Morgunblaðið - 03.08.1995, Qupperneq 4

MORGUNBLAÐIÐ
<• 5Hí 1 cMli. i: SU )í(í )')!*'»] •
4 FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 1995
FRÉTTIR
Sænsku kiúklingarnir
Bónus vill
að synjun
sé rökstudd
Stuðningur við íslenskan landbúnað mikill en hefur þé minnkað
Svínabændur fá mun meiri
stuðning en sauðfjárbændur
Svína- og fuglabúskapur nýtur
einkum innflutningsverndar
AÐ MATI OECD hefur markaðs-
stuðningur við svínakjötsfram-
leiðslu á íslandi aukist á allra síð-
ustu árum, en stuðningur við sauð-
fjárframleiðslu hins vegar minnk-
að. OECD telur að markaðsstuðn-
ingur við íslenskan landbúnað,
mældur á PSE-kvarða, sé nú 73%
og hafi lækkað úr 84% frá því árið
1991, en þá veittu íslendingar sín-
um landbúnaði mestan stuðning
allra landa innan OECD. Stofnunin
telur að ísland sé nú í fjórða sæti
yfir þjóðir sem veita landbúnaði
sínum mestan stuðning.
Fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra óskaði eftir að OECD gerði
skýrslu um íslenskan landbúnað
og léti reikna út markaðsstuðning
við hann, en miklar deilur höfðu
þá staðið um hve hann væri mik-
ill, ekki síst vegna útreikninga
Hagfræðistofnunar Háskóla Is-
lands. Skýrslan er ítarleg úttekt á
þeirri landbúnaðarstefnu sem rekin
hefur verið á íslandi frá árinu 1979
þegar fyrst var farið að stemma
stigu við offramleiðslu landbúnað-
arvara.
Venjan er að mæla stuðning við
landbúnað með svokölluðu PSE-
gildi. PSE mælir tilfærslur í pen-
ingum til innlendrar landbúnaðar-
framleiðslu, frá neytendum og
skattgreiðendum, sem afleiðingu
af þeirri landbúnaðarstefnu sem
fylgt er. PSE tekur til markaðs-
stuðnings, þ.e. innflutningsverndar
og mismunar á innlendu verði og
heimsmarkaðsverði, beinna
greiðslna til bænda, niðurgreiðslna
á aðföngum og fleiri þátta.
ísland í fjórða sæti
Samkvæmt skýrslunni fór
stuðningur við íslenskan landbúnað
hækkandi allan níunda áratuginn
og náði hámarki 1989-1991 þegar
hann fór upp í 84%. Þetta þýðir
að ef þessum stuðningi hefði verið
kippt í burtu hefðu íslenskir bænd-
ur misst 84 krónur af hverjum 100
sem þeir öfluðu. Stuðningurinn var
68% árið 1979. Frá árinu 1991
hefur stuðningurinn lækkað um-
talsvert og var á síðasta ári 73%.
í samanburði við aðrar þjóðir
innan OECD er ísland nú í fjórða
sæti. Þess ber að geta að ESB-
löndunum er ekki skipt niður held-
ur er stuðningurinn mældur í einni
tölu. Hann er mestur í Sviss, Nor-
egi og Japan. ísland er í fjórða
sæti en skammt þar á eftir koma
Finnland og Austurríki.
Nýsjálendingar og íslendingar
með sömu upphæðina
Athyglisvert er að stuðningur
ríkja við sinn landbúnað hefur í
mörgum tilvikum verið að aukast
síðustu ár. Hann hefur t.d. aukist
í ESB, Austurríki, Japan, Noregi
og Svíþjóð á meðan úr honum hef-
ur dregið á íslandi. Innan OECD
hefur markaðsstuðningur við land-
búnað aukist úr 40% 1991 í 43%
1994.
Samkvæmt tölum OECD nam
markaðsstuðningurinn á íslandi
8,4 milljörðum árið 1994. Rúmlega
helmingur þessarar upphæðar fer
til stuðnings við mjólkurframleiðsl-
una.
Stuðningur við
svínarækt að aukast *■
í skýrslu OECD er reiknaður út
stuðningur við einstakar greinar
íslensks landbúnaðar. Það kemur
á óvart að sjá að stuðningurinn við
sauðfjárframleiðsluna hefur
minnkað ár frá ári síðustu ár, úr
92% á árunum 1989-91, mæít á
PSE-kvarða, í 62% árið 1994. Á
sama tímabili hefur stuðningur við
svínakjötsframleiðslu aukist úr
70% í 78% í fyrra. Stuðningurinn
við svínarækt komst upp í 81%
árið 1993. Stuðningur við mjólkur-
framleiðslu var 83% í fyrra, 85%
við kjúklingaframleiðsluna og 78%
við eggjaframleiðsluna. Mikill
stuðningur við bændur sem fram-
leiða egg, svín og kjúklinga skýrist
af því að mismunur á verði á þess-
um vörum hér heima og heims-
markaðsverði er mjög mikill og
innflutningur á samkeppnisfæru
verði ekki fyrir hendi. Þessar grein-
ar fá hins vegar ekki háar upphæð-
ir úr ríkissjóði borið saman við
mjólkur- og sauðfjárframleiðsluna.
