Morgunblaðið - 21.06.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
MIÐVIKUDAGUR 21. JÚNÍ1995 29
I
i
I
I
i
I
1
I
4
4
4
4
4
4
4
4
<
<
H
INGIBJORG
JÓHANNSDÓTTIR
+ Ingibjörg Jó-
hannsdóttir
hússtjórnarkennari
fæddist á Löngu-
mýri í Skagafirði
1. júní 1905. Hún
lést á Borgarspíta-
lanum 9. júní síðast-
liðinn og fór útför
hennar fram frá
Áskirkju 19. júní.
Þakkir Þjóðkirkj-
unnar
Við fráfall Ingi-
bjargar Jóhannsdótt-
ur, sem oftast var kenndi við
Löngumýri í Skagafirði, er mikill
persónuleiki horfinn af sjónarsvið-
inu.
í afmælisveislu á Skjóli 1. júní
sl., þegar Ingibjörg fyllti níutíu ár
og naut þess sem ævinlega að hafa
góðvini í kringum sig, talaði ég um
hugsjónagleði þá, sem ævinlega
hefði fylgt henni. Hún sá ekki að-
eins hvarvetna verkefni, sem biðu
þess, að leyst væru, heldur hafði
hún á alveg ótrúlega töfrandi hátt
lag á því að koma öllu fram til
heppilegs áfanga. Og oftar en ekki
að sjá það fullgjört, sem i fyrstu
höfðu verið draumar hennar og
ekki öllum þótt þess legir, að fram-
kvæmdir fylgdu.
Hún var einnig og í góðu sam-
ræmi við hugsjónir sínar mikil trú-
kona. Bænin var henni eðlileg og
ljúf og hún lagði sjálfa sig og svo
verkin sín í hendur almáttugum
Guði. Fann það líka og sannaði í
lífi sínu, að hún var bandamaður
hans og hann nýtti hæfileika henn-
ar til hinna góðu verka. Kristur var
ævinlega nálægur og náð hans í
fyrirgefandi umhyggju sinni var
eins og himnesk dögg, sem gerir
allt betra og bætir úr, ef mótviðri
hamla framrás.
Fundir okkar lágu fyrst saman
vorið 1955. Ég var kvaddur til
fundar við hana á heimili Ásmund-
ar biskups Guðmundssonar einn
fagran sólskinsdag og frú Steinunn
leiddi mig til stofu. Þar sat þá þessi
höfðinglega kona, brosti hógvær-
lega til mín og var mikil reisn yfir
henni í íslenskum búningi, sem hún
var að höfðingja hætti. Erindið var
að fá mig til liðs við sig um að
reka heimili á Löngumýri næsta
sumar og skyldi ætlað ungum
stúlkum. Mér leist ekki of vel á
þetta, hafði ætlað mér að nota sum-
arið til að flýta för minni að loka-
prófí. Komst þó að þvi, að það var
aldrei auðvelt að segja nei við Ingi-
björgu og kunni hún því ævinlega
betur að hafa sitt fram. Ekki síst,
þegar henni þótti það ejnhverju
skipta. Og ekki dró úr, að Ásmund-
ur frændi minn fylgdi beiðni henn-
ar eftir af þeirri ljúfu ákveðni, sem
einkenndi hann.
Ég las lítið í fræðibókum á
Löngumýri þetta sumar. En lærði
þó margt. Mest af þeim stöllum og
ævilöngu vinkonum og samstarfs-
mönnum, Ingibjörgu og Björgu
Jóhannesdóttur, en varla er önnur
nefnd án þess að hinnar sé getið.
Lærði tærleika trúarinnar, tign
bænarinnar og dýrmæti sagna og
ljóða, sem tengjast sögu þjóðar og
kirkju. Sumarið lagði því vafalaust
betri grunn að framtíðarverkefnum
mínum en meiri lestur í fræðibók-
um hefði getað miðlað. Mátti þá
líka bæta úr því þótt síðar yrði.
Þegar kom að því, að ár urðu
of mörg til að halda svo áfram, sem
fyrr hafði verið eðlilegt, ákvað Ingi-
björg, vel studd af vinkonu sinni
Björgu, að ánafna Þjóðkirkjunni
Löngumýri og skyldi staðurinn not-
aður til fræðslu og þjónustu í þeim
anda, sem hún hafði sjálf og þær
Björg báðar, starfað og miðlað
mörgum miklu. Frá þeirri stundu
hefur hugur Ingibjargar verið jafn-
bundinn fögrum Skagafirði og
ættaróðali eins og ævinlega, og
skipti engu, þótt þær
flyttu hingað til höfuð-
borgar. Hún sá þetta
allt fyrir sér og naut
þess að frétta af fram-
kvæmdum. Og þótt
sjón skertist og hyrfi
loks alveg í myrkur,
sá hún allt með sama
hætti og áður í krafti
anda síns og skarp-
skyggni.
