Morgunblaðið - 03.09.1995, Blaðsíða 14

14 B SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KONUR á Austurlandi héldu Þóru veislu ffyrir nokkrum árum og var mynd-
in tekin vió þaó tækifæri en Þóra saumaói alla upphlutina. Á myndinni
eru meóal annars tvœr dætur hennar og tengdadóttir.
á sumrin er hann iðinn við tófuveið-
ar.
Loforðið um að sýna mér nán-
asta umhverfi efndi Þóra síðar um
daginn og ók Gísli með okkur í
kringum Svínafellið. Fyrst yfir mjög
grýtt svæði þar til komið var að
jökulröndinni, en þegar við höfðum
ekið svolítið lengra og vorum á leið-
inni til baka blasti allt í einu við
grösugt íjallið.
„Þegar ég kom að Svínafelli árið
1927 var ekki stingandi strá á eyr-
inni en á hveiju ári bætast við fleiri
skógarplöntur, þrátt fyrir að sauð-
féð hefur fengið að ganga hér frjálst
um,“ segir Þóra og gjóar augunum
í senn rannsakandi og sposk á að-
komumann. Bætir síðan við: „Samt
segja þeir að eyðilegging gróðursins
sé öll sauðfénu að kenna.“
86 óra á faraldsfæti
Þóra, sem er 86 ára, ferðast um
landið þvert og endilangt til að
sauma upphlutina. „Ég get ekki
verið að halda konunum hérna í þá
4-5 daga sem tekur að sauma,“
segir hún.
Daginn sem mig bar að garði var
hún nýkomin úr töluverðri yfirferð
sem spannaði Fljótshlíðina, Reykja-
vík og Patreksfjörð og hafði saumað
fimm upphluti.
Að viðtalinu loknu var ferðinni
heitið á Höfn þar sem hún ætlaði
að sauma einn upphlut til viðbótar.
Aðspurð hvort hún væri það heilsu-
hraust að hún gæti auðveldlega
ferðast svona á milli
staða horfði hún í for-
undran á blaðamann og
sagði síðan hlæjandi: „Ég
fer nú ekki gangandi!"
Ólst upp á Hoffelli
Þóra fæddist á Hof-
felli, sem er aðeins spöl-
korn frá Svínafelli. Faðir
hennar og afi bjuggu þar báðir með
sínar fjölskyldur og var öll útivinna
unnin í sameiningu en inniverk og
matur aðskilin. „Það skipti ekki
máli hvort afi og amma eða pabbi
og mamma þurftu okkur krakkanna
við, það var gengið í öll verk. Við
vorum fjögur systkinin sem lifðum
og það var alltaf íjölmennt á heimil-
' inu. Á engjum voru oft upp undir
tuttugu manns,“ segir Þóra, þar
sem við sitjum í íbúð hennar á neðri
hæð hússins, en uppi búa Gísli og
Sigríður.
Hún situr með upphlut barna-
barns sins í fanginu, hefur nýlokið
við að sýna mér hann, og hefur
þann sið, eins og fleiri konur sem
sauma mikið, að nudda flíkina eða
efnisbútinn til skiptis með þumal-
puttanum einum saman eða milli
vísifingurs og þumalputta þegar
hún talar. Öðru hvoru meðan á
samtalinu stendur bendir hún góð-
látlega á að algjör óþarfi sé að
skrifa um þetta eða hitt. „Þú nenn-
ir nú ekki að skrifa um allt þetta,
góða,“ segir hún.
Eignaóist tiu börn
Þóra giftist Sigurbergi Árnasyni
aðeins nítján ára gömul og eignuð-
ust þau tíu börn sem öll eru á lífi
utan yngsta sonar þeirra, sem lést
úr krabbameini fyrir fjórum árum.
Sigurbergur lést hins vegar 1983.
Á heimilinu bjuggu einnig tengda-
foreldrar hennar og segir Þóra að
tengdamóðir sín hafi verið sér ákaf-
lega mikils virði. Hún hafi alla tíð
aðstoðað sig með börnin, enda hafi
verið í nógu að snúast bæði úti og
inni. „Ég hefði ekki getað verið á
engjum og farið suður á mýrar án
hennar hjálpar," segir hún þegar
hún rifjar upp það tímabil.
- Gætirðu sagt mér svolítið frá
því þegar þú varst að flytja hingað?
„Flytja,“ hváir hún. „Það var nú
ekki mikið vesen,“ bætir hún svo
við hlæjandi.
- Þótti þér ekkert verra að fara
yfir fljótið og verða einangruð?
„Nei,“ svarar hún að bragði. „Ég
hef alltaf unað mér afskaplega vel
hér og héðan vil ég ekki fara með-
an ég hef eitthvert vit. Þegar ég
veit hvorki í þennan heim né annan
má senda mig á elliheimili, en ég
vona að ég þurfi ekki að lifa það.
