og er mikilvæg-
ur hluti evrópsks samstarfs,“ seg-
ir í yfirlýsingunni.
Finnland hefur þegar sótt um
áheyrnaraðild að Schengen og
Danmörk hefur verið áheyrnarað-
ili um nokkurt skeið. Búast má
við að viðræður við norrænu ESB-
ríkin þijú um þátttöku þeirra í
samstarfinu hefjist á næstu mán-
uðum. Síðan yrði rætt við ísland
og Noreg, en bæði ríkin hafa sýnt
áhuga á að taka að sér gæzlu
ytri landamæra Evrópusambands-
ins.
Græningjar
á móti
Flokkur umhverfisverndarsinna
í Svíþjóð hefur mótmælt áformum
ríkisstjórnarinnar og telur að með
Schengen-aðild muni „fíkniefni
flæða frjálst yfir landamærin."
Dómstóll í Afríkuríkinu Kenýa leitar til Interpol
Vilja láta handtaka tvo
blaðamenn frá Noregi
Ósló. Morgunblaðið.
DÓMSTÓLL í Kenýa hefur gefið
út handtökutilskipun á hendur
tveimur blaðamönnum norska
blaðsins Aftenposten og farið þess
á leit við alþjóðalögregluna Interpol
að hún lýsi eftir þeim og komi þeim
í hendur yfirvalda í Kenýa.
Blaðamaðurinn Jan Gunnar Fur-
uly, sem er fréttaritari Morgun-
blaðsins í Noregi, og ljósmyndarinn
Finn Eirik Stromberg, voru teknir
til fanga í Nakuru í Kenýa fýrir
hálfum mánuði er þeir fylgdust með
réttarhöldum yfir andófsmanninum
Koigi wa Wamwere.
Norska stjórnin mótmælti á sín-
um tíma handtöku Wamwere, sem
búið hafði í útlegð í Noregi og þar
býr kona hans og börn ennþá.
Stjórnin í Kenýa svaraði mótmæl-
unum með því að slíta stjórnmála-
sambandi við Norðmenn 1990.
Wamwere er fyrrverandi þing-
maður sem barist hefur fyrir mann-
réttindum í Kenýa. Hann á yfir
höfði sér dauðarefsingu fyrir
meinta árás á lögreglustöð. Alþjóð-
Tíma-
móta-
heimsókn
FORSETI Taiwan, Lee Teng-
hui, með blómvönd sem hon-
um var færður við komuna til
Bandaríkjanna á miðvikudag.
Lee er í einkaheimsókn og
hafa Bandaríkjamenn reynt
að gera sem minnst úr póli-
tískri hlið heimsóknarinnar.
Ferð forsetans hefur vakið
hörð viðbrögð stjórnvalda í
Kína, sem eru andvíg auknum
tengslum Bandaríkjamanna
og Taiwan. Lee er fyrsti for-
seti Taiwan sem heimsækir
Bandaríkin og í gær hugðist
hann heimsækja Cornell-
háskóla í New York-ríki, en
þar var Lee áður við nám.
Blaðamannafundi, sem ætlun-
in var að Lee héldi eftir að
hafa flutt ræðu í háskólanum,
var aflýst. Búist er við að Lee
muni, á einkafundum með
bandarískum þingmönnum og
ef til vill ríkisstjóra New York,
le&gja áherslu á að Taiwan fái
að gerast meðlimur í Samein-
uðu þjóðunum og aðild að
Heimsviðskiptastofnuninni
(WTO).
Reuter
Reuter
JAN Gunnar Furuly (t.v.) og
Finn Eirik Stromberg. Mynd-
in var tekin er þeir mættu
fyrir dómara í bænum Nak-
uru í Kenýa.
leg mannréttindasamtök segja að
ákæran sé upplogin, hann sé í raun
samviskufangi.
Blaðamönnunum hefur verið gef-
ið að sök, að hafa farið inn á bann-
svæði, tekið ljósmyndir af þremur
lögreglustöðvum í heimildarleysi,
fyrir að hindra lögreglumann í starfí
og streitast gegn handtöku. Voru
þeir látnir lausir gegn tryggingu
en gert að mæta fyrir rétt sl. mið-
vikudag.
Þangað mættu Furuly og Strem-
berg ekki og gaf dómarinn William
Tuiyot þá út handtökutilskipun á
hendur þeim og lýsti eftir þeim í
gegnum Interpol. Staðfesti hæsti-
réttur Kenýa handtökutilskipunina
og Interpol verði við óskinni eiga
mennirnir í versta falli yfir höfði
sér handtöku fari þeir út fyrir land-
steinana. Tuiyot hundsaði allar til-
raunir lögmanna blaðamannanna
til að lesa upp bréf frá þeim þar
sem skýringar voru gefnar á fjar-
veru þeirra og óskað eftir því að
þær yrðu til greina teknar.