Fyrir hönd Þjóð-
kirkjunnar vil ég
þakka Ingibjörgu á
Löngumýri að leiðar-
lokum. Þakka ekki að-
eins gjafir hennar góðar, jörð og
hús fýrir norðan í Seiiuhreppnum
og ekki að heldur einvörðungu ann-
að það, sem hún hefur reitt fram
til eflingar starfinu, heldur þakka
ég fyrir það fyrst og fremst, sem
hún var sjálf. Hugsjónagleði er
dýrmæt og ekki síst á tímum, sem
of oft eru sorglega jarðbundnir og
hlekkjaðir í fjötrum efnishyggjunn-
ar. Ég þakka henni bjartsýni trúar-
innar og þá gleði, sem hún naut
og miðlaði öðrum í samfélaginu,
sem trúin mótaði. Og ég þakka
henni vináttu áranna allra, allt frá
þeirri stundu, sem ég leit hana fyrst
í stofunni á biskupsgarði, þar til
ég kvaddi hana á Skjóli á níræðisaf-
mælinu.
Merk kona er kvödd, merkri
konu er þakkað. Megi ævinlega
einhveijir verða til þess að taka
upp merkið, sem hún selur nú öðr-
um í hendur og fylgja því fram til
sigurs. Fyrirmyndin er glögg og
ákveðin, þar sem hún er sjálf. Hún
þekkti ekki hik, þegar göfugt verk-
efni kallaði. Hún viðurkenndi ekki
uppgjöf en sá alls staðar leiðir til
góðra loka.
Guð blessi þær minningar, sem
við varðveitum um Ingibjörgu á
Löngumýri og sjálfa felum við hana
honum, sem hún treysti og trúði
á. Hún átti heimvon góða. Himn-
arnir opnir biðu hennar.
Ólafur Skúlason.
Hún kallaði mig alltaf frænda
og víst vorum við skyld, en ég hef
skyldleika okkar alls ekki á hreinu.
Það skiptir samt ekki máli hér, því
að ég ætla hvorki að gjöra grein
fyrir uppruna hennar né rekja ætt
hennar. Mig langar aðeins til að
reyna að draga upp tvær eða þrjár
svipmyndir frá samskiptum okkar,
sem mér fínnst lýsa henni mæta
vel.
Mér er minnisstætt, er fundum
okkar Ingibjargar fyrst bar saman
sumarið 1958. Hún hafði beðið mig
að heimsækja sig að Löngumýri
og sagðist eiga við mig biýnt er-
indi. Mér lék nokkur forvitni á að
vita, hvaða brýnt erindi hún gæti
átt við mig - fjarskyldan frænda
- sem hún aldrei hafði augum litið.
Ég var því fullur eftirvæntingar,
er ég kom að Löngumýri og heils-
aði upp á frænku mína. Ég skynj-
aði fljótt, að hér hefði ég mætt
konu, sem vissi, hvað hún vildi.
Köllun hennar var háleit: Að byggja
upp og efla Löngumýri sem kristi-
lega starfsstöð, og allt líf hennar
beindist að því einu að sinna þeirri
köllun.
Hún bauð mig hjartanlega vel-
kominn og sýndi mér húsakynni
Löngumýrar. Stolt lýsti hún fyrir
mér sögu og starfi skóla og staðar.
Það var ekki fyrr en við höfðum
setzt að veizluborði, að hún vék
að erindinu. Ég held, að því verði
bezt lýst með tilvitnunum í tvö
bréf, er hún ritaði mér næsta vet-
ur, þar sem hún vék aftur að sama
efni. í bréfi, dags. 15.12. ’58, ritar
hún svo:
„Það vantar hér þróttmikinn
kristinn æskulýðsleiðtoga í Skaga-
fjörðinn, - byggð ferða þinna.
Hefur þú ekki ástæður og vilja til
þess að klæða þig í herklæðin, setja
á þig hjálminn og höggva hér breið
högg og stór með sverði þínu í
garð nafnkristninnar? Þú fyrirgefur
þó ég að dæmi fornkvenna eggi
þann til bardaga er ég álít að veig-
ur sé í eða þróttur til átaka. Ungir
menn og hraustir þurfa að reyna
á krafta sína, - gefst ekki betra
tækifæri til þess í heimavistarskóla
en innan kirkjuveggja? Jæja,
frændi góður, ég mundi ekki skrifa
þér svona bréf ef ég treysti þér
ekki fyllilega."
