Morgunblaðið - 16.06.1995, Qupperneq 30

30 FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Síðari grein
BRUNAMÁLASTJÓRI fullyrti í
faglegri ráðgjöf sinni sem embætt-
ismaður á sínum tíma að kostnaður
við Brunamálaskólann myndi nema
um 90 milljónum króna. Lauslega
áætlaður kostnaður starfshóps sem
félagsmálaráðherra skipaði til að
vinna að núgildandi reglugerð skói-
ans nam um 16 milljónum króna en
við gerð fjárhagsáætlunar fyrir árið
1995 lagði brunamálastjóri til 8,3
milljónir króna til rekstrar skólans.
Hann hefur reynt að rökstyðja þessa
hugarfarsbreytingu sína með því að
segja að breytingar hafi verið gerðar
á framangreindri reglugerð og þar
með hafi skólinn ekki verið ætlaður
hlutastarfandi slökkviliðsmönnum.
Hér er um vísvitandi rangfærslur að
ræða og ber starfsemi skólans þess
best vitni en þar hefur hlutur lands-
byggðarinnar verið verulegur og er
það í samræmi við upphafleg áform.
I viðtali því sem birtist í dagblaðinu
Tímanum hinn 10. júní sl. er eftir
brunamálastjóra að „það sé skylda
sín að skólinn fari ekki út fyrir fjár-
lög, en á þessu ári fékk hann 8,3
milljónir króna sem séu í raun búnar
og því muni skólastarfið liggja niðri
það sem eftir lifir árs. Hann komi
ekki til með að skrifa upp á fleiri
reikninga."
Þá hefur brunamálastjóri fullyrt
að skólinn þjóni aðeins hagsmunum
atvinnuslökkviliðsmanna og sé sér-
stakt hagsmunamál Slökkviliðs
Reykjavíkur. I stað framangreindrar
neikvæðrar yfírlýsingar brunamáia-
stjóra hefði hann sem æðsti embætt-
ismaður brunamála átt að fagna því
að stærstu slökkvilið landsins, þ.e. í
Reykjavík og á Keflavíkurflugvelli,
hafa samþykkt að opna starfsemi
sína fyrir samræmdri
uppbyggingu menntun-
ar og þjálfunar slökkvil-
iðsmanna í landinu.
Þvert ofan í fullyrðing-
ar þess efnis að framan-
greindir aðilar hefðu
tekjur af fyrirkomulag-
inu hafa þessir aðilar
haft af því allnokkurn
kostnað. Vil ég fá að
nota tækifærið hér fyrir
hönd slökkviliðsmanna
í landinu og þakka yfir-
mönnum þessara liða
sérstaklega fyrir já-
kvæða afstöðu og fram-
lag sitt til almennt
bættrar menntunar og
þjálfunar slökkviliðs-
manna.
Manneskjur til
óþurftar!
I viðtalinu í dagblaðinu Tímanum
er haft eftir brunamálastjóra að
hann fagni því að stjórnarformaður
ásamt fulltrúa Landssambands
slökkviliðsmanna ætli að segja af
sér, enda til óþurftar í stjórninni.
„Ég fagna því þegar slíkar mann-
eskjur fara,“ segir brunamálastjóri
orðrétt. Dæmi hver sem dæma vill
það. hugarfar sem á bak við slík orð
liggur. Það getur ekki og má ekki
gerast að embættismaður komist
upp með slíka óvirðingu við viðkom-
andi eftirlits- og gæsluaðila almenn-
ings., Það er mat greinarhöfundar
að ef þannig framkoma er látin óá-
talin skaði hún hagsmuni almenn-
ings og ímynd opinberra stofnanna
með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Skýrsla ríkisendurskoðunar
Mál þetta snýst ekki nema að litlu
leyti um skýrslu ríkis-
endurskoðunar heldur
fyrst og síðast um þá
miklu samstarfsörðu-
leika sem verið hafa
milli brunamálastjóra
og stjórnar Brunamála-
stofnunar í gegnum tíð-
ina eins og skýrslan
reyndar undirstrikar.
Þá sýnir skýrslan svo
ekki verður um villst
að mati greinarhöfund-
ar að ekki er allt með
felldu í rekstri og störf-
um Brúnamálastofnun-
ar á starfstíma fráfar-
andi stjórnar og gefur
skýrslan þannig fullt
tilefni til frekari skoð-
unar á starfsemi stofnunarinnar. Hér
verður aðeins drepið á nokkrar þeirra
athugasemda sem eru á þriðja tug
og fram koma í skýrslu Ríkisendur-
skoðunar og snúa beint að bruna-
málastjóra sem forstöðumanni:
Að innan brunamálastofnunar er
ekkert eftirlit með innheimtu
brunavamargjalds frá trygging-
arfélögum og því engin afstemm-
ing gerð.
