Morgunblaðið - 17.06.1995, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
GANGAR elstu mennta-
stofnunar landsins eru
mannlausir því að náms-
menn eru horfnir út í
sumarið, og svo mikil er
kyrrðin að skraf í ritur-
um rektors uppi á þriðju hæð heyr-
ist niður í anddyri. Dymar að kont-
ór rektors eru opnar upp á gátt
og þar situr hann sjálfur í morgun-
birtunni niðursokkinn í vinnu og
veit ekki að frá stigaskörinni er
horft á hann með athygli. Guðni
rektor er goðsögn í lifanda lífi.
Meðan fijálslyndið og meðal-
mennskan tröllreið mörgum
menntastofnunum landsins barðist
hann fyrir klassískri menntun, aga
og íhaldssemi, og beitti óspart sín-
um óborganlegu málvopnum í
þeirri baráttu. Hann hafði betur
og þess vegna stendur Mennta-
skólinn í Reykjavík undir sama
nafni og fyrrum.
Kontór Guðna rektors er líklega
einn sá frægasti á landinu því að
hér hafa margir helstu framámenn
landsins verið skammaðir. Skrif-
borðið er þakið pappírsblöðum sem
rektor er að púsla saman, síminn
hangir á bláhorni úti við gluggann,
en í hillunum handan borðsins
hímir tölvan hálf umkomulaus og
virðist ekki hafa verið notuð vikum
saman. Menn eru víst ekkert sér-
lega móderne á þessum bæ.
Guðni rífur upp tóbakspung sem
er í stíl við fomt og virðulegt and-
rúmsloft staðarins, raðar tóbakinu
'í beina, langa línu á handarbakið,
bíður svo um stund með höndina
í viðbragðsstöðu meðan hann held-
ur stutta tölu um skólann, og tek-
ur svo hressilega í nefið.
Andartaki síðar er blárósóttur
tóbaksklútur hafinn á loft með
snöggri vinstrihandarsveiflu, og
við bíðum bæði um stund eftir
hnerranum.
Þegar hann er afstaðinn spyr
ég hveiju hann sé nú stoltastur
af þegar hann lítur yfir tuttugu
og fimm ára feril sem rektor?
„Þarna komstu nú aftan að
mér, segir hann og snýtir sér laus-
lega. „Eg er kannski ánægðastur
með að hafa átt minn þátt í að
viðhalda bekkjarkerfínu og að
standast atlöguna að skólanum.
Maður getur séð það út úr reglu-
gerðinni frá 1970 að hún beinlínis
miðar við að framhaldsskólar verði
áfangaskólar, nánast öll ákvæði
þar um bekkjarskólana eru bráða-
birgðaákvæði."
- En hvað hefði mátt betur fara?
„Ég er nú svo helvíti montinn
að mér dettur ekki neitt í hug, en
það er áreiðanlega margt sem
hefði mátt fara betur. Sannleikur-
inn er sá að ég hef svo þjált minni
að ég gleymi strax því sem er
óþægilegt. Það er partur af því
að vera ekki langrækinn. En það
er auðvitað ótal margt sem maður
sá kannski einum of seint en gat
lagfært á síðari stigum. Eins og
menn vita þá eru gáfurnar aldrei
meiri en guð gaf.“
Agi og íhaldssemi
Guðni rektor Guðmundsson er
fæddur 14. febrúar 1925. Foreldr-
ar hans voru Nikólína Hildur Sig-
urðardóttir húsmóðir, og Guð-
mundur Helgi Guðmundsson gull-
smiður. Eftir stúdentspróf frá
Menntaskólanum á Akureyri hélt
Guðni utan til náms og lærði ensku
og frönsku við Edinborgarháskóla,
og um tíma við Sorbonneháskól-
ann í París. Hann hóf störf sem
kennari við MR árið 1951 og vann
jafnframt fulla vinnu sem blaða-
maður á Alþýðublaðinu í nokkur
ár.
Guðni varð rektor árið 1970 og
er því búinn að vera 44 ár í skólan-
um, eða hátt í hálfa öld. En hann
hefur ekki aðeins verið í sama
skólanum næstum allt sitt líf, held-
ur hefur hann líka búið í grennd
við skólann frá fæðingu. Fyrst í
foreldrahúsum á Oðinsgötu, síðan
á Laufásveginum með konu sinni
Katrínu Ólafsdóttur, sem nú er
ÉGER
BARA
KENNARI
Guðni Guðmundsson rektor Menntaskólans í Reykjavík lætur
af störfum í haust. Meðan hann gengur frá tölum og skjölum
spjallar hann við Kristínu Maiju Baldursdóttur um menntun
o g málfræði, bókmenntir og Brahms, og segir frá nemendum
sínum sem hann segist munu sakna mest.
