Morgunblaðið - 30.08.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 1995 21
AÐSENDAR GREINAR
Bankar í samkeppni
VIÐSKIPTABANK-
AR og sparisjóðir eru
fyrirtæki í samkeppni.
Þessi fyrirtæki keppa
annars vegar um
sparifé almennings og
hins vegar um trausta
lántakendur. Ríkis-
valdið hefur því meg-
inhlutverki að gegna
gagnvart þessum fyr-
irtækjum eins og öðr-
um að setja þeim leik-
reglur. Þessar leik-
reglur eiga annars
vegar að tryggja
hagsmuni sparifjár-
eigendanna - en bank-
arnir fara að mestu
með annarra fé - og annarra við-
skiptamanna banka og sparisjóða
og hins vegar að starfsaðstaða
þessara lánastofnana sé sem
áþekkust. Fyrra skilyrðið hafa
stjórnvöld uppfyllt með nýjum lög-
um um viðskiptabanka og spari-
sjóði, sem sett voru að tilhlutan
Alþýðuflokksráðherra í viðskipta-
ráðuneytinu. Seinna skilyrðið um
jöfnun samkeppnisaðstöðu bank-
anna hafa stjórnvöld hins vegar
ekki uppfyllt. Slík jöfnun starfs-
skilyrða var þó á verkefnalista
beggja þeirra ráðherra Alþýðu-
flokksins, sem sátu í viðskipta-
ráðuneytinu sl. átta ár 'en okkur
tókst ekki að tryggja nægan meiri-
hluta á Alþingi fyrir þeim ráðstöf-
unum. Við vissum ekki að þar
ættum við bandamenn í Fram-
sóknarflokknum - höfðum þvert á
móti ástæðu til þess að ætla ann-
að. Þó var svo komið undir lokin,
að ætla mátti að fundin væri leið
til þess að tryggja nægan þing-
meirihluta í þáverandi
stjórnarflokkum um
tiltekna afgreiðslu
málsins m.a. fyrir
tilstuðlan starfshóps
undir forystu Matthí-
asar Bjarnasonar, en
ekki gafst tími til þess
að fá fram afgreiðslu.
Misrétti á markaði
Við núverandi að-
stæður búa viðskipta-
bankarnir við mikið
ójafnræði á peninga-
markaðinum. Ríkis-
bankarnir eru reknir á
ábyrgð skattborgara
og ríkissjóður ber
ábyrgð á öllum ákvörðununij sem
þar kunna að vera teknar. Á bak
við einkabankann stendur aðeins
hans eigið fé. Þetta hlýtur óhjá-
kvæmilega að hafa áhrif t.d. á þau
kjör, sem bönkunum eru boðin hjá
lánveitendum og það hlýtur að
koma fram í þeim kjörum, sem
bankarnir geta boðið viðskiptavin-
um sínum. Þarna á einkabankinn
undir högg að sækja í samkeppn-
inni við ríkisbankana. Vilji einka-
bankinn styrkja stöðu sína getur
hann t.d. gert það með því að bjóða
út aukið hlutafé og þannig fengið
sér fleiri og öflugri bakhjarla og
jafnvel tryggt sér um leið aukin
viðskipti. Þessa leið geta ríkisbank-
ar ekki farið. Þeir verða að leita
til eiganda síns, ríkisins, og fá af-
greiðslu gegnum ijárlög með öllu
því, sem þar til heyrir. Ekki er slík
afgreiðsla vel til þess fallin að
styrkja álit banka. Þarna er mis-
munurinn ríkisbankanum í óhag.
Hér hafa aðeins verið nefnd tvö
Rekstrarumhverfí við-
skiptabanka á Islandi
er ekki með sambæri-
legum hætti, segir
Sighvatur Björgvins-
son. Hann segir ríkis-
valdið bera ábyrgð á því
og beri skylda til að
leiðrétta það.
dæmi um að rikisvaldið hefur ekki
búið viðskiptabönkunum eðlileg
skilyrði til samkeppni. Ýmis fleiri
dæmi má nefna. 011 ber þau að
sama brunni: Rekstrarumhverfi
viðskiptabankanna á íslandi er ekki
með sambærilegum hætti. Ríkis-
valdið ber ábyrgð á því að svo er
og ber skylda til þess að leiðrétta
það. Hitt er svo allt önnur Ella
hvort eðlilegt sé að ríkið eigi og
reki viðskiptabanka. Standi ríkið
hins vegar í slíkum rekstri verður
það að vera á sama grundvelli og
aðrir, sem það gera. Allt annað er
óeðlilegt.