Norska utanríkisráðuneytið hef-
ur brugðist hart við úrskurði Tuiy-
ots dómara og lýst réttarhaldi yfir
blaðamönnunum sem skrípaleik.
Norsk stjórnvöld geta óskað eftir
því við Interpol að ekki verði lýst
eftir þeim þar sem pólitískar ástæð-
ur liggi að baki ákvörðun dómar-
ans. Glæpsamlegu athæfí sé ekki
fyrir að fara.
Keating vill ekki verða forseti
Canberra. Reuter.
Hvergi slak-
að á Evró-
klónni
• EVRÓPSKA rafmagnsstaðl-
aráðið (CENELEC), sem lengi
hefur barizt árangurslaust fyrir
því að rafmagnsklær og -innst-
ungur í Evrópuríkjum yrðu sam-
ræmdar, segist munu halda
ótrautt áfram og setur sjálfu sér
nú frest til ársloka 1996 til að
(júka ætlunarverki sínu. Ráðið
hafnaði í april síðastliðnum til-
lögum um nýja Evró-kló, sem
koma átti í stað 20 mismunandi
tenginga, sem valda ferðamönn-
um og kaupendum rafmagns-
tækja í Evrópu miklum óþægind-
um og hugarangri. Fulltrúar
Bretlands og Þýzkalands eru á
meðal þeirra, sem voru á móti
nýju klónni. Brezka raftækni-
nefndin hafnaði tillögunni vegna
þess að liún var ekki ánægð með
innstungurnar.
• ÞINGMENN úr öllum flokkum
hafa endurvakið hreyfinguna
„Bretland í Evrópu“, sem lagði
að kjósendum fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna um EBE-aðild
árið 1975 að greiða atkvæði með
áframhaldandi veru Breta í
bandalaginu. Giles Radice, for-
maður brezku Evrópuhreyfing-
arinnar, segir að „fornesþjutaut"
ESB-andstæðinga skaði ekki að-
eins tengsl Bretlands við önnur
ESB-ríki, heldur stofni það
sjálfri ESB-aðiId landsins í
hættu. Radice, sem er þingmaður
Verkamannaflokksins, sagði að
kæmi til nýrrar þjóðaratkvæða-
greiðslu um ESB-aðiId, vildu
Evrópusinnar vera tilbúnir til
bardaga.
PAUL Keating, forsætisráðherra
Ástralíu, lýsti því yfir í gær að
hann myndi ekki sækjast eftir emb-
ætti forseta ef Ástralir samþykktu
í þjóðaratkvæðagreiðslu að stofna
lýðveldi. Keating kynnti á miðviku-
dag áform um að ástralskur forseti
tæki við embætti þjóðhöfðingja af
Elísabetu Bretadrottningu árið
2001.
Konungssinnar hafa margir
hveijir gagnrýnt Keating harðlega
og saka hann um að sækjast eftir
embættinu sjálfur. „Ég myndi aldr-
ei gefa kost á mér, aldrei,“ sagði
Keating við ástralska útvarpið í
gær. „Ég er þeirrar skoðunar að
maður sem tengist stjórnarskrár-
breytingum með þetta nánum hætti
megi á engan hátt reyna að nýta
sér þær sjálfum sér í hag.“
Jákvæð viðbrögð
fjölmiðla við lýð-
veldishugmyndum
Samkvæmt tillögu Keatings yrði
forseti kjörinn af þinginu og yrði
að hljóta tvo þriðjuhluta atkvæða
til að ná kjöri. Stjórnmálamenn sem
gæfu kost á sér mættu ekki hafa
haft afskipti af stjómmálum í fímm
ár.
Er ætlunin að halda þjóðarat-
kvæðagreiðslu um málið annað-
hvort 1998 eða 1999. Skoðana-
kannanir hafa undanfarin ár bent
til að 50-60% íbúa séu hlynnt því
að Ástralía verði lýðveldi.
Ástralskir fjölmiðlar fögnuðu til-
lögunum og sögðu óhjákvæmilegt
að stofna lýðveldi. Leiðarahöfundur
The Daily Telegraph Mirror sagði
þetta vera spurningu um þroska.
„Við eru orðin að fullvaxta þjóð og
rétt eins og öll börn verða að sýna
fram á sjálfstæði sitt þegar þau ná
unglingsaldri er orðið tímabært að
við vörpum hinum táknrænu tengsl-
um við Bretland fyrir róða. Stofnum
lýðveldi," sagði í forystugrein blaðs-
ins;
I leiðara Sydney Morning Herald
sagði að óhjákvæmilegt væri að
stofna lýðveldi en að miklu skipti
hvemig nýr forseti yrði kjörinn. Ef
ekki næðist samstaða um það væri
hætta á að málið yrði tekið upp að
nýju ef Keating og Verkamanna-
flokkur hans héldi ekki völdum í
þingkosningunum á næsta ári.