Morgunblaðið/Kriatinn
Guðnirektor
HVERNIG á til dæmis að túlka það að þegar latínukennsla var um það bil að deyja
út í skólakerfinu, lét ég hefja grískukennslu og kennslu fornfræða í skólanum?
látin, og bömum þeirra sjö, Guð-
mundi Helga, Guðrúnu, Ólafi
Bjama, Hildi Nikólínu, Önnu Sig-
ríði, Sveini Guðna og Sigurði
Sverri.
Barnabömin em nú orðin átján,
og þótt Guðni muni ekki öll nöfn
nemanda sinna né þeirra 4560
stúdenta sem hann hefur útskrif-
að, segist hann vera harður á nöfn-
um barnabarnanna.
- Hvernig er að eiga svona stóra
fjölskyldu?
„Það er ágætt, þegar þau líta
inn getur oft orðið ansi fjömgt.
Mikið talað,“ segir hann.
- Þó mikið hafi verið talað og
sprellað í elsta skóla landsins þá
hefur íhaldssemin og aginn líklega
einkennt hann?
„Jújú. Það er dálítið sérkenni-
legt með þetta orð íhaldssemi. Það
fer allt eftir því hvort maður talar
um það í pólitísku sambandi eða
ekki, hvort merking þess verður
pósitíf eða negatíf. Eg held að
visst magn af íhaldssemi sé nauð-
synleg í hveiju þjóðfélagi. Hvatvís-
in og nýjungagirnin em mönnum
nokkuð eðlislægar og ef þær fá
einar að ráða og koma sínu fram
getur verið erfitt að lagfæra mis-
tök þeirra. Einhvers staðar verður
þá að vera festa til viðmiðunar.
Agaleysi á illa við í skólum þeg-
ar haft er í huga að orðið „discipl-
in“ þýðir líka fræðigrein. Engin
fræði verða iðkuð án aga. Best er
að menn hafi sjálfsaga, ef það ekki
dugar verður utanaðkomandi agi
að koma til. Sjálfsaginn byggist á
samviskusemi og sjálfsvirðingu.“
Grunnskólinn dagheimili
Guðni hefur stundum tjáð sig
um menntun í landinu og á þessum
tímamótum spyr ég hvað honum
finnist um hana.
„Það á að byija fyrr að reyna
á þolrifin í krökkum. Þau eru
óskaplega næm í bernsku, ég held
að það verði að nota þann tíma
til að pumpa í þau meiru en gert
hefur verið í grunnskólanum. Mér
finnst það ekki góð pólitík að líta
á grunnskólann sem dagheimili.
Það verður ekki síst að þjálfa
þau í íslensku. Ef menn læra
tungumál eingöngu í gegnum eyr-
að eins og þeir læra móðurmálið,
verður stafsetningin erfið. Við
erum ekki eina þjóðin sem eigum
í erfiðleikum með að kenna af-
kvæmum okkar stafsetningu.
Þetta hefur verið viðloðandi
vandamál ekki síst í ensku-
mælandi löndum, því að stafsetn-
ingin á ensku er með ólíkindum
vitlaus miðað við framburð.
Kannski er það að sumu leyti kost-
ur að það er ekki hægt að staf-
setja ensku nema að hafa gott
sjónminni eða vilja og getu til að
Iæra.
Hérna er hins vegar framburð-
urinn og stafsetningin svo tiltölu-
lega lík að við verðum að reyna
að læra hana gegnum málfræðina.
Mér hefur fundist íslenskan verða
minna gagnsæ eftir að setan var
tekin út. Ég er enginn íslensku-
maður, en ég held að ofureinföldun
á stafsetningu sé ekki góð. Það
er ekki hægt að komast fram hjá
því að menn verða bara að læra.
Ég er nú kannski svolítið hugs-
andi út af þeim kröfum að fleira
og fleira sé kennt í skólum. Það
er eins og foreldrar eða aðrir vilji
ekkert tala við krakkana eða
kenna __ þeim nokkurn skapaðan
hlut. Ég tala nú ekki um allar
þessar hagnýtu greinar sem verið
er að reyna að troða inn í skóla-
kerfið. Ég held að skólakerfið
væri miklu betra ef það einbeitti
sér að þeirri grunnfræðslu sem það
hefur traditsjónelt haft með hönd-
um.
Sem sagt að menn séu vel að
sér í móðurmálinu, einu til þremur
erlendum málum, viti sínu viti í
sögu, kunni helstu atriði í náttúru-
fræði, geti reiknað, hver eftir sinni
getu, sem sagt styrki þann grunn
sem svo ótal margt annað hvílir á.