Að birgðalisti vegna innkaupa á
varahlutum í Bedford slökkvibif-
reiðar skuli ekki hafa verið gerð-
ur, þó færðar hafí verið á við-
skiptareikning tiltekins fyrirtæk-
is 4.514.806 á árunum 1993 og
1994.
Að ekki skuli hafa verið leitað
tilboða í prentun vegna stofnun-
arinnar, heldur keypt þjónusta
af tilteknu fyrirtæki fyrir
5.099.000 á árunum 1992 til
1994.
Að ekkert eftirlit skuli vera með
fjölda orlofs- og veikindadaga
Landssamband slökkvi-
liðsmanna vonar, segir
Guðmundur Vignir
Oskarsson, að félags-
málaráðherra leysi
vandann með þeim
hætti að friður komist á
um framgang bruna-
mála í landinu.
brunamálastjóra og skrifstofu-
stjóra.
Að ekkert eftirlit hafi verið með
hve marga orlofs- og veikinda-
daga hver starfsmaður tók á ár-
inu.
Að tvær endurgreiðslur hafa bor-
ist frá norrænu samtökunum
(NKB) stílaðar á brunamálastjóra
sem ekki hafi komið til lækkunar
á ferðakostnaði, vegna óvissu
brunamálastjóra um hvemig beri
að bóka slíkar greiðslur.
Að ónúmeraðar kvittanir skuli
gefnar út af stofnuninni þegar
seld eru fræðirit og annað efni
útgefið af stofuninni. Þá eru fjár-
munir sem til falla vegna sölu á
fyrrnefndu efni geymdir í skrif-
borðsskúffu þar til þeir eru send-
ir til ríkisféhirðis.
Að innréttaður hafi verið gámur
á Egilsstöðum fyrir kr. 2.236.000
án vitundar stjórnar Brunamála-
stofnunar.
Það er mat greinarhöfundar. að
það sé ekki á færi ríkisendurskoð-
unar og geti vart verið á verksviði
hennar að leggja mat á forsendur
póltískra eða faglegra ákvarðana,
slíkar ákvarðanir hljóta alltaf að vera
á ábyrgð Alþingis og viðkomandi
ráðherra. Þannig er hin eiginlega
ábyrgð á rekstri ríkisstofnanna í
höndum framangreindra aðila.
Lokaorð
Það var á 3ja þingi Landssam-
bandsins í vor sem leið að formaður
Fullyrðingar
brunaniálastj óra
Guðmundur Vignir
Óskarsson
NÝ STJÓRN-
SÝSLULÖG tóku gildi
á íslandi í maí 1993.
Markmið og tilgangur
laganna er að tryggja
íslenskum ríkisborgur-
um réttarfarslegt ör-
yggi einkum er varðar
samskipti borgaranna
við opinbera aðila,
bæði á vegum sveitar-
félaga og ríkisins.
Ýmsar réttarbætur
hafa þegar náð fram
að ganga, er tengjast
framkvæmd hinna
nýju stjórnsýslulaga og
oftar er nú talað um
það en áður var, hvort
hinir ýmsu aðilar í opinberri þjón-
ustu, s.s. dómarar, ráðherrar, emb-
ættismenn o.fl. séu hæfir til að tak-
ast á hendur hin ýmsu verkefni sem
koma upp á borð þessara aðila,
vegna tengsla þeirra við aðila er
verkefnið varðar. I þessum álitaefn-
um komast embættismenn eins og
t.d. ríkislögmaður oft að þeirri nið-
urstöðu að aðilar séu vanhæfir til
að vinna að lausn hinna ýmsu mála
vegna meintra hagsmunatengsla
þeirra við málsaðila.
Hér er um umtalsverða réttarbót
að ræða fyrir þá sem þurfa að reka
erindi sín í kerfinu og eiga sam-
skipti við mismunandi vísa kerfís-
karla- og kerlingar, sem á stundum
láta stjórnast af brjóstviti sínu og
geðþótta.
Grunnskólinn er hluti af lögboð-
inni opinberri þjónustu
og starfar skv. sérstök-
um lögum — grunn-
skólalögunum — og
hvílir framkvæmdin á
ríki og sveitarfélögum.
