Morgunblaðið - 27.09.1995, Side 8

Morgunblaðið - 27.09.1995, Side 8
8 E FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ Talandi tölvur Morgunblaðið/Kristinn ÞORGEIR Sigurðsson, hönnuður Óðins. Langt er í það að tölvur geti talað, til þess eru mörg vandamál óleyst. Þorgeir Sigurðs- son telur sig hafa fundið leið að því marki að kenna tölvunni að tala og nýtir til þess bragfræði dróttkvæðanna. Orgjörvinn í öngstræti ÖRGJÖRVINN er „heili“ tölv- unnar, örsmá kísilflaga sem framkvæmir allar reikningsað- gerðir tölvunnar sem annar búnaður hennar sér um að túlka á viðeigandi hátt. Tölvu- bylting síðustu áratuga á ekki síst rætur í því að örgjörvar hafa orðið sífellt minni um sig og fullkomnari, en nú segjast margir sjá fyrir enda þeirrar þróunar; ekki verði komist lengra í örgjörvasmíði með núverandi tækni. Gordon Moore, einn stofn- enda Intel-örgjörvaframleið- andans, setti fram þá kenningu fyrir 30 árum að reikniafl ör- gjörva myndi tvöfaldast á tveggja ára fresti. Þróunin hefur þó verið örari en þetta og hann varð fljótlega að endurskoða þessa kenningu sína og stytta tímann niður í hálft annað ár. Ef halda á lengi áfram á þeirri braut má segja að menn séu farnir að glíma við óyfirstíganleg vandamál, því eðlisfræðileg lögmál eru þegar orðin örgjörvahönnuð- um og -smiðum fjötur um fót. Örgjörvasmíði byggist á ljóstækni; ljós sníður rásir á sílíkonflögu, sem búið að er að baða í efnaupplausn. Vand- inn sem blasir við er að stutt er í að atriði á flögunni verði svo smágerð að þau verði smærri en bylgjulengd Ijóssins og því hefur verið líkt við að mála smámynd með úðabrúsa. Nú eru smárar á kísilflögu inn- an við hálfan milljónasta úr metra í þvermál og þegar þeir verða komnir niður í fjórðung milljónasta úr metra eru tæknileg vandamál orðin ill- viðráðanleg vegna þess hve erfitt verður að stýra ljósinu. Takmark þess sem hægt er að grafa í kísilflöguna með ljós- geisla er 0,18 milljónustu úr metra, en þá eru tæknileg vandamál ýmiss konar orðin óyfirstíganleg. Annað vandamál og engu minna er hitinn sem myndast á kísilflögunni. Hver rás gefur frá sér hita og þó sá hiti sé örlítill, safnast þegar saman kemur, sérstaklega þegar búið er að pakka saman á örsmáa flögu milljónum smára, en þá er hitinn orðinn eins og í bak- araofni. Þetta er eitt af þeim vandamálum sem Intel lenti í við framleiðslu á 66 MHz Pen- tium-örgjörva sínum. Fram- leiðendur hafa meðal annars brugðist þannig við að minnka spennuna sem örgjörvinn þarf, en ofurtölvuframleiðendur fara þá leið að baða örgjörvana í fljótandi lofttegundum, sem hentar líklega ekki í heimilis- tölvu. Lausnarorðið er ljósleiðari Örgjörvahönnuðir eru í kapphlaupi við tímann, því ekld má stöðva framþróunina. Á næstu árum eiga RISC- örgjörvar eftir að leysa af hólmi ClSC-örgjörva og á með- an leita menn nýrra leiða. Þar ber hæst ljósleiðaratækni, þ.e. leysigeisla er beint á efni sem er ýmist gagnsætt eða ekki eftir því hvernig ljósið fellur á það. Þannig má gera örgjörva sem byggjast á ljósrofum; milljónum leysigeislagjafa er komið fyrir á flögu og beina Ijósinu að annarri flögu úr ljós- næmu efni. Slíkir örgjörvar væru meiri um sig en þeir sem notaðir eru í dag, en hefðu þann kost að reikna á ljós- hraða, aukinheldur sem vanda- mál vegna þéttleika rásanna í núverandi hönnun, þegar raf- eindir í einni rás trufla raf- eindir í annarri vegna nálægð- arinnar, eru úr sögunni. Ókost- ur við þessa lausn er að gríðar- lega dýrt verður að koma