Ríkisbankar að hlutafélögum
Þess vegna er nauðsynlegt og
sjálfsagt að breyta um rekstrar-
form á ríkisbönkunum og gera þá
að hlutafélagabönkum. Aðeins
þannig er hægt að skapa eðlilegt
starfsumhverfi viðskiptabanka og
sparisjóða. A.m.k. hef ég engan
heyrt halda því fram, að þjóðnýta
Sighvatur
Björgvinsson
eigi íslandsbanka og sparisjóðina
til þess með þeim hætti að jafna
samkeppnisaðstöðuna. Ef menn
endilega vilja geta menn síðan
ákveðið að ríkið skuli eiga alla hluti
i núverandi ríkisbönkum eftir að
þeim hefur verið breytt í hlutafélög
þótt eðlilegra væri að viðskiptavin-
um bankanna, ekki síst þeim, sem
varðveita sparifé sitt hjá viðkom-
andi banka, gefist kostur á að eign-
ast hlut. Menn geta meira að segja
haft þann háttinn á, að Alþingi
verði áfram látið kjósa fulltrúa rík-
isins í bankaráð svo lengi sem rík-
ið á í þeim hluti og að ekki sé heim-
ilt að selja hlutafjáreign ríkisins
nema með sérstakri samþykkt þar
um frá Alþingi. Ætti þá Guðni
Ágústsson að vera þokkalega
tryggður sem bankaráðsmaður
fram á elliár ef það skyldi koma
þjóðinni að mestu gagni. Hins veg-
ar er breyting á rékstrarformi ríkis-
bankanna auðvitað fyrsta skrefið í
þá átt að ríkið selji sinn hlut. Það
liggur í augum uppi því ef sú breyt-
ing verður ekki gerð, þá er það
einfaldlega ekki hægt.
Menn ættu hins vegar að fara
sér hægt í að setja mjög stranga
skilmála af því tagi, sem að framan
voru nefndir því slíkir skilmálar
takmarka einfaldlega svigrúm til
góðrar stjórnunar.
Þykir lesendum t.d. ekki full-
langt seilst ef stjómendur hlutafé-
lagsbanka í ríkiseigu og umboðs-
menn almennings gagnvart bönk-
um og ríkiseignum, bankamálaráð-
herba og fjármálaráðherra, yrðu að
leita heimilda Alþingis áður en þeir
gætu samþykkt hlutafjáraukningu
með hlutafjárútboði til þess eins
að styrkja stofnunina? Ég er sann-
færður um, að margir íslendingar
gætu hugsað sér að eiga hlutafé í
banka á móti ríkinu og auðvitað
eru til aðrar lausnir en þær, að rík-
issjóður eigi annaðhvort allt eða
ekkert.
Raunir framsóknarmanna
Markmið Finns Ingólfssonar að
breyta um rekstrarform ríkisvið-
skiptabankanna er því skynsamlegt
markmið. Hann er þar að vinna í
anda þeirrar stefnu, sem Jón Sig-
urðsson markaði á sínum tíma og
áfram var unnið að í viðskiptaráðu-
neytinu á sl. kjörtímabili.
Án efa hefur Finnur verið þess-
arar skoðunar lengi, þó hann hafi
ekki haft hátt um þá afstöðu sína
af skiljanlegum ástæðum þegar
flokksbræður hans á þingi fóru
hamförum gegn henni í stjórnar-
andstöðu.
Það er hins vegar skiljanlegt að
Guðni Ágústsson og ungir fram-
sóknarmenn séu nú toginleitir í
framan og viti ekki hvaðan á þá
stendur veðrið. Flokkurinn þeirra
er í óða önn að taka upp á sína
arma viðhorf Jóns Sigurðssonar í
bankamálum - og e.t.v. viðhorf
Sighvatar Björgvinssonar í heil-
brigðismálum. Það skyldi þó ekki
vera?
Alkunn er sagan af því, þegar
Jörundur Brynjólfsson, fyrsti þing-
maður Alþýðuflokksins, gjörðist
bóndi og leitaði ráða hjá Jónasi frá
Hriflu um sína pólitísku framtíð.