Samkvæmt 1. gr.
stjórnsýslulaganna
(lög nr. 37/93) fellur
starfsemi grunnskól-
ans undir ákvæði lag-
anna. Þessa ályktun
má draga af undan-
tekningarákvæði í 2
tl., 2. mgr. 21. gr. þar
sem skilgreint er sér-
staklega hveijar skyld-
ur stjórnvalds eru, þeg-
ar krafist er rökstuddr-
ar niðurstöðu um einkunnir, sem
veittar eru fyrir frammistöðu á
prófum.
Námsmat
Hluti af lögboðinni starfsemi
grunnskólans er að meta náms-
árangur nemenda og má skipta því
mati niður í tvo meginþætti, sem
eru almenn próf, sem skólinn ann-
ast sjálfur og hinsvegar svokölluð
samræmd próf, en þeim er ætlað
að vera marktækur samanburður á
námsárarigri grunnskólanemenda á
landinu öllu í þeim námsgreinum
sem samræmdu prófin taka til.
Þegar framkvæmd samræmdu
prófanna er skoðuð vaknar spurn-
ingin um það, hvort samræmdu
prófin í grunnskólanum séu mark-
tækt mat á námsárangri grunn-
skólanemenda á Islandi.
í ljósi stjórnsýslulaga
kemur ótvírætt í ljós,
segir Héðinn Emils-
son, að framkvæmd
samræmdu prófanna er
óeðlileg og ólögleg.
Framkvæmd samræmdu
prófanna
Hluti af framkvæmd samræmdu
prófanna er að semja prófverkefnin.
Nú er því þannig komið fyrir af
fræðsluyfirvöldum, að starfandi
kennarar í grunnskólanum semja
prófverkefnin í samræmdu prófun-
um í þeim greinum sem þeir kenna
stórum hópi nemenda. Þetta verk
vinna kennarar þessir á sama tíma
og þeir eru að undirbúa nemendur
sína undir hið samræmda próf, sem
m.a. er notað til að meta náms-
árangur í skólanum og gera á hon-
um eðlilegan samanburð við aðra
grunnskóla.
Þegar- þessi framkvæmd er skoð-
uð í ljósi hinna nýju stjórnsýslulaga
kemur ótvírætt í ljós að hér er um
óeðlilega og ólöglega framkvæmd
að ræða. Það er deginum ljósara
að kennarinn sem semur prófverk-
efnið miðar prófverkefnið við sínar
áherslur í kennslunni og skapar þar
með nemendum sínum sterkari að-
stöðu til að leysa verkefnið en öðr-
um nemendum sem hafa haft aðra
kennara með aðrar áherslur.
Ef mannlegi þátturinn í kennar-
anum sem semur prófið er veikur
getur það leitt til þess að kennarinn
kenni beinlínis beinan undirbúning
að prófverkefninu og bijóti þannig
trúnað gagnvart verkefni sínu og
þeim nemendum sem ætlað er að
þreyta prófið.
I þessu dæmi er hagsmuna-
áreksturinn svo harður, að ótvírætt
verður að telja, að grunnskólakenn-
arar, sem kenna „samræmdar
námsgreinar“ í 10. bekk, séu, skv.
stjórnsýslulögunum (6. tl., 3. gr.
og 4. gr.), vanhæfir til að semja
samræmd próf í þeim greinum sem
þeir kenna.
Með hliðsjón af framansögðu er
það skylda fræðsluyfirvalda að fela
öðrum en fyrrgreindum grunn-
skólakennurum að semja verkefni
samræmdu prófanna svo að þau
geti talist marktækt mat á starfi
nemenda og kennara.
Mat á lausnum nemenda í
samræmdum prófum
grunnskólans
Þegar kemur að mati á úrlausn-
um nemenda á samræmdum prófum
vakna einnig spurningar um hvort
sú framkvæmd standist gagnvart
stjórnsýslulögum. Nú er fyrirkomu-
lagið þannig að hópur kennara fer
yfir úrlausnir nemenda. I þessum
hópi prófdómenda eru margir að
fara yfir prófverkefni sinna eigin
nemenda. Þessi framkvæmd sýnist,
af mörgum ástæðum, orka mjög
tvímælis. Nemendur sitja greinilega
ekki allir við sama borð, þegar verk-
efni þeirra og úrlausnir eru metin
á hinum samræmdu prófum. Eðli-
legra væri að annaðhvort færu allir
kennarar yfir lausnir sinna nem-
enda, eða enginn kennari færi yfir
lausnir eigin nemenda.
