Morgunblaðið - 07.07.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. JÚLÍ 1995 21
AÐSENDAR GREINAR
Málefni prestastefnunnar
PRESTASTEFNAN 1995 var
haldin í Háteígskirkju í Reykjavík
dagana 20.-22. júní sl. Mér þykir
nokkur ástæða til að gera grein
fyrir málefnum stefnunnar. Þar
kemur einkum tvennt til. Þau mál
er biskup lagði fyrir stefnuna voru
sérstaklega þýðingarmikil og um
afgreiðslu þeirra náðist ákaflega
góð samstaða. En umijöllun nokk-
urra fjölmiðla um prestastefnuna
gaf hins vegar til kynna, að órói,
ósætti og deilur hefðu staðið uppúr;
hver höndin hefði verið uppi á móti
annarri og prestastéttin væri sund-
urslitin af metingi og reiði. Þessi
framsetning er fjarri sanni, eins og
þeir fjölmiðlamenn, sem höfðu fyrir
því að kynna sér málefni stefnunn-
ar, geta vitnað um. Eins og fyrri
daginn voru það einkum Ríkisút-
varpið og Morgunblaðið sem fjölluðu
af skynsamlegu viti og yfirvegun
um kirkjuleg málefni. Nokkrir full-
trúar annarra fjölmiðla stungu hins
vegar inn nefínu til að leita að ein-
hveiju sem gæti staðfest slúður-
fregnir utan úr bæ, og sýndu lítinn
áhuga á því sem raunverulega var
að gerast á prestastefnunni. Ekki
er ég með þessu að segja, að á
prestastefnu séu ávallt allir sömu
skoðunar um kirkjuleg málefni eða
framgöngu kirkjustjórnarinnar í
einstökum málum ; þannig hefur
það aldrei verið í kirkjunni. Sú stað-
hæfing eins fjölmiðils um presta-
stefnuna, að hún hafi sýnt, að þjóð-
kirkjan sé í uppnámi er hins vegar
útí hött.
Biskup íslands og dóms- og
kirkjumálaráðherra fjölluðu í ræð-
um sínum við upphaf prestastefnu,
um nauðsyn þess, að farið væri
varlega með ágreiningsefni og
skoðanamun innan kirkjunnar. Ekki
er það síst brýnt, í Ijósi þess, að
kirkjuleg málefni eru iðulega flókin,
margþætt og tengd með sérstökum
hætti sögu kirkju og þjóðar, og þess
vegna er á stundum erfitt að birta
allar hliðar máls þeim sem ókunnug-
ir eru. Svokölluð Hveragerðis- og
Langholtskirkjumál, sem verið hafa
til umfjöllunar í fjölmiðlum síðasta
misserið, eða önnur meint ágrein-
ingsmál innan kirkjunnar, voru hins
vegar ekki á dagskrá prestastefn-
unnar, né heldur voru þau borin upp
til umfjöllunar af einstökum mönn-
um.
Frumvarp til laga
um stöðu, stjórn og
starfshætti
þjóðkirkjunnar
Stærstá mál presta-
stefnunnar að þessu
sinni var frumvarp til
laga um stöðu, stjóm
og starfshætti þjóð-
kirkjunnar. Frumvarpið
var afgreitt á síðasta
kirkjuþingi, en nefnd
undir forystu dr. Gunn-
ars Kristjánssonar bjó
það í hendur kirkju-
þings. Dóms- og kirkju-
málaráðherra lagði
frumvarpið síðan fram
til kynningar á Alþingi
skömmu fyrir þinglausnir í í vetur.
Fmmvarpið felur í sér róttækar
breytingar í skipulagsmálum kirkj-
unnar og breytir einnig vemlega
sambandi ríkis og kirkju. Megin-
breytingin er ákaflega einföld. Hún
felst í því, að ákvörðunarvald um
skipulag og starfshætti flyst frá
Alþingi og ráðuneyti kirkjumála til
kirkjunnar sjálfrar, einkum kirkju-
þings. Sett verður rammaiöggjöf um
þjóðkirkjuna. Þessi löggjöf verður
almenns eðlis, og er þar með horfið
frá þeirri stefnu, að setja í lög
ákvæði um stórt og smátt varðandi
skipulag og starfshætti kirkjunnar.
Sem dæmi má taka fyrirkomulag
varðandi biskupskosningar. Nú
gilda sérstök lög um biskupskosn-
ingu (lög nr. 96/1980). Þar er ná-
kvæmlega tilgreint hvemig skuli
fara með kosninguna og hveijir
hafi þar atkvæðisrétt. I frumvarpinu
er aftur á móti gert ráð fyrir því,
að þessi lög falli úr gildi og í 8.
grein þess segir: „Kirkjuþing setur
reglur um kosningu biskups Is-
lands.“ Með þessu móti fær þessi
kirkjulega stofnun, kirkjuþing, vald,
sem nú liggur hjá Alþingi. Þannig
getur kirkjan sjálf, á hverjum tíma,
ákveðið hverjir hafi kosningarétt í
biskupskjöri, þá einnig kjöri vígslu-
biskupa, og ákvarðað um hlutfall
milli leikmanna og guðfræðinga.