Ingibjörg var að bjóða mér skól-
ann á Löngumýri að gjöf, ef ég
vildi taka að mér skólastjómina!
Nærri má geta, hve erindi
frænku minnar kom mér gjörsam-
lega á óvart. Ég held, að mér hafi
hvorki fyrr né síðar verið sýnt slíkt
traust. Mig setti hljóðan og ég
horfði með virðingu á frænku.
Sannarlega minnti hún á fornar
kvenhetjur íslendingasagna.
Það átti hvorki fyrir mér að
liggja að verða skólastjóri á Löngu-
mýri né flytja í Skagafjörð. En ég
reyndi á allan hátt að styðja eflingu
staðarins. Við ræddum ýmsar leiðir
til að tryggja framtíð Löngumýrar-
skóla. Eg hafði nefnt KFUM og
KFUK og Samband íslenzkra
kristniboðsfélaga sem hugsanlega
eignar- og rekstraraðila skólans,
auðvitað án þess að hafa rætt við
félögin. Henni leizt vel á þann
möguleika og í bréfí, dags. 28.9.
’58, ritar hún svo:
„Beztu þakkir fyrir komuna
hingað í sumar. Samkvæmt umtali
okkar leyfí ég mér hér með að
leggja í þínar hendur eftirfarandi
spurningu: Mun KFUM og KFUK-
félagsskapurinn hafa vilja eða getu
til að taka hér við eignarrétti skól-
ans á Löngumýri og þeim fjárhags-
legu skyldum, sem því fylgja ...?
Ég álít að ef þessi kristilega félags-
starfsemi gjörist eigandi skólans
að þá sé tryggð framtíð hans sem
kristilegrar stofnunar og að ég
hafi þá unnið ævistarf sem þjóðinni
verði til blessunar.“
Þessi leið reyndist ekki fær og
að lokum tók þjóðkirkjan við
Löngumýrarskólanum.
Þegar Ingibjörg lét af skóla-
stjóm tók dugleg stúlka við rekstri
skólans, Hólmfríður Pétursdóttir,
og er hún hvarf frá skólanum, tók
önnur dugnaðarstúlka, Margrét
Jónsdóttir, við skólastjórn og hafa
þær báðar staðið sig með mikilli
prýði. Er mér fullkunnugt um, að
Ingibjörg var þeim afar þakklát og
mat störf þeirra mikils.
Þótt Ingibjörg léti af skólastjórn
á Löngumýri og afhenti þjóðkirkj-
unni skólann, var hugur hennar til
hans óbreyttur. í fyrmefndu bréfi
hennar, dags. 28.9. ’58, ritar hún
svo:_
„Ég vil taka það fram að enda
þótt eigendaskipti mundu verða hér
að þessu skólahúsi og umhverfi
þess, að þá mundi ég halda áfram,
eins og verið hefur að prýða þenn-
an stað og vinna að umbótum
hans.“
Ingibjörg stóð sannarlega "við
þessi orð, enda snerist allt líf henn-
ar um Löngumýrarskóla til hinstu
stundar. Hún -stofnaði styrktarsjóð
Löngumýrar og að beiðni hénnar
varð ég formaður hans. Þá heim-
sótti ég hana oft á Reynimelnum,
þar sem hún bjó með Björgu vin-
konu sinni. Sjónin var all mjög tek-
in að dofna og heilsan að gefa sig.
Frá þessum heimsóknum á ég
sérlega dýrmæta minningu um
Ingibjörgu. Hún bað mig eitt sinn
sem oftar að fínna sig. Er ég kom,
var hún lasin og lá í rúminu. Hún
bað mig um að taka við fáeinum
krónum í styrktarsjóð Löngumýrar,
laut síðan yfir rúmstokkinn, dró
pappakassa fram undan rúminu og
tók nokkur umslög upp úr honum.
„Teldu þetta," sagði hún og rétti
mér umslögin hvert af öðru.