Jónas ráðlagði Jörundi að gerast
framsóknarmaður. „Þú skalt snú-
ast, en snúast hægt“, er sagt að
Jónas hafi sagt.
Finnur Ingólfsson er að snúa
Framsóknarflokknum í viðskipta-
bankamálunum. Hann er að snúa
honum á sveif með Jóni Sigurðs-
syni og undirrituðum. Guðna og
ungum framsóknarmönnum þykir
hins vegar Finnur snúast of hratt.
Ég segi á hinn bóginn: „Hraðar,
Finnur, hraðar! Og Imba líka, Imba
líka!“
Höfundur er alþingismaður Al-
þýðuflokks fyrir Vestfjarðakjör-
dæmi.
Helgi Hálfdanarson:
Otæk blaða-
mennska
MIG furðar að svo vandað og
virðulegt blað sem DV skuli láta
sig henda þá ósvinnu sem undirrit-
uðum var sýnd þar í blaðinu 25.8.
sl. Þar er því haldið fram fullum
fetum, að ég hafi ort tiltekna vísu,
sem ég á ekki svo mikið í sem
einn stafkrók.
Vísa þessi, ef vísu skyldi kalla,
er kauðalegur samsetningur af
ósmekklegasta tagi. Áratugum
saman hef ég mátt búa við það,
að mér séu eignaðir sálmar síra
Helga Hálfdanarsonar presta-
skólastjóra, jafnvel opinberlega
hvað eftir annað. Margitrekaðar
leiðréttingar mínar hafa komið
fyrir ekki. Þar er'þó ólíku saman
að jafna, og þarf þá engan að
undra, að ég tek því illa, að
ruddalegt flim, sem mér er með
öllu óviðkomandi, sé kirfilega við
mig fest á opinberum vettvangi
ásamt dónalegum þvættingi til
útlistunar og myndbirtingu í
þokkabót.
Ég hygg að háttvísum blaða-
mönnum hefði þótt lágmarks
kurteisi að hringja til þess að
spyrja, hvort þar væri um réttan
höfund að ræða, og sækja um
birtingarleyfi, ef svo reyndist
vera. En ekki var haft fyrir því.
Og þegar ég hringi til blaðsins
og mæli fyrir um leiðréttingu, er
ekki beðizt afsökunar, heldur full-
yrt að samkvæmt góðum heimild-
um sé þessi ágæta vísa eftir mig.
Þó var því lofað, að leiðrétting
yrði birt í blaðinu næsta dag.
Þess krafðist ég til þess að hún
kæmi fram áður en haldin yrði
samkoma sú, sem var tilefni upp-
spunans um vísuna. En það loforð
var svikið. Og þegar leiðréttingin
loks birtist í dag (28.8.), er enn
ekki beðizt afsökunar, heldur
klykkt út með þeirri athugasemd,
að norður á Húsavík hafi það
verið „tekið skýrt fram“, að um-
rædd vísa væri eftir Helga Hálf-
danarson, og þar með dyttað að
því, að líklega sé hún, þrátt fyrir
allt, eftir mig. Mér þótti sárt, að
undir stóð nafn blaðamanns, sem
ég hef metið mikils og ekki grun-
að um slæmt gáleysi.
Að lokum óska ég þess, að
óhæfa af þessu tagi eigi ekki eft-
ir að flekka síður Dagblaðsins
Vísis, sem ég hef jafnan talið að
ekki vildi í neinu vamm sitt vita.
Því áliti vil ég ekki þurfa að
breyta.
Rosenthal .. þcgnr p* *'»r S’Öf
• Brúðkaupsgjafir
• Tímamótagjafir
Hönmin oggæði ísérflokki Laugavegi 52, sími 562 4244.
Verðbréfaþing
íslands
Hlutabréf og hlutdeildarskírteini eftirtaldra sjóða
Rekstrarfélagsins Skandia hf. hafa verið skráð á
Verðbréfaþing íslands:
Fjölþjóðabréf
- Fjölþjóðasjóður
Hlutabréf Almenna hlutabréfasjóðsins
- Aímenni hlutabréfasjóðurinn hf.
Skráningarlýsingar, samþykktir og reikninga um
sjóðina má nálgast hjá Fjárfestingai'félaginu Skandia,
Laugavegi 170, Reykjavík.
Skandia
Löggilt verðbréfafyrirtæki.
Sími 561 9700