Þetta dæmi sýnir nokkuð hver hugs-
unin er að baki frumvarpinu. Kirkj-
an fær sjálf að ákvarða um fyrir-
komulag sem hingað til hefur verið
bundið í sérstökum lögum. Þannig
getur kirkjan brugðist skjótar við
breyttum aðstæðum í samtímanum
Þorbjörn Hlynur
Arnason
í þessari grein fjallar
Þorsteinn Antonsson
um vanda þeirra sem
kenna íslenzkar bók-
menntir.
stefnu hafi gengið. Ekki þarf að
leita lengra til staðfestingar þessum
orðum en í daglegar sjónvarpsfrétt-,
ir beggja stöðvanna. í allan vetur
hafa þær kynnt niðurstöðuna af
umræddum bókmenntaboðskap
með myndefni sem ekki lætur óttu-
sýningum Stöðvar tvö neitt eftir,
en um þær er sagt að á þær horfi
varla aðrir en hinir verstu fantar.
í þriðja og síðasta lagi hafa þeir
snillingar sem sett hafa saman
kennsluritin sem nota skal við
kennslu íslenskra nútímabók-
mennta reynst þessum nefndum
pólitískum málsstað svo notadijúgir
að fyrir kennarann er ekki nokkur
leið, eins og málum er háttað, önn-
ur en gera sig að fífli frammi fyrir
nemendum sínum: annaðhvort mæl-
ir hann gegn sjálfum sér í gríð og
erg þegar hann hrósar skáldskapn-
um en dæmir boðskapinn léttvæg-
an. Eða hitt að hann lætur kyrrt
liggja og heldur uppi kommúnistaá-
róðri í kennslustofunni ásamt skáld-
skapnum á þessari ögurstund stefn-
unar í heiminum. Við skulum vona
að virðing nemenda fyrir nútíma-
bókmenntum verði ekki fyrir áfalli
hveiju sinni og lagfært
skipan sína, án þess að
þurfa að sækja þau mál
undir Alþingi. Hvað
þetta varðar, þá breyt-
ist staða kirkjuþings
þannig, að það verður
ekki lengur fyrst og
fremst ráðgefandi
stofnun, heldur fær það
til sín raunveruleg völd
í hinum ytri málum
kirkjunnar..
Prestastefnan sam-
þykkti fyrir sitt leyti
meginatriði frumvarps-
ins og vísaði því til
kirkjuþings til efnis-
legrar umfjöllunar að
nýju og óskaði jafnframt eftir því,
að tekið yrði tillit til framkominna
athugasemda og ábendinga um
breytingar. Skiptar skoðanir virðast
einkum vera um hlut prestastefn-
unnar í ákvarðanatöku kirkjunnar,
skipan kirkjuþings og skipan presta-
kalla og prófastsdæma.
Þegar kirkjuþing hefur afgreitt
frumvarpið á næsta hausti verður
það sent dóms- og kirkjumálaráð-
herra og standa vonir til að það
verði lagt fram sem stjórnarfrum-
varp á næsta þingi.
Porvoo-samkomulagið
Annað stærsta mál prestastefn-
unnar var svokallað Porvoo-sam-
komulag. Porvoo-samkomulagið er
eins konar sáttmáli sem anglíkönsku
kirkjumar á Bretlandseyjum og lút-
hersku kirkjurnar á Norðurlöndum
og í Eystrasaltslöndunum gera með
sér og felur sáttmálinn í sér gagn-
kvæma viðurkenningu þessara
kirkna. Með öðrum orðum, þá viður-
Umfjöllun fjölmiðla
sýndi ranga mynd af
prestastefnu, að mati
Þorbjörns Hlyns
—
Arnasonar, sem hér
fjallar um kirkjuleg
málefni.
kenna kirkjurnar sem hlut eiga að
þessum sáttmála, að hin vigða þjón-
usta í kirkjunum, þjónusta presta
og biskupa sé fullgild. Þar með er
slegið striki yfir þær efasemdir sem
anglíkanar hafa haft um þjónustu
biskupa og presta í lúthersku kirkj-
unum í Danmörku, Noregi og á ís-
landi. Efasemdirnar eiga rót sína í
því, að við siðbótina rofnaði hin
postullega vígsluröð í þessum lönd-
um ; prestar en ekki biskupar vígðu
aðra presta til biskupsþjónustu.
Embættin og þjónustan eru nú met-
in fullgild af öllum kirkjunum, og
því lýst sem markmiði, að við bisk-
upsvígslu verði biskupum annarra
kirkna boðið til að taka þátt í handa-
yfirlagningu, til að tákna einingu
og órofa hefð kirkjunnar. í fram-
haldi af þessari gagnkvæmu viður-
kenningu er sú stefna síðan mörk-
uð, að hver kirknanna bjóði meðlim-
um annarra kirkna að þiggja sakra-
menti og aðra þjónustu; að litið verði
á skírða meðlimi allra kirknanna
sem einn, óskiptan hóp er geti átt
heimili í hverri kirkjunni sem er.