Ég man enn, hve mér brá, er
ég opnaði þau og dró fram hvert
seðlabúntið af öðru. Þarna voru
nokkrar milljónir - þetta var að
vísu fyrir peningaskiptin - en þetta
var stórfé. Það kom á mig og ég
horfði agndofa á frænku. Gömul
og hálfblind kona, sem lifði á elli-
laununum sínum, reiddi fram millj-
ónir króna til að Íífshugsjón hennar
mætti rætast og kristni eflast með
íslenzkri þjóð. Mér fannst erfitt að
taka við öílum þessum peningum í
styrktarsjóðinn og spurði hikandi:
„Hefur þú sjálf nóg til eigin fram-
færis?“ „Já, ég hef meira en nóg,“
svaraði hún og brosti. Og þess má
geta, að fyrir fé styrktarsjóðsins
var byggð ný álma við húsakynnin
á Löngumýri, er hýsir tuttugu
manns.
Ég lyfti upp huganum til Guðs
og bað hann að blessa Ingibjörgu,
um leið og ég baðst fyrirgefningar
á eigingirni minni. Þögn ríkti hjá
okkur og ég skynjaði nærveru Heil-
ags anda. Ingibjörg frænka hafði
einstakt lag á að koma mér -sífellt
á óvart.
Hvílík kona! Hvílík fórnfýsi!
Ég hafði svo sannarlega hlakkað
til að heimsækja Ingibjörgu og
samgleðjast henni á níræðisafmæl-
inu, en ég varð sleginn gleymsku
og tók ekki við mér, fyrr en klukk-
an átta um kvöldið. Það þyrmdi
yfír mig og ég hringdi þegar í stað
til hennar og óskaði henni til ham-
ingju með afmælið, um leið og ég
bað hana fyrirgefningar. Hún var
þreytt, en afar ánægð. Svo fórum
við hjónin til hennar daginn eftir
afmælið. Þá var hún ein, þreytt
eftir annasaman dag, en glöð og
þakklát. Við sátum alllengi hjá
henni í góðu næði og ræddum
hinstu rök tilverunnar og ég las
stutta hugvekju fyrir hana. Og
áður en við fórum frá henni, áttum
við bænastund og ég lagði hendur
yfír hana og blessaði hana.
Kannski var gleymzka mín engin
tilviljun, er allt kom til alls. Þegar
ég frétti um andlát hennar aðeins
viku seinna, var ég þakklátur fyrir
að hafa mátt eiga þessa hinstu
næðisstund með henni frammi fyr-
ir augliti Guðs. Ég þakka Guði líf
og starf Ingibjargar frá Löngu-
mýri.
Jónas Gíslason.
í júnímánuði árið 1962 lá leið
mín í fyrsta sinn heim að Löngu-
mýri í Skagafirði. Ég hafði verið
beðin að taka að mér skólastjórn
við húsmæðraskólann, sem Ingi-
björg Jóhannsdóttir, stofnandi og
eigandi hans, hafði nýlega gefíð
Þjóðkirkjunni. Sjálf var ég þá kenn-
ari við annan skóla norðanlands,
svo að fátt varð um svör hjá mér..
Beiðnin kom á óvart og til skólans
þekkti ég lítið. Ég hafði að vísu
heyrt um hugsjóna- og dugnaðar-
konuna Ingibjörgu Jóhannsdóttur
og hagleik handavinnukennarans,
Bjargar Jóhannesdóttur, en aldrei
séð þær. Ég bað því um frest. En
nú lá leið mín þangað vestur til að
kynna mér ýmsar aðstæður.
Á staðnum voru þessar tvær fyrr-
nefndu konur. Þær mættu mér með
slíkri vinsemd og kærleika, að það
vermdi mig inn að hjartarótum.
Einnig höfðu báðar til að bera mikla
reisn og persónuleika, þó að ólíkar
væru þær á ýmsan hátt. Er ekki
að orðlengja það, að eftir þessi
stuttu kynni tók ég starfíð að mér.
Örlögin höguðu því þó svo, að ég
var aðeins þennan eina vetur á
Löngumýri, og hann ekki allan, því
að ég veiktist alvarlega. En meðan
ég dvaldi þar tengdist ég vináttu-
böndum við þessar konur. Þau bönd
hafa styrkst með árunum, sem liðin
eru síðan.
Þó að grein þessi sé rituð að
Ingibjörgu látinni, til að þakka liðin
tíma, vináttu hennar og tryggð,
hlýt ég líka að nefna Björgu. Svo
náið var samstarf þeirra og vinátta
frá fýrstu stund, er Ingibjörg var
skólastjóri á Staðarfelli og Björg
kennari þar. Þegar Ingibjörg flutti
síðan á föðurleifð sína, Löngumýri,
og setti þar á stofn húsmæðraskóla
sinn, fór Björg með henni og studdi
með ráðum og dáð. Þegar litið er
til baka, er furðulegt hveiju hægt
var að koma í framkvæmd, þó að
dugnaður hugsjónakonunnar Ingi-
bjargar væri mjög óvenjulegur.