Nú er maður kominn á þann aldur
að maður er farinn að bíða.“ Hún
þagnar smástund og segir svo:
„Drottinn minn, það er ekki neitt
til að halda á lofti að verða hundr-
að ára.“
Eini raflýsti bærinn
Þegar Þóra flutti að Svínafelli
var búið að raflýsa bæinn en raf-
stöðin var í Valagili, um
tveggja kílómetra léið frá
bænum. „Á þessum árum
var ekkert rafmagn á
bæjunum hér í kring. Lít-
il ljósastöð með 110 volta
spennu var í Hoffelli, en
hér gat ég eldað með
rafmagni og til var sög-
unarvél. Af þessu má sjá
að rafmagnið var til margra hluta
nýtilegt."
Hún segir að oft hafi erfiðleikar
verið í búskapnum og mestan hluta
ævinnar hafi hún unnið að minnsta
kosti 18 tíma í sólarhring. „Ég var
ekkert að velta því fyrir mér meðan
á því stóð, en_ það þurfti mikla
skipulagningu. Ég varð oft að setj-
ast niður og hugsa um hvernig
hægt væri að leysa málin,“ segir
hún.
Voru ekki „bara" heima
Henni gremst þegar talað er um
að konur séu nú farnar að vinna.
Þær hefðu „bara“ verið heima áður
og látið að því liggja að í því hafi
ekki falist mikil vinna. „Þær raddir
eru þó farnar að hljóðna svolítið sem
betur fer að heimilin komist ekki
af nema konan vinni líka, því ég
veit að oft fer dijúgur peningur í
barnapössun, svo útkoman er ekki
alltaf gróði þó að konum finnist
kannski skemmtilegra að vinna ut-
an heimilis.
I gamla daga var ullin spunnin
í nærföt, þau pijónuð og öll föt
voru heimasaumað. Ekki var tími
til þess að sauma á daginn heldur
Það segi ég
satt að ég fór
yfir án þess
að búast f rek-
ar við því að
lifa það af.
FUÓTIÐ
RÆÐUR
FERÐINNI
ÞAÐ ER ekki hægt að detta
inn í kaffi hjá Þóru Guð-
mundsdóttur á Svínafelli
í Nesjum henni að óvör-
um, því bærinn er umlukinn jökul-
fljóti á báða vegu og sá eini á land-
inu sem er ekki í vegasambandi.
Það er því undir vatnavöxtum og
húsráðendum komið hvort gestir
komast heim að bænum, sem stend-
ur í skemmtilegu bæjarstæði undir
Svínafellinu með miklu útsýni yfir
sveitina.
Þóru, sem er hógvær og lítillát,
fannst það ekki mikið fréttaefni þó
að hún hefði saumað „nokkra upp-
hluti“. Þeir reyndust þegar til kom
vera hátt á þriðja hundrað. Hún
bauð mig hins vegar velkomna og
tók fram að hún hefði gaman af
því að sýna mér hve sveitin væri
falleg. Nauðsynlegt væri þó að hafa
samráð við Gísla son hennar, því
það kæmi í hans hlut að feija mig
yfir ána.
„Það verður að koma í ljós hvern-
ig áin er þegar þú kemur, hvort ég
get feijað þig yfir. Það er nokkuð
mikið í henni núna, en það er aldr-
ei að vita,“ sagði Gísli og þegar til
kom reyndist fljótið tiltölulega sak-
leysislegt í fyrri ferðinni. Þegar við
fórum aftur yfir seinni partinn hafði
áin vaxið töluvert og hafði Gísli á
orði að ekki mætti hún verða mikið
meiri til þess að hann yrði að finna
nýtt vað.
Hreindýra- og tóf uveióar
Ábúendur á Svínafelli eru Þóra,
Gísli og eiginkona hans Sigríður,
auk þriggja sona þeirra sem vinna
fjarri heimilinu. Sauðíjárbúskapur
hefur verið lagður af á mörgum
bæjum í sveitinni, en ennþá er nokk-
ur fjárbúskapur á Svínafelli. Auk
þess fer Gísli til hreindýra-, ijúpna-
og gæsaveiða á veiðitímabilinu en
Þóra Guðmundsdóttir á Svínafelli í Nesjum
hefur saumað á þriðja hundrað upphluti
á rúmum tuttugu árum. Hún býr á eina
bænum á landinu sem er ekki í vegasam-
bandi og ferðast því um landið vítt og breitt
til að sauma.Hildur Friðriksdóttir heim-
sótti hana og komst að raun um að henni
er fleira til lista lagt, eins og að sjóða grös
við ýmsum kvillum
ÞÓRA Guó-
mundsdóttir
hefur kunnaó
vel vió sig á
Svinafelli fró
fyrstu tió.