Þá er það markmið sett, að þeir sem
hafa hlotið vígslu sem biskupar,
prestar eða djáknar í einhverri
kirknanna, geti þjónað í annarri
kirkju, án endurvígslu í samræmi
við þær reglur er gilda hveiju sinni.
Prestastefnan samþykkti Porvoo-
samkomulagið einróma fyrir sitt
leyti og mun biskup síðan bera það
upp til endanlegrar sfimþykktar ís-
lensku þjóðkirkjunnar á kirkjuþingi
í október.
Porvoo-sáttmálinn er sannarlega
mikilvægur áfangi í auknu sam-
starfi biskupakirknanna á Bret-
landseyjum og lúthersku kirknanna
í Eystrasaltslöndunum og á Norður-
löndum og tengist vitaskuld þeirri
viðleitni kirkna heimsins að vinna
gegn kirkjuklofningi og fylkja
kristnum mönnum saman, í einingu,
í þjónustu við Guð og menn.
Af öðrum málum prestastefnu
má nefna skýrslu synodalnefndar
um kirkjueignir. Synodalnefndin
hefur að undanförnu fjallað um
málefni Sólheima í Grímsnesi.
Nefndin lagði fram tillögu um mál-
efni Sólheima, sem meðal annars
gerir ráð fyrir að breyttar vinnuregl-
ur verði teknar upp varðandi tilnefn-
ingu fulltrúa í fulltrúaráð Sólheima.
Þar er gert ráð fyrir, að samráð
verði haft við synodalnefnd og þá
aðila sem fjalla um málefni þroska-
heftra og fatlaðra þegar tilnefndir
verði fulltrúar í fulltrúaráðið.
í upphafí greinarinnar var vikið
að neikvæðri og villandi umfjöllun
nokkurra fjölmiðla um prestastefn-
una. Uppnám og deilur voru ekki
meginefni prestastefnunnar; enn
síður kom þar fram grundvallar-
ágreiningur við biskup og kirkju-
stjórn. Ef svo hefði verið, þá hefðu
frumvarpið um stöðu, stjórn og
starfshætti kirkjunnar og Porvoo-
samkomulagið ekki fengið sam-
þykki stefnunnar; hin farsæla af-
greiðsla þeirra mála segir það sem
segja þarf um samstöðu og einingu
innan kirkjunnar þegar á reynir.
Höfundur er biskupsritari.
S ' '^ÍÍ-
Rýmingarsala
á amerískum Char-Broil gasgrillum
I
hvor leiðin sem valin er. - Svo sem
fæst sé nú sagt um virðingu fyrir
kennurunum.
Best væri auðvitað að leysa þenn-
an árlega vanda íslenskukennara í
framhaldsskólum landsins með því
að leita með logandi ljósi að nútíma-
skáldskap sem kynni að vera jafn-
góður hinum sem kennsluritin veifa,
og lofar þó ekki þann illa Mólokk
sem á tímabili glapti svo mörg skáld
til fylgilags við sig. Finnist þau ein-
hver þá væri við hæfi að hampa
þeim til jafns við önnur þótt það
hafi ekki verið talið til siðs til þessa.
Eða hitt að menn sem kennslumál-
um ráða komi sér saman um opin-
berlega réttan skilning á hvað sé
hvað í pólitíkinni svo kennarar þurfi
ekki að opinbera fyrir nemendum
einkaskilning sinn á t.d. raunsæi
raunsæisskáldanna sem varla yrði
þá neitt minna en röfl um röfl um
röfl.
Eins og kennslumálum er nú
háttað verða kennarar annaðhvort
að snúast gegn sterkri vinstri hefð
sem ráðið hefur a.m.k. allri ís-
lenskukennslu í landinu um langt
skeið og þá bera brigður á augljós-
ar fjarstæður í boðskap ljóða sem
lærdómsrita, eða hitt að kyngja
skömm sinni og blygðun og fjalla
um boðskapinn athugasemdalaust
eins og væri miðaldaskáldskaþur.
Ég leyfi mér að æskja endurnýjunar
á hvoru tveggja í tilefni dagsins.
Höfundur er
framhnldsskólakennari og
rithöfundúr.
Nú er einstakt tœkifæri að eignast gœðagrill
á gasalega góðu verði. Grillin verða seld í
Hagkaup, Skeifunni, Kringlunni, Akureyri
og Njarðvík.
Verð áður
kr. 12.900
Verð nú
kr. 9.900
Verð áður
kr. 21.900
Verð nú
kr. 16.900
Verð áður
kr. 18.900
Verð nú
kr. 14.900
Verð áður
kr. 24.900
Verð nú
kr. 18.900
Grillunum fylgir gaskútur.
HAGKAUP
fyrir fjölskylduna „m