Þennan vetur sem ég dvaldi á
Löngumýri var Ingibjörg að mestu
heima og inni í íbúð sinni. Aldrei
blandaði hún sér f störf mín né
ákvarðanir, þó að ýmsir hefðu
eflaust gert það, er breytingar voru
gerðar á gamalgrónum venjum.
Aftur á móti sýndi hún mér á allan
hátt ómælda vinsemd, stóð staðföst
við hlið mér í erfíðleikum og gaf —
góð ráð, þegar eftir þeim var leitað.
Ég minnist næturinnar, þegar
landskjálftinn í Skagafirði kom
síðla kvölds. Stúlkurnar, sem ekki
voru fallnar í svefn, urðu óttaslegn-
ar. Hinar hrukku upp af værum
blundi. Sjálf hafði ég frá barnsaldri
nokkra reynslu á þessu sviði, er
landskjálftamir á Dalvík og í Svarf-
aðardal stóðu yfír mánuðum saman.
Ég reyndi því að bregðast skynsam-
lega við, ef framhald yrði á alvar-
legum jarðhræringum. Stúlkunum
safnaði ég saman í anddyri skólans
og hafði dyrnar opnar út í nátt-
myrkrið, ef svo kynni að fara, að
hurðir skekktust og vörnuðu okkur
útgöngu. Þama sátum við allar,
sumar skelfíngu lostnar, aðrar báru
sig betur. Nóttin leið við söng og
sögur. Ingibjörg reyndist okkur frá-
bærlega vel þessa nótt. Með rósemi
sinni sagði hún hveija söguna eftir
aðra. Þær dreifðu huga nemend-
anna, svo að þeir gleymdu ótta sín-
um.
Að loknu löngu og farsælu skóla-
stjórastarfí Ingibjargar á Löngu-
mýri, nokkrum árum síðar, lá leiðin
til Reykjavíkur. Þá urðu samskipti
okkar meiri en áður, enda ekki löng +r
leið milli heimilanna. Þær vinkon-
umar heimsóttu mig og ég þær.
Síðustu árin urðu ferðir mínar þó
færri, en síminn notaður meira en
áður. Vináttan og hlýjan var alltaf
hin sama. Þrátt fyrir háan aldur,
blindu og versnandi heilsu, hélst
andlegur styrkur óbreyttur. Þol-
gæðið var mikið ásamt þakklæti
fyrir hveija veitta aðstoð, bæði
meðan þær .vinkonurnar dvöldu á
heimili sínu ’á Reynimel og eftir að
leið þeirra lá inn í Skjól. Andieg
reisn Ingibjargar hélst til hinstu
stundar. Minni og allur persónuleiki
var hinn sami og áður, og umhyggj-
an fyrir náunganum óbreytt. Alla
tíð bar hún merki góðs uppeldis og
ætternis. Ingibjörg var mjög varkár
í orðum og umtali. Hún var greind,
vel skáldmælt, orðhög og kærleiks-
rík. Einnig var hún mikil bæna-
kona, sem lét ekki blindu sína
hindra sig í að leggja öðrum lið ef
hún gat. Hlýjan í rödd hennar,
handtaki og faðmlögum var ávallt
hin sama.
Sjálf hef ég nú misst góðan vin
og fyrirbiðjanda, sem mér var kær
og hefur auðgað líf mitt í 33 ár.
Fyrir öll kynni okkar vil ég þakka
af heilum hug. Einlægar samúðar-
kveðjur sendi ég Björgu, vinkonu
minni, sem enn heldur andlegri
heilsu, þó að líkamskraftar fari
þverrandi. Einnig sendi ég hlýjar
samúðarkveðjur til Steinunnar,
systur Ingibjargar, og afkomenda
þeirra systra, hennar og Ólafar, sem
er látin, líka til Sigurðar, eftirlif-
andi eiginmanns hennar. Allt
venslafólk Ingibjargar, sem ég hef
átt samskipti við, hefur ávallt sýnt
mér mikla vinsemd og hlýju.
Ég bið Guð að blessa alla þá, sem
voru Ingibjörgu kærir og trúi því,
að bænirnar hennar fylgi þeim um
ókomin ár.
Lilja S. Kristjánsdótt.ir.
‘Vandaðir legsteinar
‘Varaníeg minning
TEINN
Brautarholti 3. 105 Reykjavík
Sími: 562 1393
Úrval Ijóskera,
krossa og fylgihluta.