Passar ekki við tölur
Hagfræðistofnunar
Athyglisvert er að bera tölur
OECD saman við tölur í skýrslu
Hagfræðistofnunar Háskólans.
sem út kom árið 1993, en tölurnar
urðu m.a. til þess að fyrrverandi
landbúnaðarráðherra óskaði eftir
því að OECD reiknaði stuðninginn
út. Hagfræðistofnun taldi að mark-
aðsstuðningur við íslenskan land-
búnað hefði numið 115% árið 1992
eða samtals 17,2 milljörðum.
OECD telur að hann hafi það ár
numið 83% og tæpum 10 milljörð-
um. Hagfræðistofnun taldi að
stuðningurinn í Noregi hefði numið
77% árið 1992 og 68% í Finnlandi.
Það er mjög svipuð niðurstaða og
OECD kemst að.
Búvörusamningurinn
jákvæður
OECD telur að gerðar hafi verið
jákvæðar breytingar á landbúnað-
arstefnunni árið 1991 þegar bú-
vörusamningurinn var gerður. Þá
var tekin sú ákvörðun að hætta
að greiða útflutningsbætur og að
breyta niðurgreiðslum í beinar
greiðslur tii bænda. OECD mælir
með því að stuðningur við landbún-
að sé í formi beinna greiðslna.
Stofnunin vill að beinar greiðslur
séu sem minnst markaðstengdar
og bendir á að nær væri að tekju-
tengja þær þannig að þær skerðist
í hlutfalli við heildartekjur búsins.
OECD telur hins vegar að ekki
hafi orðið eðlilegt framhald á um-
bótum á íslenskri landbúnaðar-
stefnu, í átt til opnari markaða, frá
því að búvörusamningurinn tók
gildi.
HREINN Loftsson, hæstaréttarlög-
maður, hefur fyrir hönd umbjóðanda
síns, Jóhannesar Jónssonar í Bónus,
óskað eftir því við landbúnaðarráðu-
neytið að það röktyðji þá ákvörðun
að syirja honum um innflutning á
frosnum kjúklingum frá Svíþjóð. Ber
ráðuneytinu að svara erindinu innan
14 daga.
Forsaga málsins er sú að landbún-
aðarráðuneytið synjaði þann 24. júlí
sl. Jóhannesi um leyfi til að flytja inn
kjúklingana. Jóhannes telur að hann
hafi afhent yfirdýralækni öll tilskilin
gögn, þar á meðal heilbrigðisvottorð
frá sænskum yfirvöldum.
Þannig hafi hann fylgt ákvæðum
reglugerðar frá síðasta ári um varn-
ir gegn dýrasjúkdómum. Telur hann
sig ekki hafa fengið fullnægjandi
skýringar landbúnaðarráðuneytisins
á ástæðum synjunarinnar. Af þeim
sökum hefur með vísan í stjórnsýslu-
lög verið óskað eftir því að ráðuneyt-
ið rökstyðji synjunina með vísan til
viðeigandi ákvæða í lögum og reglu-
gerðum sem í gildi voru þegar atvik- ,
ið átti sér stað.
------♦ ♦ »-----
Þingflokkur Þjóð-
vaka um tollkvóta
Reglugerð
virðist '
ólögleg
ÞINGFLOKKUR Þjóðvaka hefur
óskað eftir því við forseta Alþingis
að hann láti kanna hvort nýsett
reglugerð landbúnaðarráðuneytis um
úthlutun á tollkvótum fyrir unna
kjötvöru, osta og grænmeti bijóti lög }
og alþjóðasamninga }
„Stefna stjórnvalda er að beita j
tæknilegum hindrunum og ákvæðum
um varnir gegn dýrasjúkdómum til
að koma í veg fyrir að neytendur
geti fengið smávægilegt frjálsræði í
vöruvali. Látið er að því liggja að
landbúnaðarvörur sem íslendingar
neyta á ferðum sínum erlendis séu
hættulegar heilsu manna,“ segir í
bréfi Þjóðvaka.