Óþarfi ætti að vera að taka fram
hve prófdómarinn — kennarinn —,
sem fer yfir úrlausnir eigin nemenda
á auðveldara með að lesa og vinna
Stjórasýslulögin og
grannskólinn
Héðinn
Emilsson
stjórnar Brunamálastofnunar opnaði
inn á það stóra kýli sem lengi hefur
fengið að vaxa innan Brunamála-
stofnunar og flestum landsmönnum
er nú kunnugt um. Þar var ekki
unnið öfundsvert verk en sýndi
miklnn kjark og ábyrgð stjómar-
formannsins.
Það hefur almennt ríkt mikill sam-
hugur milli aðila innan málaflokksins
á undanförnum árum, fjölmörg góð
málefni hafa verið að ná landi og
er það ekki síst að þakka samstöðu
slökkviliðsmanna og miklum vilja til
að stuðla að endurbótum í brunamál-
unum.
Eins og fram kemur í skýrslu ríkis-
endurskoðunar skaða samstarfsörð-
ugleikar af því tagi sem eru uppi
innan Brunamálastofnun framgang
brunamála og það er ekkert sem
bendir til að breytingar verði þar á
þrátt fyrir skipan nýrrar stjórnar.
Vandinn sem framundan er snýst
ekki um að breyta gildandi lögum
og reglum sem sett voru á sínum
tíma af Alþingi eftir að hafa fengið
ítarlega umfjöllun og yfirferð flölda
aðila, jafnhliða faglegri yfirferð lög-
fræðinga félagsmálaráðuneytisins.
Nei, sá ótti læðist að manni að sami
vandinn muni snúa að hvaða stjórn
sem við tæki í Brunamálastofnun,
samstarfsörðugleikar við brunamála-
stjóra eru ekki einangraðir við þá
einstaklinga sem skipuðu fráfarandi
stjórn heldur er vandinn mun dýpri
og því miður líklegur til að viðhald-
ast á meðan núverandi brunamála-
stjóri veitir stofnuninni forstöðu.
Félagsmálaráðherra á mikinn vanda
fyrir höndum því afsögn fulltrúa allra
þeirra samtaka sem samkvæmt lög-
um eiga að skipa stjórn Brunamála-
stofnunar hlýtur að kalla á ítarlega
umijöllun ráðuneytisins um málið
með þessum aðilum áður en lengra
er haldið.
Landssamband slökkviliðsmanna
vonar að vel takist til við lausn þessa
erfiða máls þannig að friður komist
á um framgang brunamála í landinu
í komandi framtíð.
Höfundur er formaður
Landssambands
slökkviliðsmanna.
úr úrlausnum þeirra nemenda sem
hann hefur unnið með í t.d. 3 ár,
heldur en að vinna úr og meta úr-
lausnir þeirra nemenda sem hann
hefur aldrei séð rithöndina né stíl
áður.
I þessu sambandi ber einnig að
hafa í huga að það er mjög eðlilegt
og æskilegt að kennarar nái þeim
árangri í starfi, að á milli þeirra og
nemenda skapist gagnkvæmt
traust, velvild og jafnvel vinátta.
Það er ómannlegt að slík tengsl
hafi ekki áhrif í starfi, þegar úr-
lausnir nemenda eru metnar.
Þrátt fyrir miklar framfarir á öll-
um sviðum virðist það ekki hafa
skilað sér í breyttum og faglegri
vinnuaðferðum, hvað varðar tækni-
legt mat og úrvinnslu á samræmd-
um prófum.
Enn merkja nemendur prófhefti
sín kyrfilega með nafni, bekk og
skóla. Prófdómendum er því fullljóst
í hvert sinn að „nú eru þeir að fara
yfir og meta úrlausnir Jónu og Jóns
í Séstvallaskóla."
Það er torskilið hversvegna núm-
erakerfi hefur ekki verið komið á
eða öðru því formi sem leiddi til
þess að prófdómarar vissu ekki nöfn
nemenda, þegar þeir dæmdu úr-
lausnir þeirra.
Fróðlegt væri að ráðuneyti
menntamála léti athuga, hveijir
hafi samið og farið yfir samræmd
próf sl. 20 ár og gerði jafnframt
úttekt á hvort tengsl fyndust á milli
þessa og útkomu skólánna úr próf-
unum.
Niðurstaða
Hæfir aðilar, skv. stjórnsýslulög-
um, eiga að semja, yfirfara og
meta samræmdu grunnskólaprófin.
Prófdómarar eiga hvorki að vita
nöfn nemenda né skóla, sem eiga
úrlausnirnar sem þeir dæma. Að
vita nafnið getur truflað dómarann
og honum kemur nafnið ekkert við.
Höfundur er vátryggingamaður.