slík- um örgjörva á framleiðslustig og fáir framleiðendur til í leggja fé í annað eins happ- drætti. Aðrar lausnir hafa einnig verið nefndar, þar á meðal að hætta að nota sílíkon og nota önnur efni, til að mynda gall- íum arseníð líkt og notað er í örgjörva í Cray-ofurtölvunum, en það er afskaplega dýrt og verður ekki nema til að skjóta vandanum á frest, því gallíum arseníð er líka búið til úr frum- eindum. DRAUMURINN um talandi tölvur er lífseigur, enda sér hver í hendi sér hve mikill kostur er ef tölva getur rætt við notandann um daginn og veginn, tekið við munnlegum fyrir- mælum, minnt á stefnumót eða svar- að í síma. Tölvur sem skilja talað má! eru framtíðarmúsík, að mati sumra fræðimanna eitthvað sem aldr- ei næst, en talgervlar eru víða til. Þeir talgervlar sem notaðir eru í dag eru alltakmarkaðir, enda meira en segja það að kenna tölvu að tala, þ.e. að geta flutt skrifaðan texta á skiljanlegu máli. Mannsheilinn er einu sinni svo margfalt fullkomnari en tölvan og verður um fyrirsjáanlega framtíð og að þeklq'a texta er flókið ferli og ekki að fullu þekkt. Hagnýtt gildi talgervils er augjóst, eins og áður er getið, en þó þeir sem á markaði eru séu ekki fullkomnir eru þeir allnokkuð notaðir, sérstak- lega létta þeir blindum lífið, sem meðal annars geta kynnt sér texta Morgunblaðsins með aðstoð tölvu sem les fréttir blaðsins. Glíman við að hanna hljóðgervil sem les á óbjagaðri ísiensku er því spennandi viðfangs- efni. Fyrirtækið TölvuMyndir hefur þró- að íslenskan talgervill sem sýndur verður á tölvusýningunni í Laug- ardalshöll. Talgervillinn heitir Óðinn og er alíslenskur, þ.e. ekki byggður á erlendri fyrirmynd. Ekki þarf annan búnað en þokkalega öfluga tölvu með hljóðkorti til að nota Óðinn og má láta hann lesa ýmiskonar texta. Byggt á bragfræði dróttkvæðanna Þorgeir Sigurðsson, hönnuður for- ritsins, segist hafa gefíð gervlinum heitið Óðinn vegna þess að samkvæmt goðafræðinni fann Óðinn rúnimar sem gerðu mönnum kleift að skrá norrænt mál og vegna þess að Óðinn talaði í hendingum og var guð skáld- skaparins, en forritið Óðinn notar ýmsar bragfræðilegar reglur drótt- kvæðanna til að tala. „Ég er rafmagnsverkfræðingur og sérhæfði mig í gerð talgervla á náms- árunum, en það var ekki fyrr en ég fór í nám í íslensku og kynnti mér gerð dróttkvæða, stuðla og hendinga sem mér datt í hug hvemig gera mætti hinn fullkomna talgervil. Ég held því fram að stuðlar og hendingar dróttkvæða séu mjög gagnleg hugtök þegar reynt er að þróa talgervla, hvort sem er á íslandi eða annars staðar," segir Þorgeir. Hann segir að í raun eigi talgervillinn fímmtán ára aðdrag- anda, en lokahönnun fór fram hjá fyrirtækinu TölvuMyndum. „TölvuMyndir eru hugbúnaðarfyr- irtæki sem tekur að sér smíði ýmiss konar forrita til sérstakra verkefna. Við höfum ekki í hyggju að smíða sjálfír forrit sem notar tal heldur að gera forrit sem gagnast geti öðram forritum og forritapökkum. Tal- gervillinn á ekki aðeins að geta gagn- ast fötluðu fólki, t.d. blindum við að lesa eða mállausum við að tala, held- ur á hann að gagnast venjulegu fólki, t.d. má láta tölvuna lesa jafnóðum og sleginn er texti inn í ritvinnslufor- riti og heyra hvort rétt sé slegið inn án þess að líta á skjáinn. Útlendingar geta heyrt framburð á íslensku og æft sig í honum og forritið getur les- ið texta í gegnum síma og almenn tölvuforrit geta gefíð ýmis munnleg fyrirmæli, ýmis kennsluforrit má út- færa fyrir börn sem era að læra að lesa og skrifa