„Stefna stjórnvalda um ostainn- }
flutning, þar sem m.a. ostar til iðnað- i
arframleiðslu hafa forgang fram yfir *
aðra osta, virðist beinlínis ólögleg, I
þar sem hún styðst ekki við heimild-
ir í nýsettum lögum, auk þess sem
ætla má að hún brjóti í bága við
samkeppnislög. Svo virðist að jafn-
ræðis sé ekki gætt og framleiðendum
og fyrirtækjum sé mismunað," segir
jafnframt í bréfínu til forseta, sem
undirritað er af Svanfríði Jónasdótt-
ur, formanni þingflokksins. }
Markaðsstuðn i ngur við einstakar búgreinar á íslandi skv. skýrslu OECD
PSE-hlutfall (% PSE, Producer Subsidy Equivalenls)
Mjólkurframleiðsla Nauta- og kálfakjöt Svínakjöt
Kjúklingaframl.
Kindakjöt
Ullarframleiðsla
Eggjaframleiðsla Landb.frami. íheild
OECD segir að gera verði róttækar breytingar á íslenskum landbúnaði
Kvótakerfi afnumið
o g verðstýringfu hætt
í NÝRRI skýrslu Efnahags- og
framfarastofnunarinnar, OECD,
um íslenskan landbúnað er lagt til
að stjórnvöld hætti afskiptum af
verðlagningu búvara og að kvóta-
kerfí í mjólkurframleiðslu og
sauðijárrækt verði afnumið. Þetta
sé ein af forsendum fyrir því að
íslenskur landbúnaður geti staðist
erlenda samkeppni. Skýrsluhöfund-
ar telja að mikilvæg skref í rétta
átt hafi verið stigin með gildistöku
búvörusamningsins 1991, en meira
þurfí að koma til.
Fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra óskaði eftir því við OECD að
stofnunin gerði úttekt á íslenskum
landbúnaði, en stofnunin hafði áður
látið gera sambærilegar skýrslur
um landbúnað í öðrum OECD-lönd-
um. Niðurstaða stofnunarinnar var
að verulega hafí dregið úr fjárstuðn-
ingi stjórnvalda við íslenskan land-
búnað frá árinu 1991, en að það
ár hefði hann verið mestur hér á
landi af aðildarlöndum OECD. Að
mati stofnunarinnar var ísland í
fjórða sæti á eftir Sviss, Noregi og
Japan árið 1994.
Það 'er mat OECD að við núver-
andi aðstæður, þ.e. með kvótakerfí
og opinberri verðlagningu á búvör-
um, séu litlar líkur á aukinni hag-
kvæmni í íslenskum landbúnaði.
Yfírgripsmikið kerfí sjóðagjalda á
öllum stigum, sem innheimt séu
af einum og greidd öðrum, gefí
ríki og hagsmunahópum verulegt
færi á að hafa áhrif á ákvaranir
framleiðenda og þar með sé veruleg
hætta á að ekki sé tekið tillit til
hagkvæmnissjónarmiða. Skilaboð-
um markaðarins sé haldið niðri af
verðlagningu sem sé ákveðin með
tilliti til kostnaðar við framleiðsluna
en ekki sé tekið tillit til markaðs-
sjónarmiða.
Ekki bæti úr skák að fram-
leiðslumagn og álagning sé ákveðin
með sama hætti á helstu vöruteg-
undir.
Samkeppni nauðsynleg
OECD telur nauðsynlegt að ís-
lenskur landbúnaður fái aukna
samkeppni með innflutningi á bú-
vörum. Það muni knýja bændur til
að leita leiða til að auka hag-
kvæmni og lækka verð. Stofnunin
telur hins vegar að áhrif GATT í
þessa átt verði ekki mikil, en þó
skipti miklu máli hvernig íslensk
stjórnvöld haldi á málum. OECD
ráðleggur íslenskum stjórnvöldum
að draga úr reglugerðarsetningu í
landbúnaði og bendir á að mjög
erfítt sé að viðhalda henni. Stofn-
unin telur rétt að afnema kvóta-
kerfi í sauðfjárrækt og mjólkur- |
framleiðslu. Afnám stjórnunar og
reglugerðarákvæða í íslenskum »
landbúnaði sé raunar forsenda þess j
að hann geti staðist erlenda sam-
keppni. OECD telur hins vegar að
smæð íslensku búanna, sérstaklega
í sauðfjárrækt, geti reynst þeim
erfið.
Miklivægt sé að búin stækki og
sérhæfi sig. Varðandi afnám
kvótakerfisins og opinberrar verð-
lagningar á búvörum bendir stofn- |
unin íslenskum stjórnvöldum á að k
skoða reynslu Svía, en þeir hafa .
afnumið kvótakerfi og opinbera I
verðlagningu hluta sinna búvara.