og svo mætti lengi telja," segir Þorgeir. TölvuMyndir fengu styrk frá Rann- sóknaráði í vor til að þróa forritið. Okkur er mikið í inun að sýna að þessum fjármunum sé vel varið,“ seg- ir Þorgeir, en eins og áður er rakið hyggjast TölvuMyndir sýna tal- gervilinn á tölvusýningunni í Laugar- dalshöll. Þorgeir segir að yfírleitt hafí tal- gervlar verið þeim annmörkum háðir að rödd þeirra sér afskaplega óeðli- leg, hrynjandi ankannaleg og jafnvel sé framburður illskiljanlegur. „Til þess að þetta sé fýsilegt þarf tölvan að hljóma vel og vera sem líkust raun- veralegi mannsrödd. Þannig hafa tal- gervlar yfírleitt ekki verið, ekki einu sinni talgervlar sem hannaðir hafa verið fyrir tungur stórþjóðanna. Til er íslenskur talgervill sem bygg- ist á sænskri vél sem aðlöguð hefur verið á íslensku. Sá talgervill hefur verið lengi í þróun og margir hafa komið nálægt gerð hans, m.a. Há- skóli íslands en árangurinn er tölva sem margir eiga erfítt með að skilja,“ segir Þorgeir. „Við bjóðum fólki að koma í Laug- ardalshöll og skoða þá útgáfu af Óðni sem við eigum núna tilbúna. Þessi útgáfa er mjög lítil og einföld, forritið og öll gögn sem því fylgja komast fyrir á einni diskettu, en engu að síður hljómar hún a.m.k. jafnvel og sams konar forrit fyrir erlend tungumál. Framhald þróunarinnar er síðan að bæta við röddum, en nú hefur tölvan karlmannsrödd, og einn- ig að auka hljómgæði, fara úr 8 bitum í 16, gera kleift að lesa á mismun- andi hraða og skerpa áherslur." I I I l i i Word handbókin bókin sem eykur afköstin * Betri vinnubrögð * Aukin afköst ; • Bætt ímynd * Myndrænn leiðarvísir í • Minnispunktar fyrír byrjendur \ • Sjálfsnámsvísir l • Spannar Word 6 og einnig Word 7 fyrir Windows 95 Dreifing: Offsetfjölritun 1 Simi: 562 7890 > Spannar Word 6 og Word 7 > Fyrir byrjendur > Fyrir lengra komna > Nytist vel i nami og starfi Kristin I. Jonsdottir Svcinn Baldursson FÆST í ÖLLUNl HELSTU TÖLVU- j 06 BÓKAVERSLUNUM Borgara- kort Á UNDANFÖRNUM árum hafa svokölluð „borgarakort" haslað sér völl víða. Þau eru sömu stærð- ar og venjuleg greiðslukort, en eru úr sterku plastefni sem þolir 100 gráðu hita og geta geymt allt að 6,6 Mb af upplýsingum, s.s. texta, myndir og hljóð, allt sem hægt er að geyma með staf- rænum hætti og ekki viðkvæm fyrir seguláhrifum eða hitabreyt- ingum. Margföld geymslugeta Önnur kort, til að mynda síma- kort, geta aðeins geymt 128 Kb og venjuleg greiðslukort geyma yfirleitt aðeins raðnúmer. Borg- arakortin spara því tíma, fé og fyrirhöfn, auk þess sem þau eru fullkomlega traust. Hvar sem fer fram það, sem kallað er færsla, má með auðveldum hætti ein- falda alla vinnslu, eins og t.d. ’ LaserCard ISr ' > DÆMl um borgarakort. innslátt upplýsinga og úrvinnslu gagna. Þar sem reýnsla er komin á borgarakortin hefur náðst verulegur sparnaður, en talið er að á 5-10 árum geti þau sparað heilbrigðiskerfinu útgjöld upp á 10-15%. Svo dæmi sé tekið geta þau m.a. geymt sjúkraskrá sjúklinga, röntgenmyndir, skrá yfir lyfja- notkun og komutíma, auk allra nauðsynlegra upplýsinga. Til þess að koma í veg fyrir misnotk- un, er hægt að koma fyrir per- sónubundnum upplýsingum í stafrænu formi, eins og t.d. fingraförum, mynd og undir- skrift, auk leyninúmers. Bæði er hægt að hafa kortin „opin“ og „læst“. Með sérstökum búnaði er hægt að bera saman t.d. fm- graför notanda og þau fingra- för, sem komið hefur verið fyrir í stafrænu formi í kortinu.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.